Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Arent van Heuven]

HEUVEN (Arent van), zijdereeder te Utrecht, diende tevens de Doopsgezinden aldaar in de 17^de eeuw als leeraar, en nam als zoodanig deel aan den strijd om de belijdenis, welke in die kringen veel beroering wekte. Hun gemeente, in 1639 opgetreden als vereenigde Vlaamsche, Friesche en Hoogduitsche gemeente, had als zoodanig geen gemeenschap met de Waterlanders, van ouds de vrijzinnigen onder de Doopsgezinden. Een preekbeurt door een der leeraren van die gemeente, Ds. W. van Maurick, kort na diens verkiezing, welke den 21^en Febr. 1658 plaats had, voor de Waterlanders te Rotterdam vervuld, werd aanleiding dat de Utrechtsche gemeente in twee partijen verdeeld werd. Er ontstonden hevige twisten. Aan de zijde van v. Maurick schaarden zich drie zijner mede-leeraars, onder wie v. Heuven; zij wilden van geen gezag van eenig belijdenisschrift weten; toch stelden zij, om aan het verlangen der tegenpartij tegemoettekomen, samen een belijdenis op, die, in 1659 in druk verschenen, geheel in den geest was van de beruchte XIX Artikelen van Galenus en Spruyt.

[p. 807]

Een hunner voornaamste tegenstanders, Robbert van Hoogveldt, eveneens leeraar der Utrechtsche Doopsgezinden, antwoordde hierop met een Korte, doch noodighe Waerschouwinghe, waarin aan de vier daareven bedoelden verweten werd dat zij in de voornaamste stukken zich niet duidelijk hadden uitgelaten en den nadruk hadden gelegd op zulke dingen, waarover allen het eens waren. Hierop antwoordde v. Maurick weer mede uit naam der drie anderen, den 1^en Dec. 1659 in een Uytbiedinge, waarin zij beloofden allen aanstoot verder te vermijden en zich te houden aan de belijdenissen, een verklaring nog in datzelfde jaar door v. Maurick teruggenomen. Kort daarop mengde de kerkeraad der Gereformeerde gemeente zich in den strijd; hij drong er bij den Magistraat op aan, dat deze krachtens een vroeger plakkaat de ‘Sociniaensche gruwelen’ zou tekeergaan. Deze poging had wel geen onmiddellijk gevolg, doch het eind van het conflict, waarbij ook Doopsgezinde buitenmannen werden ingeroepen, was dat de plaatselijke overheid den 12^en Aug. 1661 het vonnis bekrachtigde, waarbij twee dagen tevoren de Utrechtsche gemeente besloot het viertal leeraars in hunnen dienst te schorsen; deze hielden daarna afzonderlijke bijeenkomsten, waarin zij zelfs Doop en Avondmaal bedienden. Zij werden hiervoor beboet, maar zij trotseerden den Magistraat en kozen telkens een andere plaats voor hunne conventikelen. Pogingen tot toenadering leden schipbreuk. Toen zij echter later, om zich van de blaam van onrechtzinnigheid te zuiveren, trachtten zich in een verantwoording zoo rechtzinnig mogelijk uittedrukken, besloot de Vroedschap den 4^en Aug. 1664 de schorsing opteheffen.

Ook nadat de rollen waren omgekeerd, bleef de gemeente verdeeld, maar de geruchtmakende strijd was thans ten einde. Van Gerereformeerde zijde werd bewerkt dat v. Maurick in 1666 zich opnieuw had te verantwoorden voor den Magistraat, maar wederom pleitte hij zich vrij met een verklaring; nu werd verlangd dat ook de drie andere leeraars zich zouden zuiveren. Een der twee, die met v. Maurick instemden, was v. Heuven.

Verder is deze blijkbaar niet op den voorgrond getreden. Andere bijzonderheden van zijn leven zijn, evenmin als afbeeldingen, van hem bekend.

Van hem zag het licht:

[Met G. v. Aldendorp, J. Andries en W. v. Maurick.], Een Belydenisse aengaende de voornaemste Leer-stucken der Christelycken Godtsdienst. Utr. 1659. 4^o. - [Met dezelfde bovengen.], Wijdt-loopiger Verhael v.d. beklaeglijcke onlusten, onder de Vlaemsche Doopsgesinden binnen Utrecht in den jaere 1661. Utr. 1662. 4^o.

Litteratuur: J. Hartog, De strijd om de Confessie. Eene bladzijde uit de Geschiedenis der Doopsgezinden te Utrecht, in: Gel. en Vrijh. 8^ste Jrg. (1874), blz. 490-522. - W.J. Kühler, De strijd om de Belijdenis in de Vereen. Vlaamsche, Friesche en Hoogduitsche Gem. te Utrecht, in: Doopsgez. Bijdr. 58^ste Jrg. (1916), blz. 145-195. - Dez., Socin., blz. 168. - v. Slee, Rijnsb. Coll., blz. 150, 204. - Dez. Socin., blz. 173, 195. - Blaupot ten Cate, Holl. I, blz. 335. - Hylkema, Reformateurs. I, blz. 29. - Naaml. Doopsgez. Bijdr., blz. 47. - Cat. Doopsgez. Bibl. II, blz. 97, 99. - Rogge, Cat. Pamfl. Rem. Bibl. St. II, Afd. II, blz. 62. - Biogr. Wdb. v. Prot. Godg. in Ned. III, blz. 214, 239.