Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Nicolaas Simonsz. van Leeuwaarden]

LEEUWAARDEN (Leeuwaerden, Leeuwarden) (Nicolaas Simonsz. van), geboren te Amsterdam, vanwaar zijn ouders later metterwoon zich te Haarlem hebben

[p. 692]

gevestigd, was een wèlonderlegd lidmaat der Ned. Hervormde Gemeente in zijn vaderstad, van wiens hand een stapel stichtelijke boeken in druk zijn uitgegeven, waarvan enkele in gebrekkige dichtmaat. Zijn geschriften zijn nog geruimen tijd na zijn dood zéér in trek gebleven, zooals blijkt uit de verschillende herdrukken, die daaraan ten deel vielen. Van die geschriften is wel het meest bekende De Godvreezende Zeeman. De Amsterdamsche predikant Hieronimus Simons van Alphen (later hoogl. te Utrecht, vgl. hiervóór Dl. I, blz. 94-96) getuigt in zijn voorrede vóór dit werk: ‘Geen bodem verliet eene vaderlandsche haven zonder van dit uitstekend juweel voorzien te zijn. Naast Gods Heilig Woord lag dit boek in de kajuit en in de scheepskist van menigen matroos, Ook bij het preeklezen op Zondag was 't deze rijke goudmijn, waaruit de stof geput werd.’ Volgens gen. v. Alphen, wilde de schrijver, hem van nabij bekend, uit nederigheid zijn naam niet voluit in zijn boek genoemd zien; alleen zijn initialen komen - gelijk ook in zijn later uitgegeven geschriften - op het titelblad voor. Zijn lof wordt in gedichten vóór in zijn bovengen. werk vermeld door verscheiden mannen van naam, onder wie de Amsterdamsche predikanten Joh. d'Outrein en Flor. Bomble, in herdrukken ook door Petr. Haack (zie: Boekz. 1821b, 546). In latere uitgaven zijn veelal wijzigingen en toevoegingen aangebracht. Volgens Boekz. 1822b, 831 werd De Godvreezende Zeeman vereerd met het bevel van Z.M. den Koning, om daarvan op de oorlogsschepen voor elke 100 koppen, een exemplaar te doen drukken. Nog meer dan anderhalve eeuw na de eerste uitgave bleken herdrukken noodig.

Een eigenaardige bijzonderheid omtrent dezen v. Leeuwaarden vermeldt Carolus Boers (vgl. hiervóór Dl. I, blz. 464, 465) in zijn veelgeprezen Handboek voor jonge predikanten (Leiden, 1807), blz. 88 nl. ‘dat wanneer hij in den Bijbel las, dat Jezus in de wereld gekomen was om Nikolaas Simon van Leeuwaarden zalig te maken, dit nog altoos eenigen twijfel bij hem zou overlaten, daar er een andere Nikolaas Simon van Leeuwaarden had kunnen worden bedoeld; maar, daar de Bijbel verzekerde, dat Jezus verschenen was om zondaren te zaligen, en hij niet kon twijfelen of hij een zondaar ware, nu alle bedenkingen geheel worden afgesneden’. Zijn sterfjaar is onbekend.

De dichter N.S. van Winter (1718-1795), die met zijn tweede echtgenoote Lucretia Wilhelmina van Merken op verdienstelijke wijze de dichtkunst beoefende (Witsen Geijsbeek, a.w. VI, blz. 519-531) was naar v. Leeuwaarden, zijn oud-oom van moederszijde, genoemd.

De volgende geschriften van zijn hand zijn in druk verschenen:

De Godvreezende Zeeman, ofte de nieuwe christelyke zeevaart, bestuurd door eene Schriftmatige verhandeling, van ses-en-twtintig Uytgelesene Schriftuurplaatsen. Kortelyk uytgebreyd, ernstelyk tot ongeveynsde Godvrucht aangedrongen, en met Gebeden op elke Verhandeling slaande, achtervolgd. Waar by gevoegd zyn Verscheydene andere gebeden en stichtelyke gezangen. Te saamen gesteld Tot algemeenen stichting, en byzonder van zeevarende Lieden, en alle die by de zee woonen ofte belang hebben. De Voorrede, den korten inhoud des werks vertoonende en aanprysende, is opgesteld van Hieronymus Simons van Alphen, V.D.M. te Amsterdam. Vooraf een aanprijzend gedicht van Joh. d'Outrein. Amst. 1709. 8^o. (Univ.-Bibl. Amst.); 5e dr. ald. 1725, 8^o. Met gegrav. titelbl. (Bibl. Thierry); De Godvreezende Zeeman.... behandeld in 25 Bybel texten met gebeden, dankzeggingen en gezangen.... Naar verbet. uitg. [Met voorr. v. Petr. Haack en voorber. v. Joh. Hazeu Corn. zn.]. Amst. 1815. 8^o. (m. gegrav. titelbl.; tweede verbet. uitg. verm. m.e. handleiding ter bevorder. v.h. nuttig lezen des Bijbels [naar het Duitsch

[p. 693]

v. J.G. Rosenmüller]. Ald. 1828. 8^o; 7e dr. ‘onverminkt en onvervalscht’ uitgeg. door het Evang. Verbond ond toezicht v. J. de Liefde, Ev. dienaar te Amst. Ald. 1856. 8^o; 15e dr. ald. 1865. 8^o; (naar den 7en dr.) Vlaard. en Maassl. 1882. 4^o. - De godsdienstige Christen, in zijnen aart, en in zijn gedrag omtrent de pligten van den Openbaren godsdienst: vertoont uyt verscheyden uytgeleezene plaatzen der H. Schrift, daar toe dienende. Amst. 1713. 8^o. - De godsdienstige Christen, in zijn gedrag en wandel, zo met zyne huysgenooten, als by zig zelv alleen, ende in allerley gelegentheeden. Amst. 1715. 8^o. - De godsdienstige Christen, in zyn gedrag by kranken; en hem zelve bereydende tot een zalig sterven. Amst. 1716. 8^o. - De godsdienstige Christen enz. 4e dr. Amst. 1725-1738. 3 dln. 8^o. (Bibl. Thierry). - De verlooren Zondaar gezogt en gezaligt, ofte een verhandeling over Luc. 19:10. En Christi vriendelyke nodiging, of de ware ruste voor een vermoeide ziele: aangewezen uit Matth. 11:28. Met eenige gezangen. 6e dr. Amst. 1717. 8^o. ald. 1727. 8^o; 9e dr. Gron. 1731. 8^o. 10e dr. Deventer. 1746. 8^o. (Bibl. Thierry); ‘nieuwe dr.’ Deventer. 1858. 8^o. - Wedergeboren Christen ofte een Verhandeling van de Geestelyke Vernieuwinge des Mense. Waar in die bestaat, hoe nodig zy is ter zaligheyd en wat Verpligting dezelve op hun legt, om door een Dankbare Erkentenis God te verheerlyken. 8e dr. Amst. 1718. 8^o. (Bibl. Th. School Kampen); 11e dr. Deventer. 1741. 8^o. (Bibl. Thierry); 14e dr. Deventer. 1858. 8^o. - Natuur en praktyk des Geloofs. Amst. 1720. 12^o. (v. Abkoude-Arrenberg, Naamreg., blz. 301). - De bekommerde Christen onderrigt en bemoedigt door een Schriftmaatige Verhandeling, van verscheyde plaatsen uit des Heeren Woordt, tot algemeene stigtinge en byzonder voor jonge heylzoekende Christenen en zwak geloovigen. Met e. voorr. (dd. 20 Mei 1722) v. Bernhard Sandyk V.D.M. te 's-Gravenhage. 1e en 2e dr. Amst. 1722. 8^o.; 4e dr. ald. 1736. 8^o. (Bibl. Thierry). - De bevestigde Christen, aangespoort om met alle yver de heiligmaking na te jagen. Ter ontdekking en overtuiging van uyterlyke belyderen en laauwe Christenen. In verscheide verhandelingen, van uytgeleezen Schriftuurplaatzen daar toe dienende. Amst. 1725. 8^o; 2e dr. ald. 1726. 8^o; 4e dr. 's-Gravenh. 1756. 8^o. (Bibl. Thierry). - Des Godsdienstigen Christens Betragtingen in zyn Eenzaamheyt. Vertoont in de Verhandeling v. verscheydene uytgeleezene Schriftuurplaatzen. Amst. 1730. 8^o; 2e dr. ald. 1731. 8^o. (Bibl. Thierry).

In dichtmaat zag van N.S.V.L. het licht:

Des godsdienstigen Christens Zielsverlustiging, ofte verscheyde Geestelyke gezangen, slaende op de oeffeninge van de Geestelyke Godsdienst der Christenen. Amst. 1713. 8^o; 2e dr. ald. 1719. 8^o. (Bibl. Thierry); 3e dr. vermeerd. m. eenige gezangen over de stoffen verhandeld in de ‘Bekommerde en Bevestigde Christen’. Ald. 1730. 12^o. (Bibl. Th. School Kampen).

Bovendien komt van hem een breedsprakig gedicht voor in den 3en ‘grootelijks vermeerd.’ dr. van Joh. d'Outrein, Wegwyser door de Heerlijkheid Roosendaal ofte, de Roosendaalsche Vermakelijkheden. Met een geestelijk en zedelijk ooge beschouwt... met e. Printverbeeldinge v.d. platte grond, en XIX bysondere gesigten v. Roosendaal. Ende een beschryving v.h. leven v.d. Hoog-Ed. Heere van Roosendaal. Amst. 1718. 4^o. (Univ.-Bibl. Utr.).

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VIII, blz. 81, 82. - Frederiks en v.d. Branden, Biogr. Wdb., blz. 461, 462. - Witsen Geysbeek, Biogr. Anth. en Crit. Wdb., IV, blz. 176-178. - Nav. IX (1859), blz. 276, 350.