Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Isaäk de Leeuw]

LEEUW (Isaäk de), geboren te Utrecht den 21en Mei 1740, doorliep de Latijnsche School in zijn vaderstad en studeerde vervolgens aan de hoogeschool aldaar (ingeschr. in 1764). Den 5en Maart 1765 toegelaten als proponent door de Classis van Utrecht werd hij, na op 1 Mei d.a.v. afgelegd peremptoir examen te Nijkerk (Cl. v.d. Nederveluwe), den 9en Juni 1765 bevestigd te Garderen door Ds. G.J. Nahuys, pred. te Oud-Beyerland (m. Joh. XXI:17b; intr. m. Hand. X:29b). Vandaar vertrok hij nog in hetzelfde jaar naar IJsselmonde, waar hij, beroepen op collatie van Mr. J. Bichon, Raad en Vroedschap te Rotterdam, den 15en Dec. intrede deed (m. 1 Cor. IV:1), na bevestigd te zijn door Ds. N. van der Poel, pred. te Pernis (m. 1 Cor. XVI:10; afscheid te Garderen 1 Dec. m. 1 Cor. III:7). Den 22en Sept. 1771 nam hij afscheid van zijn tweede gemeente (m. Rom. XVI:25-27), waarna hij den 6en Oct. bevestigd werd te Tiel door Ds. C. van der Nieburg, pred. ald. (m. Jes. LXI:5; intr. m. 1 Cor. I:21). Na deze gemeente ruim een jaar te hebben gediend, nam hij den 29en Nov. 1772 afscheid van haar (m. 2 Cor. VI:1, 2) wegens vertrek naar Rotterdam, waar Ds. G.J. Nahuys voornoemd, toen pred. aldaar, hem den 13en Dec. bevestigde (m. 1 Cor. XII:4). Den 20en d.a.v. hield hij er zijn intreêprediking (m. Luc. XIV:23b). Reeds den 3en Sept. 1775 overleed hij op 35-jarigen leeftijd. In hem verloor de Rotterdamsche gemeente een voorganger van uitnemende gaven en grondige studie, ijverig in zijn bediening, godvruchtig van wandel en vriendelijk in den omgang. Nog lang na zijn dood werd zijn kanselarbeid in waarde gehouden. Zijn leerredenen na zijn overlijden uitgegeven door G.J. Nahuys vertoonen den invloed van G. Bonnet, zijn leermeester aan de Utrechtsche hoogeschool (zie hiervóór: Dl. I, blz. 483-488), wiens verdiensten op homiletisch gebied hierin bestonden, dat hij openlijk als verdediger optrad van een andere preekmethode, waarbij het verkeerde, waartoe zoowel de synthetische als de analytische methode kan voeren, werd vermeden, en geloof en leven onafscheidelijk verbonden werden. In dienzelfden geest, maar met een grootere neiging naar de analytische methode, die een breedvoerige Schriftverklaring vorderde, zijn ook de uitgegeven leerredenen van de Leeuw (zie ond. zijn geschr.). Met buitengewone belangstelling ontvangen, zijn deze bij het preekenlezend publiek nog lang na zijn dood zeer in trek geweest. Van zijn 19 leerredenen over het Geloof in deszelfs Aard en Vrugt bleek reeds twee jaren na het verschijnen van den eersten druk een vierde druk noodig en meer dan tien jaren hierna zag nog een zevende druk het licht (Boekz. 1792a, 48).

De Leeuw mag gerekend worden onder de vermaarde Schriftuitleggers in de Hervormde Kerk van Nederland gedurende de 18e eeuw (Ypey, Gesch. Kr. Kerk 18e e. VIII, blz. 445).

Hij was lid van het Taal- en Dichtkundig Genootschap Dulces ante omnia Musae.

Van hem bestaat een gegraveerd portret, borstbeeld links en v. voren, m. mantel en bef. In ov. m. 4 reg. Holl. onderschrift. Naar R.v. Eynden door L. Brasser met adres v. G. Mansheer en A. Vis. 4^o. (Vgl. v. Someren, Cat. v. Portr. II, No. 3176).

Vóór zijn dood verscheen van de Leeuw in druk een Biddags-Leerrede over Hebr.

[p. 690]

II:2-8. ‘Met voorreden waar in het egt caracter van den Autheur word beschreven’. Dordr. 1774. 8^o. (Cat. Letterk. I. 735).

Na zijn overlijden zijn de volgende geschriften van zijn hand uitgegeven:

Nagelatene Leerredenen over de zes eerste verzen van den Brief des Apostels Judas, benevens eene doorloopende Verklaring over deszelfden geheelen Brief, en het Tweede Hfdst. des tweeden Briefs v. Petrus door G.J. Nahuys. Amst. 1776. 2 dln. in 1 bd. 8^o. - Het Geloof in deszelfs Aard en Vrugt verklaard, de beminlyke Verpligting daar toe uit het Evangelie aangedrongen, en tegen de bedenkingen, zoo van 't Vleeschelyk vernuft als van heilbegeerige, doch bekommerde zielen gestaafd en verdeedigt. In eenige Leerred.... met voorr. v. G.J. Nahuys. Rott. 1777. 8^o.; 4e dr. ald. 1779; 6e dr. Amst. [1784]. - Eene gevondene leerrede v. Ds. Isaäk de Leeuw (1778), bevattende eene bondige wederlegging v.h. verkeerde en niet naar waarheid geschreven: ‘Resultaat van onderzoek’ van C.C. Callenbach, Predikant te Nijkerk over de Wederkomst Onzes Heeren in het duizendjarig rijk enz. (Met voorr. v. G.J. Nahuys dd. 1 Mei 1778). Amst. 1851. 8^o. (Zie hiervóór: Dl. II, blz. 9 n 1)).

In de Opuscula Societatis, cui tessera ‘Tendimus ad idem’. Traj. ad Rh. 1778: Observatio critica circa Vav Paragogicum in vocibus ץרא־ותיח. Gen. I:24 et similibus itemque in voce םימ־וניעמ. Ps. CXIV:8, p. 29-36. - Observationes criticae in Ps. CVIII:2. Coll. Ps. LVII:9 et Gal. IV:25, p. 38-44. - Disquisitio de Νάρδῳ πιστϰῃ ad Marc. XIV:3 et Joh. XII:3, p. 45-54. - Disquisitio, qua locus 1 Tim. II:8-14 exponitur, p. 65-96. - Expositio loci 1 Tim. II:15, p. 97-118. - Disquisitio de Σαββατῳ δευτεροπρωτῳ, p. 143-164. - Disquisitio de decreto concilii Apostolici Act. XV:20 & 29, p. 279-292. - Dissertatio de lege divina cordibus inscripta, p. 293-300. - Disquisitio de natura illius mentis actus, quem vocant Iudicium, p. 301. - [I.I. Bosch Emans & I. de Leeuw]: Observationes ad locum II Petr. II:1, p.315.

In de Opuscula societatis cui tessera ‘Tendimus ad idem’ et ‘Tandem fit surculus arbor’. Traj. ad Rh. 1782:

Disquisitio de Dei imagine, quousque in homine se extendat, p. 1-10. - Disquisitio de Pauli ratiocinio ad Rom. VII:1-6, p. 65-90.

Ten name van Is. de Leeuw is in druk bewaard^1) een bruiloftsdicht in het Latijn, getiteld: Nobilissimo juveni Paulo Gevers, I.V.D. Et Lectissima Virgini, Jacobae, Mariae Cornets de Groot Sponso sponsaeque feliciter. In: Parnasloovers gestrooit op de de bruilofttafel v.d. WelEd. Heer Mr. Paulus Gevers en de Weled. Jongkvrouwe Jacoba Maria Cornets de Groot in den echt vereenigt, te Rotterdam den XXsten der Lentemaand des Jaers MDCCLXII. (Nat. Bibl.).

Eveneens staat op naam van I. de Leeuw: Elegia de Scholasticae Provinciae commodis et incommodis. Hag.-Com. 1773. 8^o (met opdracht aan Curatoren van het Erasmiaansch Gymnasium te Rotterdam) (Cat. Letterk. I, k. 898).

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VIII, blz. 80. - Glasius, Godg. Ned., II, blz. 362; III, blz. 668. - v. Harderwijk, Pred. Rott., blz. 94, 95. - Hartog, Gesch. Predikk., blz. 256, 257. - Boekz. 1775b, 394, 395 (met een Lijkdicht op zijn overlijden, get. Jan van der Hof). - Alb. Stud. Rh.-Traj., k. 161.

1) Het is niet uitgesloten dat dit bruiloftsdicht en het hierna vermelde Latijnsche gedicht afkomstig zijn van een naamgenoot van den boven beschrevene.