Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Gerardus de Haas]

HAAS (of: HAES) (Gerardus de) geboren den 13^en Sept. 1737 te IJzendoorn, wist den tegenstand zijns vaders tegen zijn studie te overwinnen, ontving voorbereidend onderwijs te Tiel en studeerde vervolgens aan de Utrechtsche Hoogeschool, waar hij werd ingeschreven in 1761. Den 6^en Sept. 1762 bevorderd tot proponent bij de Classis Gorinchem, en den 30^en Nov. d.a.v. gepromoveerd tot Doctor Theologiae te Utrecht na verdediging van een proefschrift (zie ond. Acad. Redev.), deed hij den 2^en Jan. 1763 intrede te Scherpenzeel (G.) (m. Job XXXVI:11, 12), na bevestigd te zijn door Ds. Jac. Hinlopen (m. 2 Cor. VI:1). Na voor eene beroeping naar Sluis te hebben bedankt, nam hij den 6^en Nov. 1763 afscheid van deze gemeente (m. Jes. XLVIII:16), vertrekkend naar Amersfoort, waar hij, met het lot beroepen, den 20^en Nov. d.a.v. bevestigd werd door Ds. N. Guyking, pred. aldaar (m. Openb. I:16a) en intrede deed (m. Deut. XXXIII:3). Van hieruit bedankte hij in 1766 voor Goes. Zijn derde gemeente was Middelburg, waar hij bevestigd werd den 9^en Mei 1773 door Ds. H.J. Krom, pred. aldaar, (m. 1 Cor. III:1-16) en intrede deed (m. Hand. XVI:9, 10); afsch. te Amersfoort den 25^en April (m. Jes. XL:6-8). Hij woonde er in de Bogerdstraat. Tegen het laatst van Nov. 1778 bedankte hij voor Delft, waarvoor hij van de stedelijke regeering van Middelburg een geschenk van f 800. - ontving. Maar een beroeping in 1781 te Amsterdam op hem uitgebracht nam hij aan. Na den 27^en Mei van dat jaar afscheid te hebben gepreekt te Middelburg (m. 1 Joh. II:28), werd hij den 10^en Juni te Amsterdam bevestigd door Ds. Hillebr. Mentes, pred. aldaar (m. Jes. XXX:20, 21) en deed hij den 13^en Juni intrede (m. Rom. I:15, 16). Hij herdacht er den 3^en Jan. 1813 zijn vijftigjarige bediening (m. Heb. II:1) en overleed er den 9^en Dec. 1817, na den 30^en Nov. te voren nog zeer opgewekt gepredikt te hebben.

Hoewel getrouw in zijn ambt als predikant betoonde hij zich een man van bijzonderen studielust, zoodat hij vaak zeer verstrooid was in het dagelijksch leven, waaromtrent nog lang na zijn dood anecdoten in omloop waren. Om zijn geleerdheid moet hij met onderscheiding genoemd worden. Zijn kennis kwam bepaaldelijk uit op exegetisch dogmatisch gebied. Ook beoeffende hij de dichtkunst. Hij behoorde tot de Oranjepredikanten. Tijdens zijn verblijf te Amersfoort huwde hij met Alida Christina Cramer, dochter van Alexander Cramer, pred. te 's Gravendeel. Uit dit huwelijk werd een dochter geboren.

Van hem bestaan verschillende portretten o.a. een op 50-jarigen leeftijd in ambtsgewaad naar J.C. Mertens, door R. Vinkeles met 4-reg. vers van hemzelf. (Zelandia

[p. 431]

Illustrata. I, blz. 291). Vgl. over zijn portretten: Muller, Cat. v. Portr., n^o 2111-2115 en v. Someren, verv. op Muller, n^o 2194. Van hem zag het licht behalve enkele kleine verzen de stukjes:

De lof van het Nazireerschap van den Heer G.J. Nahuis. 1762. Aanmerkingen over het Zevende Boek der Godspraaken van Jesaya. Utr. z.j. (1773). Herdr. 1780. 8^o. - Praktikaal Vertoog aangaande de uitnemendheit v.d. leere der Verzoeninge, vervat in eene verhandeling over den XXXII Psalm. Middelb. 1779. 8^o. 2de dr.

Academische Redevoeringen. Amst. 1788. 8^o. onder welken titel saamgevoegd zijn in het Latijn vertaald: 1. Specimen criticum in loca quaedam Euangelistica. 2. Dissertatio Philologico-critico-theologica de Paulino velandae mulieris praecepto ad 1 Corinth. XI vs. 10. 3. Dissertatio theologica inauguralis de legitima, quae est in Christi Sermonibus, Cohaerentia. - Het vijfde en drie volgende Hoofdstukken uit Paulus' Brief aan de Romeinen verklaard. Amst. 1789-'93, 8^o. 3 dln. - Verhand. over de toekomende waereld. Amst. 1798. 8^o. - De Openbaring v. Johannes, als een Boek voor het verstand en hart. Haarlem, 1870, gr. 8^o. 3 dln. - Het XV Hoofdstuk van Paulus eersten Brief aan de Corinthiërs. Amst. 1818. 8^o. (m. portr.). - Dichttafereel v.h. Goddelijkge richt ten jongsten dage. 3de dr. Amst. 1818.

Voorts voltooide hij het werk van G.J. Nahuys, dat het licht zag onder den titel: G.J. Nahuys en G. de Haas, Over den Brief v. Paulus aan de Philippensen. Amst. 1783. 3 dln. Ook vervaardigde hij een grafschrift op Ds. Rutg. Schutte. Een gedicht op de Haas' overlijden (get. H. Kroese) komt voor in Boekzaal Jrg. 1818, blz. 72-70.

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb. VI, blz. 8, 9. - Glasius, Godg. Ned. II, blz. 2. [Vgl. ook III, blz. 661]. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb. III, kol. 519. - Alb. Stud. Rh. Traj. kol. 158 - Boekzaal Jrg. 1817b blz. 795. - Lijkrede op G. de Haas. N. h. Latijn. Leyden 1818. - Croese, Pred. Amst. blz. 396-400; verv. op Croese, blz. 160, 161. - Nagtglas, Levensber. blz. 316. - Dez., De Alg. Kerkeraad der Ned. Herv. Gem. te Middelburg v. 1574-1860, blz. 46, 47, 63. - Stadsrekeningen van Middelburg (1778-1779). - Abr. Rutgers, Het Tweede Eeuwgetijde v. Amersfoorts Hervorming plechtig gevierd in een leerr. over Deut. VI:20-25 den ... 28^en v. Lentemaand 1779, blz. 78. - Ypey, Chr. Kerk 18^e e. VIII, blz. 452. - J.L. Overdorp, Verhand. over de Profetiën des O.V. byz. der Messiaansche, of v. die welke het Godsrijk op aarde betreffen. I, blz. 110-114. - Gel. en Vrijh. 9^e Jrg. (1875), blz. 148. - v.d. Aa, Ned. Wdb. v. Ned. Dichters. II, blz. 196, 197. Arch. Ned. K.G. IX (1838), blz. 201. - v. Alphen, N.K., Hdb. Jrg. 1903, Bijl. U, blz. 154, 155; jrg. 1908, Bijl. P, blz. 103; jrg. 1909, Bijl. Q, blz. 139; Jrg. 1910, Bijl. S, blz. 151.