Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Christiaan Krabbe]

KRABBE (Christiaan), geboren onder Rijswijk (Z.H.), ged. te 's-Gravenhage 24 Oct. 1808 als een der vier kinderen uit het huwelijk van Johan Peter Krabbe en Catharina van Straalen. Onder invloed van den Hoogduitschen predikant van 's-Gravenhage M. Jorissen, werd hij in 1818 met zijn ouderen broeder Jan naar Neuwied a. Rhein gezonden, om voorloopig opgevoed te worden in een vermaard gesticht der Herrnhutters. Bij dezen legde hij in 1821 belijdenis des geloofs af. Het plan bestond toen reeds dat hij predikant zou worden; een tijdlang koesterde hij den wensch om als zoodanig een Herrnhuttersche gemeente te dienen. Van Sept. 1822 af bracht hij nog enkele jaren door op het Paedagogicum te Niesky in Pruisisch Silezië, waar hij ook in de klassieke talen onderwezen werd. Na een zevenjarig verblijf in Duitschland deed zijn vader hem terugkeeren naar Nederland, waarvan hij de taal weer als van den beginne af moest aanleeren.

Den 17en Sept. 1825 werd hij ingeschreven als student te Utrecht. Tot zijn meest

[p. 248]

gewaardeerde academievrienden aldaar behoorde de toekomstige hoogleeraar J.H. Scholten, wiens omgang op zijn theologische denkwijze en beginselen beslissenden invloed oefenden, tengevolge waarvan hij zich in de piëtistische gedachtenwereld der Herrnhutters niet meer thuisvoelde.

Na drie jaren in de Letteren gestudeerd te hebben, om het candidaatsexamen af te leggen, vond hij in het nieuwingestelde examen in de Mathesis, dat daaraan voorafgaan moest, een beletsel, om dit doel te verwezenlijken, en vergenoegde hij zich met het gewone propaedeutische examen, dat hij summa cum laude aflegde. Tegen het eind van zijn theologische studiën werd hij aangetast door een zeer ernstige aandoening van zijn ademhalingsorganen, met dit gevolg, dat hij ervan moest afzien om met de Jagercompagnie in 1830 uit te trekken, terwijl tevens twijfelachtig werd of hij predikant zou kunnen worden. Na onderbreking van anderhalf jaar kon hij echter zijn studiën, zeer voorzichtig, toch voortzetten. In Mei 1834 door het Prov. Kerkbestuur van Gelderland tot de Evangeliebediening in de Ned. Hervormde Kerk toegelaten, ging hij tot de vereischte onderteekening der toenmalige proponentsformule slechts over onder nadrukkelijke verklaring dat hij dit deed in den zin van quatenus, hetgeen hem zeer kwalijk genomen werd door Prof. Heringa, die hem kort te voren een gematigd quia had laten verdedigen, en nu voornemens was zijn toen verdedigde stellingen door den druk te publiceeren (J.H. Heringa, Berigt aangaande zeven stellingen betreffende de formulieren van eenigheid des geloofs in de Ned. Herv. Kerk onder zijn voorzitting verdedigd. Utr. 1834). De goede verstandhouding tusschen leermeester en leerling was echter spoedig hersteld, al bleef de laatste tegenover de eerste zijn zienswijze handhaven. Een verblijf met zijn vader te Bentheim, in den zomer van 1834, was voor den proponent aanleiding tot het vervullen van preekbeurten te 's Heerenberg en te Didam. Door beide gemeenten beroepen, koos hij eerstgen. gemeente, waar hij den 20en April 1835 (2den Paaschdag) door zijn vriend Ds. D. Pijzel, pred. te Ellecom, bevestigd werd (m. 1 Cor. XVI:10b) en intrede deed (m. Lc. XXIV:13-29a). Na in Dec. 1837 voor een beroep naar Wassenaar te hebben bedankt, gaf hij in het volgende jaar aan de roepstem van Zutphen gehoor. Den 9en Sept. 1838 werd hij hier bevestigd door Dr. W.R. Veder, pred. ald. (m. 2 Cor. VII:2a; intr. m. Lc. X:21; afsch. te 's Heerenberg 26 Aug. m. Ef. III:14-21). Evenals aan zijn eerste gevoelde hij zich aan zijn tweede gemeente nauw verbonden; hij bedankte voor beroepingen naar Haarlem (Juli 1840; toen men zijn naam daar kort daarna weer op een nominatie plaatste, bedankte hij ook hiervoor) en naar Groningen (Juli 1843). Den 21 en Apr. 1844 preekte hij afscheid te Zutphen (m. Fil. I:9-11) wegens vertrek naar Leiden. Het vooruitzicht om er J.H. Scholten aan te treffen, gaf wel den doorslag bij het aannemen van dit beroep. Hij deed er den 5en Mei d.a.v. intrede (m. Mt. XIII:18) na bevestigd te zijn door Ds. J. Dermout, pred. ald. (m. 2 Cor. XIII:9b).

Met ingang van 1 Nov. 1875 verkreeg hij op zijn verzoek eervol emeritaat. In zijn laatsten levenstijd trof hem een aanval van beroerte, waarvan het gevolg was dat hij in hulpbehoevenden toestand verkeerde, al trad eenige beterschap in, zoodat hij soms nog kon uitgaan. Zijn helderheid van geest bleef hem echter bij tot het einde. Hij overleed te Leiden den 21en Aug. 1886 (niet 1887, zooals in N. Biogr. Wdb. t.a.p. staat opgegeven) en werd begraven te Katwijk aan Zee.

Krabbe wist door zijn beminnelijke persoonlijkheid, zijn gelukkige voordracht, zijn sympathieke en sonore stem, en ook door de practische strekking van zijn prediking,

[p. 249]

in zijn eersten tijd te Leiden een talrijk gehoor te trekken. Hij besteedde aan zijn preekwerk veel zorg en behandelde daarbij vaak min gewone onderwerpen. Dat later de belangstelling bij zijn optreden zienderoogen afnam vond zijn oorzaak in het doffer worden van zijn stem en verzwakking van zijn gezichtsvermogen, maar vooral wel hierin, dat zijn prediking in vrijzinnigen geest aan een steeds toenemend deel zijner gemeente niet voldeed. Daarbij kwam dat buiten zijn werk als herder en leeraar steeds meer andere bezigheden beslag op hem legden, zoodat hij niet meer zooveel zorg aan zijn preeken kon besteden als te voren. Tot bedoelde bezigheden behoorden zijn arbeid voor het Haagsche Genootschap tot verdediging van den Chr. Godsdienst, waarvan hij, als bijzonder vertrouwd met de Hoogduitsche taal, de vertolking der Programma's en de correctie der Werken bij het ter perse gaan verzorgde, terwijl drie bekroonde Prijsverhandelingen door hem, op verzoek der Bestuurders, in het Nederlandsch werden overgebracht (zie ond. zijn geschr.).

Niet het minst werd op zijn tijd beslag gelegd door het secretariaat van het Prov. Kerkbestuur van Zuid-Holland, dat hij na het overlijden van Dr. J. Tichler, pred. te Leiden, zijn voorganger als secretaris (overl. 9 Aug. 1865) waarnam tot 1878. Den daaraan verbonden arbeid, waarbij zijn groote wetskennis, onpartijdigheid en welwillendheid jegens een ieder aan het licht traden, vervulde hij met bijzondere toewijding. Te voren was hij gedurende eenige jaren praeses van het Classicaal Bestuur van Leiden geweest. Bij herhaling had hij zitting als lid van de Algemeene Synode. In 1868 opende hij als oudste van jaren hare vergaderingen met toespraak en gebed en werd hij benoemd tot secundus van den vice-president. Ook in 1873 woonde hij nog hare vergaderingen bij, nadat hij in 1871, tijdens de ziekte van haar toenmaligen secretaris, diens functies in haar midden had waargenomen.

Hij was een der vijf stichters en later Eerelid van de Nederlandsche Gustaaf-Adolf-Vereeniging, en ijverde onafgebroken voor hare belangen. In de derde Aflevering der Tafereelen en berigten uit de geschiedenis der Prot. Kerk in onze dagen van 1886 zijn de verdiensten van Krabbe in dit opzicht door het Hoofdbestuur der Vereeniging te Leiden herdacht. Ook van Christelijk Hulpbetoon en van het Nederlandsche Zendelinggenootschap, waarvan hij jarenlang bestuurder was, stond hij de belangen ijverig voor. Van 1868 tot zijn dood was hij lid van de Commissie tot de zaken der Oost- en West-Indische Kerken, en sedert 1845 lid van de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde te Leiden.

Hij huwde 5 Mei 1843 te Zutphen met Jonkvr. Agatha Clotilda baronesse Collot d'Escury, die hem 12 Jan. 1851 door den dood ontviel, waarna hij in Sept. 1854 hertrouwde met Maria Adriana Machteld Scholten, zuster van Prof. Dr. J.H. Scholten, die hem overleefde. Uit het eerste huwelijk werden vijf, uit het tweede twee kinderen geboren.

Van Krabbe bestaat een portret te halver lijve, van voren, zittende, met bril op. Lith. m. facsim. d. A.J. Uytenbogaert. Zie: v. Someren, Catal. v. Portr. II, No. 3052 (waar zijn sterfjaar ook onjuist als 1887 wordt vermeld).

Van hem zag het licht:

De aartsbisschop van Keulen en de Pruissische Regering. Uit het Hoogd. vert. en m. eenige aanteek. en bijvoegs. vermeerderd. Utr. 1838. (Deze brochure was afkomstig van een liberalen R. Katholieken schrijver. Tot de vertaling gaf aanleiding de toenmalige staatkundige verwikkelingen, door Clemens August van Droste veroorzaakt,

[p. 250]

die in het naburige Emmerik groot opzien baarden, en die hier ten gunste van de Regeering worden besproken). - Levensber. v. Adrianus Leonardus van der Boon Mesch, in: Letterk. Lb. achter: Handel. 1852, blz. 94-98. - Id. v. Wessel Scholten. Ibid. 1857, blz. 147-156. - Vert.: C. Schwarz, Geschiedenis der jongste Theologie in hare hoofdtrekken geschetst. Met e. woord t. inl. en aanbevel. v. J.H. Scholten. Leyd. 1857. 8^o. (Dit door Krabbe naar de 2e uitg. vertaalde werk van Schwarz gaf aanleiding tot het uitschrijven voor het jaar 1858 van de prijsvraag van Teylers Godgeleerd Genootschap, waarvan de beantwoording door Chr. Sepp, uit 1860 (1e en 2e dr.) te Leiden verschenen onder den titel: Proeve eener pragmatische geschiedenis der Theologie in Nederland .... v. 1787-1858, bekroond werd (Zie: Proeve enz., blz. 1). - A. Bitzius, De doodstraf beschouwd uit het oogpunt v.d. godsdienst en v.d. godgeleerde wetenschap. Eene door het Haagsche Genootschap t. verded. v.d. Chr. Godsd. bekroonde en v. zijnentwege uit het Hoogd. vertaalde Verhand. Leid. 1870. 8^o. - W.C. Höchstetter en J.U. Oschwald, Het sociale vraagstuk en de Kerk. Twee verhand., bekroond d.h. Haagsch Genootschap. Leiden. 1874. 8^o.

Gedrukte preeken van Krabbe komen voor in: Leerreden tot bevorder. v. Ev. kennis en Chr. leven. Arnh. (zie Jrg. 1848 en 1855) en in de door hem met J.P. v. Harencarspel, E. Moll e.a. gepubliceerde Leerredenen. Uitgeg. tot stichting eener Prot. Kerk in de Haarlemmermeer. Goes. 1858. 8^o.

Als lid van het Hoofdbestuur der Ned. Gustaaf-Adolf-Vereeniging was hij medewerker aan de reeds genoemde door en t. voordeele van deze vereeniging van 1857 af te Leiden periodiek verschenen Tafereelen en berigten uit de geschied. der Prot. Kerk in onze dagen.

Litteratuur: Letterk. Lb. 1887, blz. 3-12, (art. J.J. Prins). - Hs. Borger. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb. III, k. 718, 719 (art. v. Dr. J. Herderscheê). - Alb. Stud. Rh.-Traj., k. 259. - Meded. v.d. Hr. W.M.C. Regt.