Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Johannes Hartmanni]

HARTMANNI (HARTMANNUS, HARTMANIUS) (Johannes) geboren te Sittard en den 26^en Juli 1581 ingeschreven als student te Leiden, is waarschijnlijk dezelfde, die predikant is geweest te Yperen. Blijkens een schrijven aan den kerkeraad der Ned. Geref. gemeente te Londen (d^o 24 Nov. (= 4 Dec. N.S.) 1585) was hijzelf met zijn collega's van Yperen behouden in Zeeland aangekomen. Zijn vertrek uit Yperen had plaatsgehad den 19^en April 1584 naar aanleiding van de inneming der stad door Parma. Volgens bedoeld schrijven, van uit Goch verzonden, was hij van uit Zeeland naar het land van Cleve gegaan, en diende hij toentertijd de ‘heimelicke vergaderinghe’ aldaar. Hij verbleef te Goch van 10 Juni 1584 tot Paschen 1587. Daarna ging hij, door gebrek genoopt, naar Holland, waar hij predikant was te Bleiswijk (1587-'88). Van daaruit nam hij op aandrang van andere predikanten en omdat hij geen vrijheid vond onder zulke omstandigheden zich te onttrekken, de beroeping naar Heusden aan voor den tijd van een jaar, om de inwoners dier bedreigde veste zoo mogelijk met raad en daad bij te staan. Hij trof er een verwarden toestand aan, gevolg van een twist tusschen den vertrokken predikant en de gemeente. Het gelukte Hartmanni den vrede te herstellen, maar hij vond in den toestand der gemeente toch aanleiding naar een andere gemeente uittezien, en wel liefst binnen de classis Walcheren, waartoe hij zich in een broederlijk schrijven richtte tot de predikanten van Middelburg. In bedoeld schrijven²⁾ noemt hij als oorzaak van zijn begeerte om Heusden te verlaten de ‘groote goddeloosheyt des levens, warin sij doch niet en willen gestrafft sijn, ende een groote verachtingen des godtlicken woorts.’ Zijn schrijven had echter niet het gewenschte gevolg. Ondersteld is dat hij van Heusden zou vertrokken zijn naar Zoeterwoude; want de Part. Synode van Z. Holland, van 22 Oct. tot 6 Nov. 1591 te 's Gravenhage gehouden, werd door Hartmanni als predikant van Zoeterwoude³⁾ bijgewoond. Nadat Prins Maurits in Sept. 1591 Hulst had vermeesterd zou hij aldaar predikant zijn geworden⁴⁾ en overleden zijn in Mei

2) Het bevindt zich in het archief van den kerkeraad der Ned. Herv. Gem. te Middelburg en is afgedrukt in Troffel en Zwaard. 3^de Jrg. (1901), blz. 181-183.

3) Onder de predikanten van Zoeterwoude wordt hij bij Soermans, Pred. Z.-Holl., blz. 60 en bij v. Alphen, N.K. Handb. Jrg. 1907, Bijl. Q, blz. 168 genoemd J(ohannes) Hermanni (1591).

4) Bij v. Alphen a.w. Jrg. 1909, Bijl. Q, blz. 134 wordt hij niet genoemd onder de predikanten van Hulst. Tegen de voorstelling dat J. Hermanni (Hartmanni), pred. te Zoeterwoude, dezelfde zou zijn, die als pred. te Hulst is overleden, pleit dat onder de predikanten van Berkhout vermeld wordt J. Hermansz (of Hermanni), gek. v. Zoeterwoude 1592; vertr. naar Wormer (1598) ald. ontslagen in 1608; vertr. naar Zandvoort 1612; onder de predikanten van Zandvoort komt hij voor als J.H. Follinus, ontsl. pred. v. Wormer; vertr. als vlootpredikant 1622. (v. Alphen, N.K. Handb. Jrg. 1908. Bijl. P, blz. 107, 151, 153).

[p. 539]

1594¹⁾. Bij resolutie der Staten van Holland en W. Friesland den 27^en Juni 1594 werd aan zijn weduwe pensioen toegekend. Hij was gehuwd met Maria Huyck en liet vijf zonen na.

Geschriften in druk en afbeeldingen zijn van hem niet bekend.

Litteratuur: Alb. Stud. L.B., k. 10. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb. III, (blz. 545, 546 (art. A.A. v. Schelven). - Soermans, Pred. Z.-Holl., blz. 84, 98. - Vliss. Kerkh., blz. 67. - Janssen, Kerkherv. in Vlaand. I, blz. 254, 261. - Hessels, Eccl. Lond. B. Arch. T. III, P. I, N^o 1004, 1034. - Reitsma en v. Veen, Acta. II, blz. 385 (ten onr. in reg. 358). - E. Simons, Synodalbuch (Neuwied 1909) S. 486, 587* ff.). - E.J.W. Posthumus Meyjes, Uit het Predikantenleven der zestiende eeuw in Tr. en Zw. 3^de jrg. (1901), blz. 179-183. - Duker, Voetius. I, blz. 27, 27¹. - Scheltus, K. Placaātboek. II, blz. 109. - Ned. Patriciaat. III, blz. 136.

1) Op dien datum was hij tegenwoordig bij de bevestiging van Joost van Laeren als predikant te Yperen. (Te Water, Herv. Kerke te Gent, blz. 101).