Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Pieter Jan Rudolph Laan]

LAAN (Pieter Jan Rudolph), kleinzoon van den voorafgaande, aan wien hij voor zijn opvoeding veel heeft te danken gehad, werd geboren te Ottoland den 27en Juli 1836 uit het huwelijk van Hendrik Arnoud Laan, pred. ald., en van Hillegonda Maria van der Tak. Na zijn academische studiën volbracht te hebben te Utrecht, waar hij den 25en Oct. 1854 in het Album studiosorum was ingeschreven, werd hij in Aug 1860 door het Prov Kerkbestuur van Overijssel toegelaten tot de Evangeliebediening. Een beroep naar Veen, den 26en Aug. 1861 op hem uitgebracht en door hem aangenomen, had geen verdere gevolgen. In het d.a.v. jaar aanvaardde hij de bediening te Hoenderloo, waar zijn vader, destijds pred. te Zegveld, hem den 6en Apr. 1862 bevestigde (m. Lc. XIV:23; intr. m. Rom. I:16). Toen op 25 Maart 1863 in deze zijn eerste gemeente de nieuwe kerkverlichting in gebruik werd genomen, hield hij een daarop toepasselijke preek over Joh. III:19-21. In 1864 ontving hij twee beroepingen, resp. naar Montfoort en naar Muiden, waarvan hij de laatste aannam. Den 2en Apr. 1865 verbond hij zich aan de gemeente te Muiden (m. Joh. XIV:6), na opnieuw door zijn vader (sinds 1864 emer. pred.) bevestigd te zijn (m. 1 Cor. XI:26b; afsch. te Hoenderloo den 19en Maart m. Openb. XVI:17b). Nog geen volle twee jaren was hij te Muiden werkzaam; reeds den 31en Maart 1867 hield hij er zijn afscheidsrede (m. Deut. XXX:15) wegens vertrek naar Maassluis. Ook hier bevestigde hem den 7en Apr. d.a.v. zijn vader (m. 1 Thess. V:24); intr. m. Jes. LV:10, 11). Gedurende de jaren 1867 tot 1871 bedankte hij voor meer dan vijftien beroepingen, waaronder een herhaalde naar Nijkerk o.d. Veluwe. In 1872 openbaarden zich bij hem verschijnselen van krankzinnigheid, zoodat verpleging in het krankzinnigengesticht te Utrecht geraden bleek. In 1873 ontvluchtte hij dit gesticht. Met ingang van den 15en Apr. 1874 werd hem, op voordracht van het Classicaal Bestuur van Rotterdam, door het Prov. Kerkbestuur van Zuidholland eervol ontslag verleend ingevolge artt. 37 en 37* van het Reglement op de vacaturen. Den 3en Juni d.a.v. werden door den Kerkeraad van Maassluis in tegenwoordigheid van Dr. E.H. van Leeuwen, gedelegeerde van het Class. Bestuur, de daartoe vereischte acten van ontslag uit zijn betrekkingen tot classis en gemeente opgemaakt, welke acten aan den betrokkene werden toegezonden.

In het volgende jaar scheen hij zoover hersteld, dat een beroeping naar Dinteloord op hem werd uitgebracht. Hoewel hij haar den 10en Mei 1875 aannam, heeft hij noch daar noch elders den herdersstaf ooit meer kunnen opvatten. In Maart 1876 vestigde hij zich metterwoon te Antwerpen, waar hij 21 en Sept. 1888 overleden is.

Nog in zijn sterfjaar gaf hij in geschrifte zijn oordeel te kennen over de doleantie in Nederland. Zijn publicaties, met name zijn uitgegeven preeken, bevestigen den indruk dat het hem niet aan gaven en talenten ontbrak. Een bevoegd beoordeelaar als J.

[p. 444]

Hartog (t.a.p.) plaatst hem in de rij van die predikers uit de tweede helft der 19e eeuw, wier namen met onderscheiding verdienen genoemd te worden. In zijn latere levensjaren bleken zijn rechtzinnige denkbeelden zich aanmerkelijk gewijzigd te hebben. In zijn geschriften, bepaaldelijk uit dien tijd, valt een zeker overspannen ascetisme op, ook uitkomend in zijn stijl. Vooral is hierdoor gekenmerkt zijn bundel Poëzy, uit het oogpunt van dichtkunst van geenerlei waarde. Het Letterkundig Weekblad Onze Tolk (ond. Hoofdred. v. Dr. G.J. Dozy. 4e Jrg. No. 25. 25 Mrt. 1873, blz. 193-195) bevat onder het opschrift: Een poëtaster een vernietigende kritiek op deze Poëzy, waarbij, zooals is opgemerkt, de criticus blijkbaar onkundig is geweest van de ontoerekenbaarheid van den vervaardiger.

Hij trad den 24en Oct. 1861 te Utrecht in het huwelijk met mej. J.F.E. Nortier. Uit dit huwelijk zijn geboren twee zoons en zes dochters.

Van hem zag het licht:

De tweede komst van Christus, de rots der eeuwen. Een woord des tijds. Amst. 1865. 8^o. - De kracht Gods en de praatgodsdienst. Tijdpreek over 1 Cor. IV:20. Uitgespr. in de Groote Kerk te Maassluis, op Zond. 6 Oct. 1867. Rott. 1867. 8^o. - Zestal leerredenen. Nijkerk. 1869. 8^o. - Gezanten van Christus' wege. Leerr. over 2 Cor. V:20a. Tevens een antwoord op de vraag:Kan een Nederlandsch Hervormd Kerkleeraar een Gezant van Christus genoemd worden? Maassl. 1871. 8^o. - Een niet beginselloos overlooper tot de tegenpartij. Waarschuwend tijdwoord tegen den volken- en godsdiensthaat. uitgespr. op den gedenkdag der Hervorming in 1871, in de Groote Kerk te Maassluis. Maassl. 1871. 8^o. (Bibl. Ned. Lett.). - Memorie van toelichting aan de Algem. Synode der Ned. Herv. Kerk door P.J.R. Laan, veroordeeld ter zake v. onchristelijken wandel en verstoring van orde en rust. 's-Gravenh. 1872. 8^o. (Kon. Bibl., Univ. Bibl. Amst. en Bibl. Ned. Lett.). - Een Stem des geloofs tot Nederland, uit België. 's-Gravenh. 1873. 8^o. (Bibl. Th. School Kampen). - Poëzy. 's-Gravenh. 1873. 8^o. - Een Stem uit Holland, ter eere v. Theodoor van Rijswijk, op den 25-jarigen gedenkdag v. zijnen dood, 7 Mei 1874. 's-Gravenh. 1874. 8^o. - Tegen de Wet. Onder de Wet. Boven de Wet of Wetbestrijder, Pharizeër en Geloovige. Een woord over de waarachtige Vrijmaking der Geloovigen, n. aanl. v. Joannes VIII:34-36. Lemmer. 1876. 8^o. (Bibl. Th. School. Kampen). - Ernstige waarschuwing tegen hen, die de uitverkiezing en verdorvenheid der kinderen Gods loochenen. Lemmer. 1877. 8^o. - Acht leerredenen van vroeger dagen, aanmerkelijk gewijzigd en in overeenstemming gebracht met mijn tegenwoordig standpunt. Gouda. 1883. 8^o. - Mijn oordeel over den doleerstrijd in Nederland. Maassl. 1888. 8^o. Ook is van hem een Oudejaarsavondpreek uitgegeven waarvan de titel onbekend is.

Gedurende de jaren 1878-1881 deed hij als periodiek verschijnen: Stichtelijke overdenkingen. Maandschrift voor de Gem. v. J. Chr. Lemmer. 8^o.

Litteratuur: Hs. Borger. - Frederiks en v.d. Branden, Biogr. Wdb., blz. 446. - Hartog, Gesch. Predikk., blz. 387. - Alb. Stud. Rh. Traj., k. 402. - St. v. W. en Vr. Jrg. 1874, blz. 630, 874.