Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Jan Krayenbelt]

KRAYENBELT (Jan) werd den 7en Nov. 1837 geboren te Aalst, waar zijn vader (zie vorig art.) toen predikant was. Van uit Overschie, diens tweede gemeente, bezocht hij het gymnasium te Schiedam, waarna hij eerst te Leiden studeerde (ingeschr. 24 Mei 1853), en vervolgens te Utrecht (ingeschr. 11 Sept. 1855). In Aug. 1860 door het Prov. Kerkbestuur van Overijsel toegelaten tot de Evangeliebediening werd hij den 10en Maart 1861 bevestigd te Baambrugge door zijn vader (m. 2 Tim. II:1; intr. m. 1 Cor. I:23a). Gedurende zijn bediening ald. hield hij (18 Jan. 1863) een toepasselijke prediking bij de in gebruikneming van het nieuwe kerkorgel. Van deze gemeente nam hij afscheid den 14en Jan. 1866 (m. 1 Joh. II:18a) wegens vertrek naar Heemstede, waar zijn vader hem den 28en d.a.v. bevestigde (m. 2 Tim. II:15; intr. m. 2 Cor. XIII:9a). Aldaar bedankte hij o.a. voor een beroep naar Leeuwarden (Aug. 1866). Bij zijn scheiden van Heemstede na ruim vierjarig verblijf richtte hij in zijn afscheidsprediking, op 1 Mei 1870 een gedenksteen op, waarvan hij op elk der vier zijden de woorden las: Herinnering (1 Petr. I:25b), Verootmoediging (Ps. CIII:3), Vermaning (1 Joh. II:28). Vertroosting (Hebr. XIII:8). Den 8en Mei d.a.v. deed hij, na door zijn vader bevestigd te zijn, intrede te Alkmaar (m. 2 Cor. V:20). Na ook daar voor tal van beroepingen te hebben bedankt, nam hij ten slotte die naar Rotterdam aan, waar hij - toen voor de vierde maal door zijn vader - den 23en Nov. 1879 bevestigd werd (m. 2 Tim. I:15; intr. m. 1 Cor. I:23, 24).

Hoewel tweemaal te Amsterdam beroepen (Juli 1881 en Mrt 1882) en later nog eenmaal te De Bilt bleef hij te Rotterdam werkzaam tot aan zijn eervol emeritaat, hem met ingang van 1 Mei 1902 verleend. Zijn laatste prediking hield hij in een gewone namiddagbeurt in de Zuiderkerk op 13 April 1902 (Een afscheidsrede bleef achterwege). Hij vestigde zich metterwoon daarna te Scheveningen, waar hij den 15en Mei 1907 vrij plotseling overleed. Zijn stoffelijk overschot rust op de Algemeene Begraafplaats te 's-Gravenhage.

Hij bezat evenals zijn vader de gave om op groote scharen door zijn prediking beslag te leggen, maar was veel meer bewegelijk en oratorisch in zijn optreden. Ook door zijn markant uiterlijk (van hem bestaan vele photographische opnamen) en door zijn klankrijke, vèr dragende stem placht hij velen te boeien. Naast een menigte vrienden en vereerders, voor wie hij juist de man naar hun hart was, had hij echter ook niet weinig bestrijders. Gedurende heel zijn bediening betoonde hij zich geestverwant met zijn vader; ook in kerkelijk opzicht volgde hij dezelfde gedragslijn. Nadat de Rotterdamsche kerkeraad den 5en Jan. 1887 bij groote meerderheid van stemmen het besluit had genomen met de bestaande Synodale organisatie te breken, hoopte men van den kant der ‘doleerenden’ dat hij zich aan hun zijde zou scharen; in zijn optreden te voren meenden velen grond te vinden voor hun verwachting daaromtrent. Zijn houding in dien tijd werd zelfs in het veelgelezen politiek-satyrische spotblad Uilenspiegel in beeld gebracht. Twee maanden na genoemd kerkeraadsbesluit verklaarde hij echter openlijk van den kansel dat hij met handhaving zijner vroeger telkens uitge-

[p. 258]

sproken bezwaren tegen de organisatie van 1816, niet kon medegaan met den terugkeer tot de Dordtsche Kerkorde, al zouden de duizendtallen van zijn toehoorders tot honderdtallen en de honderdtallen van zijn catechisanten tot tientallen versmelten, hetgeen later in de praktijk nog wel bleek mee te vallen.

Hij maakte in den loop der jaren vele en verre reizen, waartoe zijn vermogen, zijn veerkrachtig gestel en zijn ondernemingsgeest hem in staat stelden. Tot driemaal toe bezocht hij o.a. het Heilige Land; na zijn eerste twee reizen daarheen (1891 en 1892) verscheen op veler sterken aandrang het lijvige boek, waarin hij zijn indrukken ginds opgedaan weergaf, en waardoor hij zich in nog wijder kring bekendheid verwierf. Wetenschappelijk werk is het naar zijn eigen verklaring niet; aanteekeningen op reis (soms zelfs te paard gemaakt) zijn later na terugkeer van den schr. uitgewerkt en ‘aangevuld met teksten, historische wenken of inlichtingen van topographischen en legendarischen aard,’ ontleend aan verschillende bronnen, vooral aan von Orelli's reisbeschrijving. Populair en levendig geschreven vond het een ruim debiet en beleefde het een derden druk.

Ds. J. Krayenbelt was gehuwd met Alida Albertina Allegonda Sterkman, die hem kinderloos overleefde (in 1911 hertr. m. Eliza Hanemaayer en als weduwe, 84 jaren oud, overl. te Amsterdam 26 Juni 1923).

Behalve bijdragen en overdenkingen van stichtelijken aard in het te Rotterdam vóór de doleantie ald. uitgegeven weekblad De Hoop (ond. red. v. Ds. F. Lion Cachet) en in De Rotterdamsche Kerkbode verscheen van zijn hand: Inleidend woord en Naschrift bij de Gedachtenisrede na zijns vaders overlijden geh. door Ds. J.G. Verhoeff (zie vor. art. ond. Litt.). - Het Heilige Land, Reis door Egypte, Palestina en Syrië gedaan en verhaald naar Prof. Orelli's ‘Durch's Heilige Land’. (T. voord. v.h. Kinderhuis der N.H. Gem. te Rott. en v.h. Prot. Kinderziekenhuis ‘Marienstift’ te Jerusalem. M. pltn. Rott. 1892. 8^o; 3e dr. volksuitg. ald. 1895. 8^o.

Litteratuur: Hs. Borger. - Rullmann, De Doleantie, blz. 54. - De Rotterd. Kerkbode. 27e Jrg. no. 14 (18 Mei 1907). - Alb. Stud. L. Bat., 1362. - Id., Rh.-Traj. k. 405.