Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 5

[p. 20]

[Hildebrand Cornelis Klinkert]

KLINKERT (Hildebrand Cornelis), den 11en Juni 1829 te Amsterdam geboren uit het huwelijk van Jan Willem Klinkert en Catharina Baptist, deed op jeugdigen leeftijd examen als landmeter. Ook vervulde hij de betrekking van machinist en maakte als zoodanig op een der Rijnbooten tal van reizen mee. Hij dacht er toen nog niet over zendeling te worden; maar zijn ontsnapping aan dreigend doodsgevaar en de omgang met een Christenleeraar te Worms brachten hem tot dieper inzicht in den ernst van het leven. Voor den dienst van Christus gewonnen, werd hij door een gesprek met den Doopsgezinden leeraar Ds. P. van der Goot opgewekt zich voor de Zending te geven. Eerst werd hij daartoe gedurende drie jaren opgeleid in het Zendingshuis van het Ned. Zendelinggenootschap te Rotterdam; daarna werd hij toevertrouwd aan de leiding van Ds. D. Harting te Enkhuizen (zie over dezen hiervóór Dl. III, blz. 534-538). In 1857 vertrok hij als Zendeling van de Doopsgezinde Zendingsvereeniging naar Java, om voorloopig den bekenden Javanist-zendeling P. Jansz ter zijde te staan en zich onder diens leiding verder te oefenen in de Javaansche taal. Hij vergezelde Jansz., wien hij tot grooten steun was, op diens tochten naar de dessa's, en legde zich ook toe op de geneeskunst. Zijn arbeid te Djapara, met moed, tact en geduld aangevangen, werd echter weldra gestoord; in Aug. 1857 ontvingen bestuurders der Zendingsvereeniging een brief van hem, inhoudende het bericht dat hij al sinds eenigen tijd bezocht was met een aandoening van lever en ingewanden, waarom hij volgens medisch advies òf repatriëeren zou òf in de Sundalanden, en wel te Bandoeng of in de Preanger Regentschappen zich vestigen zou. Men kwam overeen dat hij naar Patti zou verhuizen in dezelfde residentie als Djapara, maar niet in dezelfde afdeeling. Ongesteldheid belette de directe uitvoering van dit plan. Eerst in den loop van 1861 verliet hij zijn standplaats voor Samarang, om daar uit te zien naar een geschikte plaats voor vestiging. Te Samarang bleef de gelegenheid voor levende Evangelieverkondiging voor hem gesloten, al legde hij er zich ijverig op toe, om door geschriften het Evangelie te verbreiden. De aanleiding, die hem had gedrongen naar Samarang te komen, was inmiddels vervallen: er was nl. sprake van geweest dat het Ned. Zendelinggenootschap de gemeente van Zendeling Hoezoo aldaar zou overgeven aan de Doopsgezinde Zendingsvereeniging. Nu dit plan niet was doorgegaan begon Klinkert te Samarang een school op te richten, die hem echter weinig voldoening gaf. Hij volhardde in zijn poging, ook toen de school bleek niet de noodige leerlingen en toehoorders te trekken. Eerst toen zijn geneesheer hem aanried er afstand van te doen, staakte hij dezen arbeid.

In den loop van 1862 besloot hij te vertrekken. Met de op Java uit Europeesche ouders geboren vrouw, met wie hij in Juli 1857 gehuwd was, en hun kinderen vestigde hij zich daarop te Tjandjoer, waar hij ook begon met de stichting van een school, die echter evenmin levensvatbaarheid had.

In hetzelfde jaar 1862 werd hij bekroond voor een door hem geleverde Maleische vertaling van eenige hoofdstukken van het N. Testament, waarvoor het Ned. Bijbelgenootschap in 1861 een prijsvraag had uitgeschreven, omdat de oudere vertalingen niet meer voldeden. Drie antwoorden waren ingekomen. Na bekroning van het zijne kreeg hij van hetzelfde Genootschap de opdracht om heel het N. Testament te vertalen, en straks eenzelfde opdracht voor het O. Testament. Dit werk zou verder zijn voornaamste levenstaak worden, maar grootendeels voerde hij die uit in Nederland, waarheen hij terugkeerde. In 1876 was hij weer in Indië terug, ditmaal in de residentie

[p. 21]

Riouw. In 1879 was zijn Bijbelvertaling voltooid. Steun van particulieren, zoowel als van andere zijde (o.a. f 1500 als subsidie van het Ned. Bijbelgenootschap) hadden hem in staat gesteld de uitvoering te bekostigen, terwijl hij zelf zich daartoe bezuinigingen getroost had en een stichtelijke courant had doen verschijnen, waardoor hij tevens hoopte weldadigen invloed op de bevolking te oefenen.

Nadat het werk was ten einde gebracht vestigde Klinkert zich in het vaderland, te Druten, om daar een kleine boerderij te beheeren. Dit verblijf duurde echter slechts kort, want enkele maanden later, in Juli 1879 werd hij naar Leiden geroepen als leeraar der Maleische taal aan de Indische Instelling tot opleiding van Indische ambtenaren. Toen deze in 1894 werd opgeheven, trad hij op als Lector aan de Universiteit aldaar, om de Maleische taal en letterkunde te onderwijzen. Als zoodanig bleef hij werkzaam tot 1904. Bij zijn aftreden, op 75 jarigen leeftijd, decoreerde de Regeering hem met de Officiersorde van Oranje-Nassau. Nog in de laatste negen jaren van zijn leven bleef hij, al was 't zonder aanstelling, onafgebroken werkzaam. Hij overleed te Leiden den 20en Nov. 1913.

Groot is het getal dergenen, die hun opleiding voor den O.I. Archipel aan hem te danken hebben. Aan zijn bescheidenheid en onbaatzuchtigheid paarde hij warmen ijver en liefde tot zijn roeping. Aan het Bijbelgenootschap voelde hij zich nauw verbonden; het deed hem kennelijk goed de jaarvergaderingen geregeld te kunnen bijwonen. Toch is hij ook in later tijd in betrekking gebleven tot het Ned. Zendelinggenootschap. Zijn voornaamste werk was de Bijbelvertaling, waaraan hij het grootste deel van zijn leven heeft gewijd. Deze vertaling, die hij telkens weer is blijven nazien en bijwerken, wordt in Indië behalve in Ambon, tot groote tevredenheid gebruikt.

Maar ook tal van andere werken verschenen van zijn nimmer rustende hand op grammaticaal en litterarisch gebied, o.a. een Maleisch-Nederlandsch en een Nederlandsch-Maleisch Woordenboek; juist toen hij met de herziening ervan bezig was overviel hem de dood. Voorts gaf hij als zendeling een traktaatje uit, door hem uit het Fransch in het Latijn vertaald, en een gezangboekje, waarin zeven bekende Psalmen en even zoovele gezangen uit het Nederlandsch in het Maleisch overgebracht. Ook bewerkte hij het Bijbelsche verhaal van Jozef en gaf hij drie jaar achtereen een Christelijken almanak uit in het Maleisch. Bovendien zette hij de Handleiding bij het Bijbelsch onderwijs van Prof. Dr. J.I. Doedes in die taal over; door vriendelijke hulp van een belangstellende familie in Nederland werden van deze vertaling 6000 exemplaren gedrukt en hem kosteloos toegezonden. Ter verspreiding van deze geschriften nam hij twee colporteurs in dienst, die er eerst in de omliggende kampongs mee rondgingen ter uitdeeling bij kazerne-, hospitaal- en gevangenisbezoek, en daarna in wijder omtrek. Maar meer dan door dat alles zal Klinkerts naam onvergetelijk blijven in verband met de Bijbelverspreiding in den Archipel.

Litteratuur: A.A. Fokker, H.C. Klinkert en zijn werk als malaicus, in: De Indische Gids, 36e Jrg. I. (Amst. 1914), blz. 781-786. - Doopsgez. Bijdr. Jrg 1885, blz. 60-63; 1886, blz. 74, 82, 83; 1887, blz. 32-39, 43-45; 1890, blz. 39-48; 1891, blz. 34; 1892, blz. 38. - Kruijf, Gesch. v.h. Ned. Zendel. Gen. (reg.). - Voorts dagbladberichten n. aanl. van zijn overlijden.