Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[Adriaan Kluit]

KLUIT (Adriaan), jongere broeder van Ludovicus Kluit (zie vor. art.) werd geboren te Dordrecht den 9en Febr. 1735. Na voorbereidend onderwijs in zijn vaderstad te hebben genoten, ging hij te Utrecht studeeren, waar zijn naam in het Alb. Stud. niet voorkomt, eerst in de geneeskunde, daarna in de letterkunde en geschiedenis, waartoe hij zich sterker voelde aangetrokken. Reeds in zijn academiejaren onderscheidde hij zich zoozeer door zijn grondige studie van de Nederlandsche taal, dat hij, nog als student, benoemd werd tot Praeceptor aan de Latijnsche school te Rotterdam (1760). In het volgende jaar volgde zijn benoeming als zoodanig te 's Gravenhage; in 1764 werd hij in de zelfde kwaliteit benoemd te Alkmaar; nauwelijks had hij zich hiervoor laten vinden, toen hem het rectoraat in zijn geboorteplaats werd aangeboden, waarvoor hij onder deze omstandigheden en op aandrang van H.H. Scholarchen te Alkmaar, bedankte. In 1768 verwisselde hij het rectoraat te Alkmaar voor dat te Middelburg, waar hij in het volgend jaar tot Lector en in 1776 tot hoogleeraar in de Grieksche taal en de welsprekendheid aan de toen zeer bloeiende Illustre School werd benoemd, waaraan zijn optreden nieuwen luister bijzette. In de Zeeuwsche hoofdstad hield hij van tijd tot tijd voorlezingen, meest in het Latijn, die dan echter daarna in het Nederlandsch werden overgebracht, o.a. zijn intreerede als lector ald., tot lof v. Keizer Juliaan den Afvallige en zijn rede over de zeventig weken van Daniël.

Hoewel men poogde hem als rector te Haarlem te krijgen en als hoogleeraar in de talen en oudheden te Harderwijk, bleef hij Middelburg getrouw, totdat hij benoemd werd om den nieuw gestichten leerstoel voor diplomatie, oudheden en geschiedenis in te nemen aan de Leidsche hoogeschool. Hij aanvaardde dit ambt den 18en Jan. 1779 met het uitspreken van een Oratio de jure quo Belgae legitimo suo Principi ac Domino Philippo imperium abrogaverint. (L.B. 1779, in hetz. jaar ald. in Ned. vert. uitgeg.). Deze oratie ging lijnrecht in tegen den heerschenden tijdgeest en lokte daarom heel wat tegenspraak uit, hetgeen Kluit aanleiding gaf tot de uitgave van Brieven over deszelfs Inwijdings-Reden, Leid. 1779). Tegenstander van de veldwinnende leer der volkssouvereiniteit, kende hij de volle souvereiniteit aan den vorst toe, van wien zij na den op-

[p. 42]

stand op de Staten was overgegaan. Hij zette deze opvatting nader uiteen in de hoofdzakelijk door hèm geschreven dissertatie van J. Rendorp de origine ac potestate Ordinum sub comitatibus Hollandiae. L.B. 1782. Zooals te vermoeden was werd hij, kort na de omwenteling van 1795, met anderen uit zijn ambt ontzet; eerst in 1802 werd hij daarin hersteld. Binnen dit tijdsverloop zette hij behalve zijn wetenschappelijk onderzoek van het Staatsrecht van Holland, ook zijn privaat-colleges voort. Daarmee bleef hij nog werkzaam totdat hij met zijn tweede echtgenoote, den 12en Jan, 1807 jammerlijk omkwam bij de ramp van Leiden.

De levensbeschrijving van dezen vooral als taal-, geschied- en oudheidkundige, als kenner van het Hollandsch Staatsrecht om zijn veelomvattende geleerdheid beroemde geleerde vindt een plaats in dit woordenboek, omdat hij, hoewel geen godgeleerde van professie, toch meer dan één onderwerp heeft behandeld, dat rechtstreeks of zijdelings tot het terrein der Theologie behoort, getuige de naar aanleiding van zijn Verhandeling over Luc. II:2 door hem gevoerde polemiek met J.D. van Hoven (vgl. hiervóór: dl. IV, blz. 340).

Kluit was gehuwd 1^o. te Alkmaar 20 Sept. 1767 met Judith Helena van der Streng (overl. einde Mrt 1799), 2^o. te Leiden 6 Apr. 1801 met Johanna Oursel, wed. Ds. Carel (van) Alsem v. Lingen (overl. te Leiden tegelijk met haar echtgenoot).

Van hem bestaat een portret a^o 1807, borstb. links in toga. In: L. Springer, Galery v. Leidsche hoogl. Lith. in kleuren 4^o; en een dito, doch kleiner en rechts. In ov. met 1 reg. naamsonderschr. Door L. Portman. 8^o (vgl. Fr. Muller, Cat. v. Portr. No. 2942, en v. Someren, id. II, No. 2978).

Van de talrijke door hem uitgegeven geschriften volgen hier, die rechtstreeks of terzijde op de godgeleerde wetenschap betrekking hebben:

Oratio pro Mythica. Alcmar. 1764. 4^o. - Vindiciae articuli ὁ ἡ τὸ in Novo Test. ofte Verhandeling ov. Luc. II:2. Traj. ad. Rh. 1768, 69. 4 tom. 2 vol. 8^o. - Dissert. de genuino anno natali D.N. Jesu Christi ex his vindiciis dijudicando. Alcmar. 1768, 69. 8^o. - Verhand. over de Schatting-Beschrijving ond. den Stadhouder Cyrenius in Judaea Luc. II:2. Alkm. 1767, 2 dln. - Oratio pro Imperatore Juliano Apostata. Mediob. 1769. 4^o. Ned. vert. Inwyings-redev. tot lof v.d. Keizer Juliaan den Afvallige. Ald. 1772. 8^o. - Vaticinium de Messia Duce primarium sive explicatio LXX hebdomadum Danielis. Mediob. 1774. 8^o. - Addenda ad Vaticinium Danielis de LXX Hebdomadibus, nec non Commonitio ad virum doctum J.D.V.H. (Johannem Danielum v. Hoven). Mediob. 1775. 8^o. - Verklaring der reden, waarom hij zich op den Heer Prof. v. Hoven, om alle deszelfs woelingen tegen zijn Verklaring over Luc. II:2 niet verstoort. Middelb. 1777. 8^o. - Oratio de superstitiosissimo iuxta atque perniciosissimo in templis et urbibus sepeliundi ritu. Mediob. 1776. In het Ned. vert.: Inwyings-reden over den bijgeloovigen oorsprong en schadelijke gevolgen v.h. begraven in de kerken en steden. Middelb. 1777. 8^o.

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VII², blz. 75-77. - Boekz. 1764b, 354, 355; 1766a, 465; 1769b, 743; 1776a, 707. - N. Alg. Konst- en Letterb. v.h. j 1795. D. III, blz. 73. - Alg. Konst- en Letterb. v.h. jr. 1807, I, blz. 50; II blz. 210-215. - Vaderl. Hist. t. verv. op Wagenaar. D. XXXIII, blz. 242. - Nagtglas, Levensber., blz. 547-549. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb. III, k. 696-698 (art. Dr. H. Brugmans). - Groen v. Prinsterer, Archives ou Corresp. inédite de la Maison d'Or. Nassau. I, 22, 84, 85, 160 sv.; VIII, 411- 427, 433 sv. - Nav. XLII (1892), blz. 352. - Bilder-

[p. 43]

dijk en Siegenbeek, Leidens ramp. - Saxe, Onom. Litterar. T. VIII, p. 320-324. - Hand. Maatsch. d. Ned. Lett. 1807, blz. 2. - Siegenbeek, Gesch. d. Leidsche Hoogesch., II (reg.). - O. v. Rees, Het collegie v. Adr. Kluit over de statistiek in Nederl. in Mr. B.W.A.E. Sloet, Tijdschr. v. Staathuishoudk. en Statistiek, XII, blz. 245-262. - Schotel, Kerk Dordr. II, blz. 375, 383. - Sepp, Bibl. Kerkgesch., blz. 103. - Alb. Stud. L. Bat., k. 1183.