Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Wybo Fynje]

FYNJE (Wybo), ofschoon het meest bekend door de staatkundige rol, die hij in zijn tijd heeft gespeeld, moet ook hier als predikant en schrijver vermeld worden.

Als zoon van Jan Wybes Fynje, leeraar der Doopsgezinden te Zwolle en Johanna Seye, werd hij den 24^en Januari 1750 in genoemde stad geboren. ‘Tegen zijn roeping in, waarschijnlijk op aandrang zijner voogden, volgde hij de familietraditie’ (Kronenberg), liet zich den 26^en Maart 1766 te Amsterdam bij de Kweekschool der Doopsgezinden inschrijven en werd den 18^en Juli 1771 tot proponent bevorderd. Eerst den 15^en November 1773 ontving hij een beroep naar Deventer, dat de Magistraat den 24^en van die maand approbeerde, waarop den 13^en Maart 1774 de bevestiging door Ds. Wolter ten Cate plaats had. Den 9^en Juli van dat jaar promoveerde hij te Leiden op een dissertatie, getiteld: Theoriae Systematis Universi specimen philosophicum (Lugd. Bat. 1774).

Slechts één jaar was Fynje te Deventer als predikant werkzaam, want in het archief der Vereenigde Doopsgezinde gemeente te Amsterdam berust een getuigenis omtrent hem dd. 13 Augustus 1775, door twee diaconen der Deventersche gemeente geteekend, waarin zij hun ‘rustenden’ leeraar met klem verdedigen tegen de nadeelige geruchten, die omtrent hem in omloop zijn. Zij erkennen zijn trouwen, ijverigen, hartelijken en onvermoeiden dienst in de gemeente en hebben ‘ZEerw. de gewigtige zorge opgedraagen om een kundig en waardig man op te spooren’, die het verlies, door zijn vertrek geleden, eenigszins zou kunnen vergoeden, terwijl zij hem verder ‘tot een blijvend medelit en Broeder dezer Gemeente met eenparige

[p. 158]

blijdschap’ hebben aangenomen. Welke geruchten omtrent hem geloopen hebben en of hij uit gemis aan roeping het predikambt heeft vaarwel gezegd, is niet bekend. Dat hij te Deventer gewaardeerd werd, blijkt ook uit het feit, dat de gemeente hem nog jaren na zijn vertrek met f 150.- jaarlijks ondersteunde.

Fynje wijdde zich na het nederleggen van zijn ambt geheel aan de politiek. In de jaren vóór den Pruisischen inval van 1787 was hij te Delft één der leiders van de Patriotten en zijn Delftsche Historische Courant gaf dikwijls in het geheele land den toon aan. Van 1787 tot 1795 vertoefde hij in ballingschap te St.-Omer en verloor daar zijn vrouw Emilia Luzac, zuster van den bekenden Prof. J. Luzac, waarna hij hertrouwde met Marie Françoise Constance Tenar, uit St.-Omer.

In 1795 in het Vaderland teruggekeerd, werd hij lid van het Bestuur der Oost-Indische zaken. Na den coup d'état van 22 Januari 1798 tot één der vijf directeuren van het Uitvoerend Bewind gekozen, ontkwam hij nauwelijks aan gevangenschap, toen generaal Daendels den 12^en Juni van datzelfde jaar deze regeering omverwierp. Vanuit zijn ballingschap zond hij een stuk aan het toenmalig bestuur, waarin hij zich bereid verklaarde tot verantwoording van zijn daden aan de natie, kwam daarna naar den Haag terug, werd gevangen genomen, beschuldigd van verduistering van 's lands gelden ten eigen behoeve, maar bij de algemeene amnestie, op verlangen van de Fransche regeering afgekondigd (31 Juli), ontving hij weder de vrijheid. Na dien tijd hield hij zich eerst uitsluitend bezig met de beoefening van letteren en wetenschappen, vooral van de wiskunde, waarin hij bijzonder bedreven was, totdat hij onder de regeering van koning Lodewijk Napoleon met de oprichting en directie van de Koninklijke Staatscourant werd belast. Toch griefde het hem steeds, dat hij zich, tengevolge van bovengenoemde amnestie, niet openlijk heeft kunnen vrijpleiten van de beschuldiging wegens verduistering, die later ook geheel onjuist bleek te zijn. Hij trok zich dit zóózeer aan, dat hij reeds den 2^en October 1809 te Amsterdam aan de tering stierf.

Fynje wordt genoemd als ‘een man vol geest en van een wezenlijk naar het verstandelijke gelukkigen aanleg, die bij veel werkzaamheid ongemeene kundigheden, vooral in de Wiskunde, voegde.’

Behalve zijn dissertatie gaf hij uit:

Beknopt tijdrekenkundig begrip der algemeene geschiedenis (Amst. 1783), waarvan slechts één deel het licht zag, daar het manuscript van het tweede deel tijdens zijn ballingschap is verloren gegaan.

Op het laatst van zijn leven redigeerde hij met J. Scheltema, J. Lublink de Jonge, J.D. Janssen, Prof. de Gelder, Ds. J. Schultz en anderen, den Schouwburg van in- en uitlandsche Letterkunde, te 's-Hage en Amsterdam bij J. Immerzeel uitgegeven.

Litteratuur: V.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - A.J. Kronenberg, Wybo Fynje een misdadiger? (Fruin's Bijdr. voor Vad. Gesch. en Oudheidkunde, 3^e Reeks, 4^e dl., blz. 191-208). - Dez., Wybo Fynje (Fruin's Bijdragen enz., 3^e Reeks, 6^e dl., blz. 290). - Van Kampen, Vaderlandsche Karakterkunde, dl. II, blz. 710. - Album Ath. Amst., blz. 512. - Oud en Nieuw, dl. V, blz. 145. - Inventaris v.d. Archiefstukken, berustend bij de Vereen. Doopsgez. Gem. te Amst., dl. II, blz. 255. - Doopsgez. Bijdr., Jaarg. 1868, blz. 98. - Cat. Doopsgez. Bibl., dl. II, blz. 253.