Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Wibrandus Joannes Koppius]

KOPPIUS (Wibrandus Joannes) werd geboren te Groningen den 4en Febr. 1774, als jongste der drie kinderen uit het huwelijk van Frans Koppius, die ald. een bloeienden kleinhandel in wol dreef, en van Adriaantje Quaestius, een doktersdochter. Reeds op zesjarigen leeftijd verbaasde hij Ds. U.E. v. Berchuys, pred. te Groningen, door zijn verstandelijke ontwikkeling, zoodat hij door diens toedoen al in 1781 op de Latijnsche school werd geplaatst, waar hij zich bijzonder onderscheidde en als primus op 14 jarigen leeftijd met den mantel werd gepromoveerd, bij welke gelegenheid hij een oratie hield de Catone Uticense. Als student in zijn vaderstad ingeschreven den 16en Aug. 1788 (later geschiedde dit nog eens 7 Sept. 1841 vanuit Blijham), gaf hij gedurende zijn studiejaren aldaar les als repetitor, terwijl hij inmiddels zichzelf bekwaamde door de colleges te volgen in de wis- en natuurkundige en in de litterarische Faculteiten. Inzonderheid boeiden hem Botanie en Geschiedenis. Van uit zijn eerste standplaats maakte hij gewag van een paar tot dien tijd hier te lande onbekende planten.

In 1797 tot de Ev. bediening toegelaten door de Classis van Groningen werd hij na peremptoir onderzoek door de Classis van Oldambt en Westerwoldingerland (27 Juli 1797), als proponent-doctorandus door de municipaliteit van Groningen, bij wie het collatierecht berustte, gezonden naar Klooster ter Apel, evenwel zonder verzekering van geregelde traktementsbetaling. Hij werd ald. den 6en Aug. 1797 bevestigd door Ds. S.H.A. Begemann, pred. te Vlagtwedde (m. Mt. XX:1-16; intr. m. 2 Cor. I:24) en preekte er afscheid den 23en Maart 1800 (m. 2 Cor. XIII:11). Vervolgens diende hij de gemeenten te Anloo (bev. 30 Mrt. 1800 door Ds. P.I. Calkoen, pred. te Peize, m. 2 Cor. V:18-20; intr. 6 Apr. m. Hand. X:36-43; afsch. ald. 7 Juli 1805 m. Col. II:6, 7); Zutphen als 5e predikant (bev. 28 Juli 1805 door Ds. J. Noordink, pred. ald. m. Rom. I:16a; intr. m. Ef. IV:15; afsch. ald. wegens voortdurende ongesteldheid naar lichaam en geest 15 Dec. 1805 m. Col. III:15); Peize, waar hij zijn gezondheid terug-

[p. 229]

kreeg (bev. 19 Jan. 1806 door Ds. Joh. Mulder, pred. te Rolde m. Mt. V:13a; intr. m. Lc. VIII:18a; afsch. ald. 8 Mei 1808 m. 1 Joh. II:28); Twijzel en Kooten (intr. 22 Mei 1808 m. 1 Thess. V:24a; afsch. ald. 9 Apr. 1809 m. Fil. IV:5b); Klein Midlum (in O. Friesl.) (bev. en afsch. ald. beide in 1809); Noorddijk (bev. 17 Dec. 1809 door Ds. J. Sannes, pred. te Noordlaren m. 2 Cor. V:14; intr. m. Lc. XIV:17b; afsch. ald. 30 Maart 1812 m. Jes. XLIX:15); Blijham (bev. 12 Apr. 1812 door Ds. M.J. Adriani, pred. te Oude Pekela m. Mc. XVI:15; intr. m. Mt. XI:29). Hij herdacht ald. den 8en Aug. 1847 zijn 50-jarige bediening (m. 2 Cor. IX:15) en verkreeg met ingang van 1 Sept. 1856 eervol emeritaat. Als oudste der toen dienstdoende predikanten in de Ned. Herv. Kerk preekte hij afscheid den 31en Aug. 1856 (m. Fil. IV:1, 19). Den 15en Mei 1859 overleed hij te Borger ten huize van zijn schoonzoon Ds. P.P. Mulder, pred. ald., na een smartelijk lijden. Hij werd begraven te Blijham.

Veelzijdig ontwikkeld was hij toch bovenal met hart en ziel predikant en had hij een hooge opvatting van zijn ambt, dat hij met zeldzamen ijver in al zijn deelen waarnam. Als kanselredenaar vooral had hij een grooten naam, zoodat hij vijftien beroepingen ontving. Op aansporing van hoogleeraren hunner Faculteit woonden vele theologische studenten van Groningen zijn prediking te Noorddijk bij.

Bekend als predikant, werd hij niet minder geroemd om zijn wetenschappelijke bekwaamheden; vooral om zijn grondige kennis der Oude Talen. In Ciceroniaanschen stijl schreef hij met gemak.

Te Blijham vatte hij het plan op om jongelui van goeden huize voor de hoogeschool te bekwamen, waarin hij vele jaren achtereen met succes slaagde. Het kwam zelfs voor dat alleen het feit van die opleiding voldoende bleek om tot een academisch examen te worden toegelaten. De wijze, waarop hij zich van bedoelde taak kweet, was mede aanleiding, dat hij in 1825 bevorderd werd tot Phil. Theor. Magister et Litt. Hum. Doctor, welke titel hem honoris causa geschonken werd door de Faculteit der Bespiegelende Wijsbegeerte en Letteren te Groningen. Meer dan eens werd hij zelfs voor een professoraat gepolst. Hij begeerde echter in den door hemzelf gekozen werkkring te blijven. Op reeds gevorderden leeftijd verplichtte hij nogmaals de hoogeschool te Groningen aan zich. Het was door zijn toedoen dat zijn zoon Frans Koppius ertoe kwam de door hem ontdekte en aangekochte wereldberoemde oorspronkelijke Kroniek van twee abten van het Klooster te Wittewierum, Emo en Menko, aan de universiteitsbibliotheek te Groningen ten geschenke te geven en zoo het behoud van dezen ‘Groninger codex’ te verzekeren. De schenking ging vergezeld van een brief, door W.J. Koppius gesteld in klassiek Latijn met een opdracht aan den bibliothecaris Prof. W.A. Enschede, waarbij hij vermeldt hoe zijn zoon uit Parijs aanzoek had gekregen om voor een zeer aanzienlijken prijs, het handschrift aan een of andere bibliotheek in Frankrijk af te staan, maar dit uit liefde voor zijn geboortegrond had geweigerd. (Zie het voorbericht van Dr. G. Acker Stratingh en Mr. H.O. Feith voor de door hen uitgegeven Kroniek in: Werken v.h. Hist. Genootsch. N. Reeks. 1866 Nr. 4).

W.J. Koppius huwde in 1807 te Peize met Arnolda Gezina Speckman, dochter van Ds. Petr. Speckman, predikant te Eelde. Drie zoons uit dit huwelijk zijn eveneens predikant geworden.

Van W.J. Koppius bestaat een portret, kniestuk v. voren en rechts, zittende in ambtskleed. Lith. naar J. Ensing door W. Troost bij E. Spanier, fol. (v. Someren, Cat. v. Portr. II no. 3084*).

[p. 230]

Volgens hs. Borger gaf hij uit: J.G. Müller (hoogl. te Schaffhausen), Viertal brieven ter bevordering v.h. beoefenen der Geschiedkunde, inzonderh. met betrekking tot de Staatkunde. Uit het Hoogd. vert. en met eenige Aanteeken. voorzien. Gron. 1803. 8^o. Zie: Boekz. 1804a, 638-649, waar de vertaling wordt geprezen en van den ongenoemden vertaler gezegd, dat deze blijkens zijn Aanmerkingen en Toegiften bij dit werk zich kennen doet als een man van kunde.

Dat door W.J. Koppius niet meer is gepubliceerd, heeft vaak verwondering gewekt.

Litteratuur: Hs. Borger. - Molhuysen en Kossmann, N. Biogr. Wdb., IX, K. 548, 549. (art. v. Dr. W.J. Koppius). - Boekz. 1859b, 559, 659, 678-681. - P. Boeles Jr., Het Twee honderd vijftig jarig bestaan der Herv. Gem. te Noorddijk gevierd op den gedenkdag der Hervorming, blz. 94. - Romein, Pred. Drenthe, blz. 28, 90, 91. - Dez., Pred. Friesl., blz. 522. - Alb. Stud. Gron., k. 242. - Mededeel v. Dr. W.J. Koppius te Amsterdam, kleinzoon v.d. beschrevene.