Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Johannes Janssen]

JANSSEN (Johannes) vinden wij het eerst vermeld als proponent onder de classis Gouda, waartoe hij op 23 Juni 1722 bevorderd werd. Eerst op 7 Augustus 1726 ontving hij een beroep en wel te Loenen op de Veluwe; hij legde den 25en September het peremptoir examen af en deed op 20 October 1726 zijn intrede. In 1745 stelde de classis Over-Veluwe hem tot predikant bij de troepen der Staten-Generaal in Vlaanderen aan; daarna keerde hij tot zijn gemeente terug en ontving op 21 Februari 1747 een beroep naar Bergen op Zoom, dat hij aannam. Met een vrij zonderlingen tekst (Gen. 31:38-41a) preekte hij op 28 Mei 1747 te Loenen afscheid en verbond zich op 11 Juni d.a.v. aan zijn nieuwe gemeente. Ruim één maand daarna, 12 Juli, sloegen de Franschen het beleg om de stad, die den 16en September stormenderhand veroverd werd; bij de daarop volgende plundering werden Janssen en zijn ambtgenoot Folkers (zie boven, dl. III, blz. 84, 85) die tijdens de belegering ‘onverpoosd strijdenden bemoedigden, gekwetsten hielpen, stervenden troostten’ (Sepp), evenals een Roomsch priester, gruwelijk mishandeld. Van deze gebeurtenissen gaf Janssen een uitvoerig verslag, toen hij uitgaf: De kerk van Bergen op den Zoom herstelt, en ingewijd... ofte Leerreede, gedaan ter inwyinge der kerk van Bergen op den Zoom, op den 15 October 1752, over Ezra VI:14-17. Waar agter bijgevoegt is, een Kort Verhaal van de overrompelinge der stad Bergen op den Zoom, door de Franschen op den 16 September 1747 enz. (Berg. o. Z. en Rott. 1752; 2e en 3e dr. ald. 1753; beide herdrukken aanwezig in de Bibl. der Maatsch. d. Ned. Lett.). Het verhaal is gedeeltelijk overgenomen in: Faure, Histoire abrégée de la ville de Bergen op Zoom (la Haye 1761) en werd daarna nogeens afzonderlijk uitgegeven te Rotterdam in 1777. In Boekzaal, 1752b, 764, is ook een kort overzicht van het verhaal te vinden.

Na de ontruiming der stad door de Franschen heeft Janssen weer op Kerstdag 1748 voor

[p. 506]

't eerst aldaar den dienst geleid en ging ook voor op den morgen van den dankdag, 1 Januari 1749. Nog tot 1776 heeft hij te Bergen op Zoom het Evangelie verkondigd, toen hij na 50 jaren dienst den 25en October emeritus verklaard werd. Op 6 November 1776 hield hij zijn afscheidsrede, maar overleed plotseling op 13 November d.a.v. In een grafschrift, vervaardigd door den bekenden Petrus Hofstede en in Boekz., 1776b, 775, opgenomen, wordt Janssen geroemd als ‘een Menschenvriend, een Held’.

Behalve bovengenoemd geschrift heeft Janssen ook nog een vertaling in druk uitgegeven van een werk van C. Mell, onder den titel: De konst der ware vergenoeginge des herten of Duytsche Zedekunde (Utr. 1737), waaraan hij een Voorrede toevoegde ‘behelzend 's Mans leven en schriften’. Of Wikkend oordeel, door B. Mourik in zijn Naamrol der Godgeleerde Schrijvers (dl. II, Reg.) op naam van J. Janssen vermeld, een werk van den hier behandelden predikant is, kan niet met zekerheid vastgesteld worden.

Zijn zoon Matthias volgde hem te Loenen in 1747 op; daarna was deze nog predikant te Scherpenisse (1751-1771) en St. Maartensdijk, waar hij in 1792 emeritus werd en in 1793 overleed. Diens zoon Petrus Janssen heeft zich bekend gemaakt als gecommitteerde van wege Zeeland voor de samenstelling der Evangelische gezangen. Hij was in 1749 te Loenen op de Veluwe geboren, werd in 1773 proponent en 1774 predikant te Bergen op Zoom, voorloopig, tot 1777, als adjunct van Ds. A. Velingius. Hij diende deze gemeente tot hij in 1814 wegens voortdurende ongesteldheid ontslag moest nemen en overleed op 4 Juli 1818. Hij was gehuwd met Wilhelmina Frederika Josina van Meurs, die hij bijna anderhalf jaar overleefde. Een uitvoerig levensbericht over hem is te vinden bij A.W. Bronsveld, De Evangelische Gezangen, blz. 47-49 en in Boekz., 1818b, 250, 251. In de gezangen 30 en 54 zijn verbeteringen van zijn hand aangebracht (Bronsveld, a.w., 200, 244).

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Sepp, Uit het Pred. leven, 93. - Knuttel, Bibl. v. Kerkg., 158. - Meindersma, De Geref. gem. te Bergen op Zoom en hare dienaren gedurende drie belegeringen in Teyler's Theol. Tijdschr., 1911, 276 vv. - Cat. Letterk., II, 405, 406. - Boekz., 1737b, 340 en passim.