Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Gerrit Klaas Hemkes]

HEMKES (Gerrit Klaas), geboren te Hallum (Friesl.) den 6^en Mei 1838, ontving, na gewoon lager onderwijs, drie jaren lang, privaatlessen van Ds. J.R. Kreulen aldaar, bezocht vervolgens het Gymnasium te Franeker en werd in 1863 student aan de Theol. School te Kampen. In 1865 door de classis Enumatil bevorderd tot proponent werd hij kort daarop verbonden aan de Chr. Geref. Gemeente te Leek als opvolger van zijn vroegeren leermeester Ds. Kreulen. Deze gemeente verwisselde hij in 1873 voor die van Stadsmusselkanaal, waarna hij nog de Oud-Geref. Gemeente te Bunde (O.-Friesl.) diende. Vandaar vertrok hij naar N.-Amerika, waar hij in Mei 1877 de bediening aanvaardde bij de Chr. Geref. Gemeente van Vriesland (Michigan). In 1883 werd hij benoemd om Prof. Boer aan de Theol. School te Grand Rapids te assisteeren als docent; in 1884 volgde zijne aanstelling als gewoon hoogleeraar, om, behalve verschillende litterarische vakken, onderwijs te geven in de Kerkgeschiedenis en in de Hebreeuwsche taal en letterkunde. In 1908 legde hij zijn hoogleeraarsambt neder, en werd hij bibliothecaris aan dezelfde Theol. School. Vier jaren vóór zijn dood deed hij een ernstigen val; tengevolge daarvan was hij geheel aan huis gebonden. Hij overleed den 4^en Dec. 1920.

Tijdens zijn verblijf te Franeker sloot hij vriendschap met den later zoo bekenden Ds. J. van Dijk Mzn., met wien hij wel geestverwantschap erkende, maar die straks in 1868 in zijn streven om te ‘alliëren door Alliantie’ openlijk door hem bestreden en met verwijten overladen¹⁾ werd. In de daartoe strekkende brochure van 1868 somt Hemkes tevens zijn bezwaren op tegen de Hervormde Kerk.

Bij zijne begrafenis kon van hem getuigd worden dat hij door zijne innemende manier van optreden zich vele vrienden gemaakt had. Hij schroomde niet voor zijne overtuigingen uittekomen, maar wist ook de gevoelens zijner tegenstanders recht te doen weervaren. Zijne prediking was gespeend aan dorheid en door de schare gezocht.

Gedurende zijn verblijf als predikant in het vaderland behoorde hij tot de groep der talentvolle leiders in de Chr. Geref. Kerk, en was onder hen een der meest onderlegden. Zoowel toen als later in Amerika zou hij nòg meer op den voorgrond zijn getreden, indien zijn bescheiden aard dit niet had verhinderd.

1) Vgl. de onder Hemkes' geschriften vermelde brochure, blz. 45-47. In De Wekstem 25 Jan. 1868 vindt men van B.C. Felix eene recensie van die brochure.

[p. 670]

Hij verloor zijne beide echtgenooten door den dood, en liet vijf kinderen na.

Van hem zag het licht:

Het kerkelijk streven van Ds. J. van Dijk Mzn. geopenbaard in de brochure: Alliëren door alliantie. In liefde beoordeeld. Kampen. 1868. post 8^o. 2^de verm. dr. gr. 8^o. - Hoe onze vaderen in 1572 kermis vierden. Een verhaal voor Zondagscholen. Gron. 1872. kl. 4^o. - Eenige bladzijden uit het dagboek of ontmoetingen eens leeraars in en buiten de gemeente. Gron. 1874. - Eene geschiedenis uit het Godsrijk of fragment uit de mondelinge mededeeling eens jongelings opgeteekend. Kampen. 1874. post 8^o. - Kerstverhaal of een zeer belangrijke bladzijde uit het leven van een predikant. Uitgeg. vanw. de Zondagsch.-Vereen. Jachin. Heusden. 1874. 16^o. - Zendingsboekje. Beelden uit de zending v. vroegeren en lateren tijd. N.h. Duitsch. Delfzijl. 1877. kl. 8^o. - Gedurende zijn verblijf in Amerika: Algemeene Bepalingen der Chr. Geref. Kerk. - De kinderdoop uit God. - Het Adventisme. - Beoefening der Propaedeutische Wetenschappen. (Inaug. rede). - Het rechtsbestaan der Holl. Chr. Geref. Kerk in Amerika. - Een man des volks. - Onder en boven. - Oud en Nieuw Calvinisme (met D. Hulst).

Ook gaf hij vele jaren met Ds. J. Noordewier uit het Jaarboekje ten dienste der Chr. Geref. Kerk in N.-Amerika, en redigeerde hij van 1878 tot 1884 het Amerik. Weekblad De Wachter.

Bovendien komen in andere periodieken bijdragen voor van zijne hand, o.a. in De Getuige. Maandschr. in het belang v. Waarheid en Godzaligheid ond. red. v. J. Bavinck en H. de Cock. 1^ste jrg. (1869) Kampen: De toekomstige vergelding, voorgesteld naar het N.T. (blz. 157-176) en: Was de gedachte aan belooning en straf na dit leven ook aan de Ouden (onder het O.V.) bekend? (blz. 209-223). In het Jaarboekje der Chr. Geref. Kerk in Ned. (1870): Een gevaarvolle zeetocht.

Litteratuur: N. Rotterd. Crt. 29 Dec. 1920 (Ochtendbl. A) (overgen. uit: De Rotterdammer). - The Banner. A Weekly Published by the Publication Committee of the Christian Ref. Church, Grand Rapids, Mich. 9 and 16 Dec. 1920. - De Wachter 22 Dec. 1920 (m. portr.) - G.A. Wumkes, Uit het leven en levenswerk van J. van Dijk Mzn., blz. 82, 83, 218, 221. - Alph. Naaml. 1850-'82, blz. 507, 1365. Aangevuld met mededeelingen v. Ds. J.C. Rullmann te Utrecht en Prof. H. Bouwman te Kampen.