Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Willem van Oosterwijk Hulshoff]

HULSHOFF (Willem van Oosterwijk), zoon van Allard Hulshoff (zie vorig art.), werd geboren te Amsterdam den 6^en Maart 1771. Hij ontving voorbereidend onderwijs van zijn vader, en van den lateren Leidschen hoogleeraar Nieuwland, en werd in 1787 student aan het Athenaeum van zijn geboortestad (ingeschr. Oct. 1788). In zijn vroege jeugd telkens belemmerd door ongesteldheden, kon hij als student zich geregeld aan den arbeid wijden, waarbij zijn veelbelovende aanleg uitkwam. Tot zijn leermeesters aan het Athenaeum behoorden de professoren Wyttenbach, Walraven, v. Swinden, Hesselink en Bonnet, die om strijd zijn geest, zijn oordeel en levenswandel roemden. In 1792 werd hij bevorderd tot proponent bij de Doopsgezinden van den Toren en 't Lam. Hoewel kort daarop door de gemeente van West-Zaandam ‘in het Oude Huis’ en van Emden van terzijde aangezocht zich als leeraar aan haar te verbinden, begeerde hij nog geen vaste standplaats, maar zette hij zijn studiën voort te Utrecht, waar hij in 1794 werd ingeschreven, en straks na geëxamineerd te zijn, volkomen bevoegd werd verklaard om bevorderd te worden tot Magister in de Wijsbegeerte. Van zins dezen graad te behalen eer hij zich naar den wensch van zijn hart als leeraar aan een gemeente zou verbinden, bezweek hij aan een uitterende ziekte den 17^en Mei 1795, tien weken vóór het overlijden van zijn vader. Hij was ongehuwd.

Zoo vond hij geen gelegenheid de vele talenten hem geschonken te ontplooien. Zijn lichaam was te zwak voor zijn krachtigen geest. Het ontbrak hem evenmin aan een scherpzinnig verstand, verbeeldingskracht en vernuft als aan een gelukkig geheugen. Zijn preekgaven hadden reeds bijzonder de aandacht getrokken. Dezelfde keurige zegswijze, vloeiende stijl, klare voordracht en degelijkheid, die reeds zijn Latijnsche opstellen hadden beheerscht, wanneer hij dezen bij bepaalde gelegenheden moest voorlezen of ter oefening van den preekstoel uitspreken, kenmerkten ook zijn latere opstellen en de preeken, door hem gehouden als student en proponent. Ook in het voor de vuist spreken toonde hij groote vaardigheid bij de halfjaarlijksche examina en bij de oefeningen in de welsprekendheid. Zoo hield hij den 14^en Maart 1791 onder Prof. J.J. Konynenburg van het Remonstrantsch Seminarie een oratie over het geheugen en den 18^en d.a.v. onder Prof. P. v. Hemert een oratie de Linguarum Orientalium Scientia Theologo non modo utili, verum etiam necessaria. Hij bezat een flinke stem, die hij geheel in zijn macht had; zonder zich bepaald toe te leggen op welsprekendheid wist hij de aandacht van zijn gehoor levendig te houden.

Vriendelijk van voorkomen, bedaard en beminnelijk in den omgang, stelde men algemeen zijn gezelschap op prijs. Zijn biograaf R. Koopmans vergelijkt hem in verschillende opzichten met Josef, over wien hij de verhandeling schreef, die zooveel ingang heeft gevonden.

Door het ‘Genootschap tot verdediging van den Chr. Godsdienst, opgericht in 's Haege’ werden in April 1795 twee verhandelingen van den jongen Hulshoff met zilver bekroond, de eene: Jozef in zijn kinderliefde en trouwe ter navolging aangewezen, de andere een Vertoog over het Wederzien (Zie: Verh. v. gen. Genootsch. v.h. jr. 1794. Amst. 1796).

[p. 419]

De Maatschappij tot Nut v. 't Algemeen kende in hare algemeene vergadering van Aug. 1795 de gouden médaille als eereprijs toe voor een geschrift in den destijds gebruikelijken vorm van vragen en antwoorden over De geschiedenis van Jozef, voor kinderen, waarvan de inmiddels overleden v. Oosterwijk Hulshoff de auteur bleek te zijn. Een misverstand omtrent den termijn van beantwoording der uitgeschreven prijsvraag was oorzaak, dat de schrijver het een paar jaar vroeger dan noodig was, had ingeleverd.

Met een oplage van 200.000 exemplaren onder alle standen en kringen verspreid is het langen tijd het populairste schoolboek geweest door bovengen. Maatschappij uitgegeven en tot 1857 (nieuwe wet op het L.O.) toe allerwege op de scholen gebruikt. Het is opgenomen in de Werken van gen. Maatschappij: Verhand. het schoolwezen betreffende; 2^e bundel (1793-1796) en telkens herdrukt. Nog in 1886 verscheen van L.H.M. Vierhout: Hulshoff's geschied. v. Jozef vernieuwd. 17^e dr. Leiden (z.j.) 8^o.

Hoezeer Hulshoffs Jozef ingang had gevonden blijkt mede uit de uitgave van: Vragen over W. v. Oosterwyk Hulshoffs geschied. v. Jozef, opgesteld door de Schoolonderwijzers gezelschappen v. Wymbritzeradeel, Hemelumer Oldephaart, Gaasterland en Wonseradeel, in het 3. Schooldistrict in Vriesland. Leyd. MDCCCIX. 8^o (Univ. Bibl. Amst.). Ook vertalingen in het Duitsch en het Fransch zagen het licht: Die Geschichte Josephs für Kinder, eine gekrönte Preiszschrift von Wilhelm v. Oosterwyk Hulshoff. Aus dem Holländ. herausgeg. von Adam Fr. Ernst Jacobi Herzögl. Sachsen Gothaischer Superintend. in Crannichfefd und Mitglied de Churmainzischen Akad. nützlicher Wissenschaften in Erfurt. Erfurt. 1798. 8^o (Univ. Bibl. Amst.). En: L'histoire de Josef à l'usage des enfans. Leide. 1798. 8^o. Nog in 1855 verscheen een Fransche uitgave.

Bovendien bestaat nog in druk een redevoering van v. O. Hulshoff over het nut onzer onkunde wegens toekoomende gebeurtenissen, in het Nieuwe Algem. Magazyn v. Wetensch., Konst en Smaak. III D. N^o IV. 1795.

Een portret van v. O. Hulshoff verscheen in silhouette rechts, zond. naam v. graveur (volg. N. Biogr. Wdb. t.a.p. van A. Zurcher), vgl. Muller, Cat. v. Portr. N^o 2634. (Het is opgenomen voor in: R. Koopmans' hieronder gen. levensschets.)

Litteratuur: Kok, Vad. Wdb. Bijv. (1799), blz. 76, 77. - v.d. Aa, Biogr. Wdb. VI, blz. 447, 448. - Glasius, Godg. Ned. II, blz. 155. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb. II, k. 620, 621 (art. E. Zuidema.) - R. Koopmans, Iets over den schrijver v.d. geschied. v. Jozef voor kind., in: De gesch. v. Joz. voor kind. Uitg. d. d. Maatsch. t. Nut v. 't Alg. Leyden. 1796. 8^o. - W. de Vos, Leven en charakter v. All. Hulshoff, blz. 49-53, 79. - Verv. op J. Wagenaar, Vad. Hist. D., XXXIII blz. 276-278. - Blaupot ten Cate, Holland. II, blz. 181. - Arch. v. Kerkel. Gesch. inz. v. Nederl. V (1834), blz. 289. - Alb. Stud. Ath. Amst., blz. 158. - Id. Rh.-Traj., k. 181. - J. Kuiper, Geschied. v.h. Chr. L. Onderw. in Nederl., blz. 37.