Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Henricus Eskelhoff Gravemeyer]

GRAVEMEYER (Henricus Eskelhoff) is den 13^en April 1813 te Weenermoor in Oost-Friesland geboren en werd den 5^en September 1837 te Emden tot den predikdienst toegelaten. Slechts zéér kort bleef hij in zijn eerste gemeente Oldersummergast, waar hij op 23 December 1838 intrede deed, want reeds den 28^en Mei 1839 werd hij bevestigd te Ryssum, na aldaar voor de tweede maal beroepen te zijn. Den 10^en December 1843 verbond hij zich aan de gemeente Onstwedde, den 29^en Augustus 1852 aan Losdorp, bedankte voor Hattem (1854) en Nieuwerkerk (1855), maar nam een beroep naar Hantum c.a. aan, waar hij op 12 September 1856 intrede deed. Reeds spoedig predikte hij hier afscheid met een uitgegeven leerrede, getiteld: Jezus Christus onveranderlijk. Troostwoord en afscheidsrede over Hebr. 13:8, aan Hantum en Hantumhuizen (Dokkum 1857), om den 22^en Februari 1857 te Midwolda (Oldambt) intrede te doen met een insgelijks uitgegeven rede: Goddelijk geleide. Intreepreek over Exod. 33:15 te Midwolda (2 drukken, Winsch. 1857). Met Afscheid van Midwolda, Preek uit 1 Joh. 2:28 (Winsch. 1865) zegde hij deze gemeente vaarwel, om voor de tweede maal naar Onstwedde te gaan, na voor beroepen naar Garyp, Ee en Balk te hebben bedankt. Ongesteldheid noopte hem in 1878 de bediening neer te leggen met een Schriftelijk afscheidswoord aan de gemeente te Onstwedde, 5 Mei 1878 (Kampen 1878), doch na tegen verwachting spoedig zijn gezondheid teruggekregen te hebben, nam hij een beroep naar Elburg aan en deed daar intrede met een rede: Hulpverbeidend opzien tot God. Intreepreek over Ps. 121:1, 2 te Elburg op 11 Augustus 1878 (Kampen 1878). Hier arbeidde hij tot zijn emeritaat in 1885 en legde zijn bediening neer met Het laatste woord der Heilige Schrift, Openb. 22:20, 21. Scheidpreek te Elburg, 26 April 1885 (Elburg 1885). Hij vestigde zich daarna eerst te Kampen, waar hij zich verheugde in den omgang met S. van Velzen, docent aan de Theologische school, maar ging na enkele jaren te Oldeboorn wonen, waar zijn zoon toen predikant was. Hier overleed hij op Andringastate, den 6^en December 1890. Hij was gehuwd met Wubbina Busemann, die op 9 Maart 1854 bij Bremen is gestorven.

Gravemeyer is zijn leven lang den Gereformeerden beginselen, maar ook de Ned. Hervormde kerk trouw gebleven. ‘Door zijne prediking had hij zich vele vrienden verworven, zoowel in de Hervormde als in de Christelijke Gereformeerde Kerk. Ook door zijn omgang. Door zijn innemend, voorkomend en vriendelijk karakter jegens ieder dwong hij aller achting af ... Men kon altoos van hem leeren en in een enkel kort kernachtig woord lag meer opgesloten dan in eene lange rede van anderen’. Zijn hoofdwerk is getiteld: Leesboek over de Gereformeerde Geloofsleer,

[p. 327]

dat eerst bij stukken uitgegeven, van 1877 tot 1890 te Sneek en Kampen het licht zag, terwijl van het eerste stuk in 1882 te Sneek een herdruk verscheen; een tweede druk van het geheele werk in drie deelen is, opnieuw herzien en uitgegeven door Dr. E.C. Gravemeyer, te Utrecht in 1896 van de pers gekomen. Van dit boek, dat met groote belangstelling werd ontvangen en door geestverwanten zeer gunstig is beoordeeld, wordt gezegd: het is ‘een werk over de belijdenis der Gereformeerde kerk ... dat niet alleen de leden der gemeente, maar ook hare voorgangers een helder inzicht in deze waarheid verschaft en van veel studie en evenveel liefde voor de waarheid getuigt’ (Dr. Hoedemaker). Verder gaf hij: Gereformeerde geloofsleer. Katechetisch onderwijs met aanteekeningen (Winsch. 1865; 3^e, 5^e, 10^e dr. ald., 1872, 1880, 1910; zijn zoon Dr. E.C. Gravemeyer, bewerkte hiervan een verkorte uitgave, Gron. 1893); Bijbelsche Geschiedenis des O. Verbonds. Katechetisch leeren leesboek (Winsch. 1862; 4^e verkorte uitg., ald. 1882); Aanteekeningen op de inleiding van Dr. Hoedemaker's Handboek voor het Godsdienstonderwijs (Gron. 1875). Behalve de reeds genoemde leerredenen zag van zijn kanselwerk het licht: Jezus' gelijkenis van het onkruid des akkers. In vier predikatiën (Winsch. 1846; 2^e dr. Utr. 1898); Een kreupele genezen. Leerrede over Hand. 3:1-8 (Winsch. 1858); Jezus' zondaarsliefde, Luc. 15:1-7 (2^e dr. Winsch. 1858); Zestal leerredenen over Luc. XV (Gron. 1868; 3^e dr. ald. 1893); De deurwachter voor den Herder opendoende. Leerrede over Joh. 10:3a, gehouden 10 September 1876 ter bevestiging van zijn zoon E.C. Gravemeyer, Theol. Doct. als herder en leeraar te IJsselmuiden (Kampen 1876); Vijftal leerredenen uit den brief aan de Hebreeën.

Gravemeyer's portret komt voor in Kuiper, Gesch. v.h. Godsd. en Kerkel. leven in Ned., tegenover blz. 598.

Litteratuur: Romein, Pred. Friesland, blz. 544. - Kuiper, Gesch. v.h. Godsd. en Kerkel. leven in Ned., blz. 589. - Voorrede vóór den 2^en druk van het Leesboek over de Geref. Geloofsleer. - Brinkman's Cat. en Boekzaal, passim. - Aangevuld door mededeelingen van Ds. K.H.E. Gravemeyer, te Voorburg.