Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Arnoldus Geesteranus]

GEESTERANUS, Gesteranus of Geysteranus (Arnoldus), geboren den 8^en November 1593, was de zoon van Jodocus Geesteranus, die van 1586-1593 als predikant te Assendelft, daarna tot 1631 te Gorinchem stond. Arnoldus studeerde te Leiden, waar hij 4 April 1612 werd ingeschreven (Alb. Stud. L.B., kol. 105) en werd in 1617 predikant te Schelluinen. Gelijk hij later erkende, was hij toen reeds den Remonstrantschen gevoelens toegedaan, maar vermeed zorgvuldig, dit te doen blijken, terwijl het feit, dat zijn vader sterk Contra-Remonstrantsgezind was, alle verdenking afweerde. Geheel onverwacht echter weigerden hij en zijn broeder Cornelius (zie beneden) in 1619, de formulieren der Dordtsche Synode te onderteekenen - wèl onverwacht, ‘overmits deselve ongeveerlick een halve uhre te vooren als sij haer selven openbaerden Remonstrants gesint te wesen, hadden helpen een Remonstrantsen schoolmeester censureren, seggende, dat hij qualick hadde gedaen, dat hij sodanigen leere ende procedueren, als der Remonstranten sijn, hadde helpen voorstaen ende maintineren.’ De woorden, dat ‘deselvige Geisterani... bedecktelick ende geveinsdelijck hare personagie tot den eynde toe hadden weten te speelen,’ houden dan ook een rechtmatige aanklacht tegen de handelwijze der beide broeders in. Den 11^en November 1619 werden beiden afgezet en de provinciale synode, te Gouda in 1620 gehouden, hechtte haar goedkeuring aan dit vonnis.

Arnoldus sloot zich nu als predikant bij de Remonstrantsche broederschap aan en bediende in October 1621 de gemeente Kampen in commissie. Ook na de samenzwering tegen prins Maurits in 1623, bleef hij in 't land, om bij de Remonstrantsche gemeenten werkzaam te zijn. Echter werd hij den 1^en Juni 1624 te Amsterdam gevangen genomen en in December van dat jaar naar Loevestein gebracht, vanwaar hij den 19^en Juli 1631 ontvluchtte. Inmiddels was hij den 22^en December 1627 door zijn vader, die hem ondanks geloofsverschil bleef liefhebben en helpen, in den echt verbonden met Susanna van Oostdijk uit den Briel; vroeger met hem verloofd, had hij haar na zijn gevangenneming haar woord teruggegeven, maar na den dood van haar moeder begaf zij zich naar Loevestein, om door haar huwelijk met Geesteranus zijn gevangenschap te deelen. Bekend is de ballade, die Tollens op deze echtverbintenis gemaakt heeft.

[p. 189]

Geesteranus heeft Aanteekeningen omtrent zijn gevangenneming en verdere lotgevallen tot 1631 te boek gesteld, die door Scheltema in zijn Geschied- en Letterkundig Mengelwerk (dl. III, St. III, blz. 198-224) zijn uitgegeven.

Na zijn vlucht liet de overheid Geesteranus verder ongemoeid; hij werd den 1^en Maart 1632 Remonstrantsch predikant in den Haag en bleef hier, algemeen geacht, werkzaam tot zijn dood, 28 Juni 1658. De lijkrede, door J. Batelier op hem gehouden, zag het licht. Er bestaat een afbeelding van hem, naar Westerbaan door H. Bary vervaardigd.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned., dl. I, blz. 505. - Molhuysen en Blok, N. Biogr. Wdb., dl. III, kol. 439. - Brandt, Reformatie, dl. III, blz. 928-932. - Duker, Voetius, dl. I, blz. 270-274, C, CIII. - Sax, Niëllius, blz. 198-200, 234-238, 242. - Rademaker, Camphuysen, blz. 36, 37. - Van Vloten, Paschier de Fijne, aant., blz. 42. - Tideman, Biogr. Naaml. Rem. Br., Reg. - Knappert, Gesch. N.H.K., dl. I, blz. 239. - Id., Verloving en Huwelijk, blz. 217-219. - A. Loosjes Pz., A. Geesteranus en Suz. v. Oostdijk (Haarl. 1807). - Duys, Een huwelijk op Loevestein (Tijdstroom, 1861, III, blz. 173 vv.). - Tollens, Laatste Gedichten (3^e dr., 1856), dl. I, blz. 179 vv. - Nav., dl. VIII, blz. 350; IX, 258, 272; Jaarg. 1914, blz. 84-89. - Arch. K.G., dl. VII, blz. 111, 128-133. - Reitsma en v. Veen, Acta, dl. III, blz. 431, 468, 473-475. - Cat. Burgersd. en Niermans, blz. 775.