Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 4

[Gerardus van Heyningen]

HEYNINGEN (Gerardus van) werd den 11^en Jan. 1716 te Amsterdam geboren uit een deftig geslacht. Hij was de derde der elf kinderen uit het huwelijk van Gerrit v. Heyningen en Elisabeth de Clercq. Na voorbereidend onderwijs te hebben genoten aan de Doorluchtige School van zijn vaderstad studeerde hij te Utrecht, waar zijn naam in 1736 in het Alb. Stud. werd ingeschreven; in datzelfde jaar verdedigde hij den 14^en Sept. in het openbaar een Latijnsche verhandeling over de Menschelijke Ziel, waarop hij werd bevorderd tot Meester in de Vrije Kunsten en Doctor in de Wijsbegeerte. Veelzijdig toegerust bezocht hij vervolgens de toen pasopgerichte Doopsgezinde Kweekschool te Amsterdam, waar hij in Oct. 1736 werd ingeschreven. Den 17^en Apr. 1738 tot proponent bij de Doopsgezinden aangesteld, nam hij van drie op hem uitgebrachte beroepingen naar Utrecht, Emmerik en Schiedam, de eerstgen. aan; den 22^en Febr. 1739 preekte hij er voor 't eerst als gewoon leeraar, na bevestigd te zijn door Ds J. Bremer, pred. dier gemeente. Nog vóór dien tijd had hij een lijkrede gehouden ter nagedachtenis van den Utrechtschen leeraar Isaäc Francken. Gedurende zijn bediening te Utrecht, wees hij een aanzoek om een beroeping naar Leiden in overweging te nemen af; maar na een bijna negentienjarig verblijf nam hij afscheid van zijn eerste gemeente in Jan. 1758, om den 5^en Febr. d.a.v. intrede te doen bij het Lam te Amsterdam, waar hij nog drie-en-veertig jaren werkzaam was. In 1760 hield hij er een lijkrede op zijn overleden oom Barthol. v. Leuvenig, Doopsgez. leeraar, op wiens aanraden hij voor predikant was opgeleid, en die hem ook in vroeger en later tijd onderwezen had. In 1789 herdacht hij zijn vijftigjarige bediening, maar in 1795 was hij wegens ouderdomsgebreken zoo weinig geschikt meer voor zijne bediening dat de Kerkeraad hem mondeling dringend deed

[p. 13]

verzoeken zijn ambt neerteleggen, hetwelk hij, hoewel rijk gezegend met tijdelijke middelen, ronduit weigerde. Den 3^en Jan. 1801 overleed hij na bijna 62jarige ambtsvervulling. Gedurende de laatste acht dagen had hij nog driemaal gepredikt. Op den morgen van zijn sterfdag dicteerde hij een brief aan den Kerkeraad, waarbij hij onder dankbetuiging voor al de blijken van vriendschap, kennis gaf dat hij van zijn bediening afstand deed. Blijkbaar achtte hij zijn sterven toen niet meer, zooals kort te voren, zeer nabij.

G v. Heyningen was een geëerd en volijverig leeraar; aan de bewerking zijner leerredenen besteedde hij groote zorg; met de veranderde predikwijze zijner dagen kon hij evenwel niet medegaan. Hoofdinhoud zijner preeken bleef: ‘Gods liefde in Christus; de dierbaarheid van het werk der verlossing; de grootheid der Euangelische beloften; 's menschen verpligting tot naauwgezette Godsvrugt en vlytige deugdsbetragting; de heerlyke uitzigten in de Eeuwigheid’.

Vooral als jong predikant ging er grooten roep van hem uit. In zijn vrije uren wijdde hij zich gaarne aan de litteratuur, vooral de dichterlijke; zelf liet hij een bundel eigengemaakte gedichten na, die echter niet zijn uitgegeven. In 1777 werd hij door het Utrechtsche Kunstgenootschap onder de zinspreuk: Besteedt den tijd, met konst en vlyt tot ‘Werkend lid’, en in 1784 door het Dicht- en Letteröefenend Genootschap te Amsterdam tot ‘Honorair Lid’ benoemd.

Den 5^en Febr. 1741 huwde hij met Maria de Heger (overl. 13 Juni 1796). Uit dit huwelijk werden zeven kinderen geboren, waarvan eenige jong stierven.

Van hem bestaat een portret a^o 1784, borstb. v. voren, in ov. Naar J.C. Mertens, door J.B. Marcus. 8^o. Vgl. Muller, Cat. v. Portr., N^o 2379, 2380. Dit portr. bevindt zich voor in de hieronder vermelde lijkrede van H. Tichelaar.

Van G.v. Heyningen zag het licht:

De mente humana. Traj. ad Rh. 1736. - Lykrede ter gedachtenisse v.d. Eerw., Gel. en Godvrucht. Heere Bartholomeüs van Leuvenig, Leeraar der Doopsgezinden, hunne vergaderingen houdende bij het Lam en den Toren te Amsterdam gedaan den XXX van Maart MDCCLX. Amst. MDCCLX. 4^o.

Litteratuur: Hoito Tichelaar, Lykrede op den Eerw. Gerardus v. Heyningen, A.L.M. et Ph. Doct., Leeraar der Doopsgez. Gem., haare Vergadering houdende in de Kerken by het Lam en den Toren, te Amsterdam. Amst. 1801. 8^o. - Blaupot ten Cate, Holland. II, blz. 102, 129. - Sepp, Stinstra. I. blz. 139; II, blz. 150. - Doopsgez. Bijdr. N.S. 2^de Jrg. (1868), blz. 97, 106; 38^ste Jrg. (1898), blz. 20, 30, 31. - Hs. Borger. - Alb. Stud. Rh.-Traj., k. 136. - Alb. Ath. Amst., blz. 510. - Cat. Doopsgez. Bijl., II (reg.).