Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Adrianus van Herwaarden]

HERWAARDEN (Adrianus van) werd den 26^en Sept. 1815 te Gorinchem geboren. Behalve zijne ouders oefende ook zijn oom, die godsdienstonderwijzer was, invloed uit op zijn geestelijke vorming. Na de lagere en de Latijnsche scholen doorloopen te hebben, bezocht hij de academie te Utrecht, waar hij na afgelegd propaedeutisch examen, waarbij hij het om zijne orthodoxe beginselen zwaar te verantwoorden had, ingeschreven werd als student in de Theologie den 2^en Sept. 1837. Den 2^en Mei 1843 bevorderd tot proponent door het Prov. Kerkbestuur van Overijsel, werd hij den 20^en Aug. d.a.v. bevestigd te Waarder door zijn voorganger ald., Ds. D. van Wijngaarden, pred. te Zwijndrecht (m. Mt. XXIII:10b; intr. m. 1 Cor. VI:17). Zijn tweede gemeente was Fynaart en Heiningen, waar den 1^en Maart 1846 zijn bevestiging geschiedde door Ds. F. van Spall, pred. te Klundert (m. Lc. XV:7; intr. m. Fil. I:21; afsch. te Waarder den 22^en Febr. m. Joh. XVII:14, 15).

Voor verschillende beroepingen bedankte hij: in 1847 voor Balk, in 1850 voor Koudekerke, in 1851 voor Wijk bij Heusden en voor Harderwijk, in 1852 voor Hoornaar en voor Oud-Alblas, in 1853 voor Veenendaal. Den 2^en Juli 1854 evenwel nam hij afscheid van Fijnaart (m. Mt. XXV:10b), om te vertrekken naar Opheusden, waar den 9^en d.a.v. zijn bevestiging plaats had door Ds. J. van der Werff Lz., pred. te Kesteren (m. 1 Thess. V:12, 13; intr. m. Lc. II:13, 14).

Zondag 29 Juli 1855 vervulde hij, nadat 's voormiddags een ambtgenoot uit Purmerend den kansel had ingenomen, de gewone predikbeurt voor zijne gemeente (tekst: Mt. V:27-32). Onder zijn gehoor waren toen ook mannen uit Waarder, die hun vroegeren leeraar de beroeping naar hunne gemeente brachten. Twee hevige onweersbuien braken tijdens de godsdienstoefening los. Men werd onrustig; sommigen wilden huiswaarts gaan; de aandacht was geheel afgeleid. Toen sprak Ds. v. Herwaarden zijn gemeente toe: ‘Vrienden! beseft toch dat wij ons overal en altijd in Gods hand bevinden. Hij kan ons hier in Zijnen tempel ook behoeden evenals elders. Hij is almachtig en geducht, maar ook lankmoedig en groot van goedertierenheid.... Moge ook deze stem der Almacht de begeerte in ons opwekken, om steeds zóó te leven, dat wij ieder oogenblik gereed zijn om door den Heer van leven en dood opgeroepen te worden’. Terwijl deze woorden bedaard, doch op diep bewogen toon werden uitgesproken, werd het onweer al heviger. Eindelijk

[p. 756]

richtte Ds. v. Herwaarden zich tot een der ouderlingen met de vraag: ‘Broeders! wat zullen wij doen? Wat is hier ten deze gebruikelijk?’ waarop het antwoord luidde: ‘Wij hebben zoo iets nog nooit bijgewoond.’ Toen vouwde Ds. v. Herwaarden de handen tot gebed, maar nog eer hij dit uitspreken kon, sloeg de bliksem in den toren, baande zich een weg in de kerk en trof onder dreunenden donderslag den kansel. De prediker was onmiddellijk dood. Overal in 't ronde openbaarden zich schrik en ontzetting. En door het geheele land baarde de tijding van het gebeurde groot opzien. De weduwe van den getroffene liet op het vernemen van wat gebeurd was haar zoontje, dat zij op haar schoot had, van schrik vallen, tengevolge waarvan het kind (de latere predikant van Diepenveen) levenslang kreupel bleef. Overeenkomstig den wensch der weduwe werd het stoffelijk overschot van haar echtgenoot ter aarde besteld te Fynaart, vanwaar zij afkomstig was. Een vriend, Ds. O.G. Heldring, van Hemmen, voerde bij de begrafenis het woord. Een steen ter gedachtenis is aangebracht in de kerk te Opheusden.

In verband met dit zoo ongewoon verscheiden is het opmerkelijk dat in v. Herwaardens leven en prediking de ‘Leer der laatste Dingen’ zulk een gewichtige plaats innam. Meermalen was hij er ook in zijne droomen mee bezig. Ook bad hij gedurig voor Israëls wederherstelling en toebrenging. Hij was een ijverig en tegelijk voorzichtig pastor. In vroeger jaren had v. Herwaarden het moeilijk; later werd hij naar het tijdelijke ruim gezegend. Zijne ouders overleefden hem. Nog enkele dagen vóór zijn wegneming had zijne bijna tachtigjarige moeder hem bezocht. Hij was gehuwd eerst met Sya Maria Visser; te Fynaart verloor hij haar door den dood en hertrouwde hij met Jennigje van Dis. Uit zijn eerste huwelijk werd geboren Gerrit v. Herwaarden, emer. pred. van Leiden, woonachtig te 's-Gravenhage; uit het tweede, behalve een dochter (Douair. L.P. Quarles van Ufford), een zoon Dirk (overl. als pred. van Diepenveen in 1901).

Van Ds. Adr. v. Herwaarden bestaat een portret, borstb. v. voren, m. witte das. Lith. door C.C.A. Last. Uitg. v. J. v. Hoeve Js. te Gorkum 1856. 4^o (vgl. v. Someren, Cat. v. Portr. II, N^o 2413).

Na zijn dood werden van hem uitgegeven:

Viertal nagelaten leerredenen. Met eene levensschets en eenige merkw. bijzonderheden uit zijne laatste levensdagen. Gorinch. 1855. Gr. 8^o. 1^ste en 2^de dr. - Twaalftal nagelaten leerredenen. Gorinch. 1856. Gr. 8^o. M. portr.

Litteratuur: Boekz. Jrg. 1855², blz. 216, 217, 222, 235. - Alb. Stud. Rh.-Traj., k. 320. - J. de Vletter, Omstandig Verhaal v.d. ontzettende gebeurtenis te Opheusden op den 29 July 1855 (de dood v. Ds. A. v. Herwaarden). Uitgeg. t. vestig. v.e. tijdel. of wel tot eerste bijdr. v.e. blijvend schoolfonds voor minstvermogenden te Opheusden. Wageningen. 1855. - Met een Onweder ten Hemel. Feuilleton in het weekbl. De Geref. Kerk. XXVI^e Jrg. (23 en 30 Oct. 1913) N^o 1307, 1308. - P.A. v. Toorenenbergen, God nam hem weg. Lijkr. bij het verscheiden van Ds. A. v. Herwaarden. Utr. 1855. - Brinkman's Cat. 1850-1882, blz. 516.