Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Caspar Grevinchoven]

GREVINCHOVEN (Caspar) of SWERINCKHUYSEN heeft tot 1600 meestal laatstgenoemden naam gedragen; als scriba onderteekent hij de acta der synode, te Leiden van 15 tot 23 Augustus 1600 gehouden, als: ‘Caspar Grevinchovius, ghenaemt Swerinchusen’ en wordt daarna geregeld Grevinchoven genoemd. Hij werd in 1550 te Dortmund geboren en was reeds in 1573 predikant te Zalt-Bommel. De ‘Credentzbrief’ dd. 22 Mei 1578 voor de afgevaardigden der classis Bommel ter Dordtsche Synode van dat jaar, is nog door hem in naam der classis geteekend, zoodat hij toen nog aldaar werkzaam was; ook spreekt hij op de synode, te Rotterdam in 1581 gehouden, nog over zijn ‘nastendige besoldinge te Bommel’, die hij niet krijgen kan, zoodat Acquoy's meening, dat hij kort na 1573 Bommel verliet, wel niet juist zal zijn. In 1578 is hij waarschijnlijk naar 's-Hertogenbosch vertrokken: in dat jaar zijn aldaar weer predikanten gekomen, waaronder ook genoemd wordt: Gaspar Mercurialistis, gehuwd en met talrijk kroost. Hiermede wordt naar alle waarschijnlijkheid Grevinchoven bedoeld, die in 1579 predikant te Rotterdam werd en toen van den Bosch kwam. Na 8 Juli 1579 zijn ook de predikanten met de meeste Gereformeerden uit die stad vertrokken, nadat zij nog veel overlast hadden ondervonden. Te Rotterdam was hij verder werkzaam tot zijn dood op 18 September 1606; hij werd aldaar in de Groote kerk op het koor begraven.

Grevinchoven is zeker in zijn tijd een man van beteekenis geweest, blijkens de opdrachten, hem gegeven in verschillende synoden, waar hij ook meermalen het ambt van praeses of scriba vervult. Hij wordt door Reitsma in zijn Herv. en Herv. K., ‘gematigd rechtzinnig’ genoemd, was in zijn leer meer Melanchtoniaansch dan Calvinistisch, maar toch wilde hij Duyfhuis niet als leeraar in de Hervormde kerk erkennen en toonde zich een bestrijder der gevoelens van Hermanus Herberts. Tegen diens geschrift Eene corte ende grondige verclaringhe van den Antichrist had Grevinchoven een Cort Verhael geschreven, waarin hij hem o.a. ten laste legde, de Mennonieten in hun valsche leer van Christus' menschwording te versterken. Ook had hij over Herberts' denkbeelden een brief geschreven aan eenige Vlaamsche broeders te Gouda en naar aanleiding van een en ander gaf Herberts in 't licht eene Naerder verklaringhe over XXIII articulen door Hermannum Herberts ... binnen der Goude ghedaen: welke Caspar Swerinckhuysen ... wt die ghedruckte schriften desselvighen Hermanni getrocken, ende in een missive aen ettelicke Vlaemsche mannen (woonachtich binnen der Goude) overgheschreven heeft enz. (z.p. 1592).

Hoe hij tegen andersdenkenden buiten de kerk ijverde, blijkt uit verschillende

[p. 337]

werkjes, waarvan sommige na zijn dood zijn uitgekomen. Tegen den bekenden ‘Hendrick Niclaes ende sijnen aenhanck’ schreef hij een Ontdeckinghe van de monstreuse dwalingen des libertijnschen vergodeden vrijgheestes Hendric Nicolaessoon (Rott. 1604), waartoe de afgevaardigden ter synode van Schiedam, van 27 tot 31 Augustus 1602 gehouden, hem met kracht hadden aangespoord, tevens bevelend: ‘Sullen mede alle predicanten hen vermaent houden de boecxkens ende stucken, die se hebben ofte crygen connen van H.N. den voornoemden Casparo toe te senden’. Tegen de Doopsgezinden kantte hij zich in zijn Grondelijc bericht van den Doope, ende Wederdoope (Rott. 1599), terwijl over Luther's denkbeelden gehandeld wordt in een Grondelijc bericht Martini Lutheri, van het avondtmael des Heeren, in twee korte tractaten wt de schriften Lutheri en der Augsborchsche confessie t'samen ghebracht (Rott. 1605), dienstig ‘om te verhinderen der Martinisten aenwas’ (Synode te Rotterdam, 1605, art. 20), en de Lutherschen bestreden worden in Grondelijck bericht van de Dolingen der Nieuwe Lutherschen voornaemlijc opghekomen na de doot der eerweerden Doctoren der Theologie D. Martini Lutheri ende D. Philippi Melanchtonis, met korte wederlegginghe tot dienste van allen toeghedaen der Augsborchscher confessi ende nae de waerheyt des H. Euangelii ijverende (Rott. 1611). Hoe hij dan ook in 't algemeen over de secten en haar vrijheid van godsdienstoefening dacht, blijkt reeds uit den titel van zijn werkje: Van de vrijheyd der secten, hoe schadelijck deselve zij: tot naedeel der algemeyne warachtige kercke ofte Gemeynte Godes enz. (Dordr. 1611).

Vooral echter is Grevinchoven bekend geworden door zijn bestrijding van den Jezuïet Costerus. Eerst gaf hij een Onderwijsinghe van de oude Catholycke Apostolische ende Roomsche kercke ende Religie, tot een cort ende slecht berigt voor alle goedhertighe Catholycken, op de calomnien P. Francisci Costeri ende syns gelijcke Sectarissen, die onder den tytel der Catholycke Kercke, ende Societatis Jesu, de Catholycke Apostolische Roomsche Kercke ende Religie soecken te onderdrucken (Rott. 1597), dus inzonderheid tegen het Jezuïtisme gericht. Costerus beantwoordde dit in zijn Apologia Catholica, d.i. Catholycke antwoorde op een kettersch bouxken Casparis Grevinckhovii, Geusch predikant tot Rotterdam (Antw. 1598), dat ook in het Latijn is vertaald en uitgeg. te Colon. et Lugd. in 1609. Grevinchoven vond hierin aanleiding, zijn Defensio Catholica, dat is Catholycke verantwoordinghe der Apostolische, Catholycke ende Roomsche Religie, op de calumnien ende lasteringhen Francisci Costeri in zijne Apologia Catholica (Rott. 1598) uit te geven, wat van Costerus' zijde door een Tweede Apologie Francisci Costeri op ketter C. Grevinckhoven boeck (Antw. 1599) gevolgd werd. De Rotterdamsche predikant schijnt hierop een Tweede Defensie en Dialoghen te hebben geschreven, die Costerus beantwoordde met een Seyndtbrief aen C. Grevinckhoven (Antw. 1600). Waarschijnlijk heeft Grevinchoven naar aanleiding daarvan een brief d.d. 17 April 1600 aan Costerus geschreven, die weer gevolgd werd door diens Epistola ad Gasparum Grevinckhovium, Calvini verbi, apud Rotterdamenses praedicantem (Col. Agripp. 1600), die ook vertaald is als Sendtbrief Francisci Costeri aen ketter Caspar Grevinckhoven, predicant des woordts Calvini tot Rotterdam, versch binnen Roomen in den Latijne geschreven ende nu overgheset door J.G. Ovik, priester derselver societeit (Antw. 1600). Met dezen pennestrijd zullen hoogstwaarschijnlijk ook in verband staan een werkje van Grevinchoven, dat ik vermeld vond onder den titel: Collatio pontificia, d.i. Verghelijckinge des pausdoms met het oud Roomsche Heydendom (Rott. 1599) en een Seyndtbrief aen d'edele ende wijse Heeren representerende de Staten en Raedt van Hollandt,

[p. 338]

Zeelandt enz. met een sendtbrief aen C.G. (Antw. 1598). Glasius noemt nog een geschrift: Thegenstelling der Catholycke Evangelische ghereformeerde Kercke (Rott.), waarvan hij niet weet, of het van Grevinchoven's hand is. Wel heeft hij geschreven een Fondament-Boeck van de ware Christelijcke ghereformeerde religie, in een korte summa begrepen, tracterende de voornaemste hoofdstucken derselver (Lemmer 1870-72).

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned., dl. III, blz. 407, 408. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb., dl. II, kol. 506. - Rogge, Coolhaes, dl. II, blz. 164, 166, 235, 236. - Acquoy, Joh. v. Venray, blz. 175. - De Bie, Hofstede, blz. 56. - Hania, Helmichius, blz. 75, 109, 115, 117, 119, 121, 146, 167, 211, 249. - Janssen, Kerkh. in Vl., dl. I, blz. 12, 13, 52, 55, 203, 220, 383. - Sepp, Bibl. Kerkgesch., blz. 321. - Kerkhist. Arch., dl. II, blz. 125. - Ned. Arch. K.G., N.S., dl. XIV, blz. 247. - Reitsma en Van Veen, Acta, dl. III, Reg., i.v. Grevinchoven en Swerinchuysen; dl. IV, Reg. - Reitsma, Herv. en Herv. K., blz. 498. - Cat. Burgersd. en Niermans, blz. 220, 589.