Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 3

[Johannes Fenacolius]

FENACOLIUS, VENNEKOOLIUS of van de VENNEKOOL (Johannes), zoon van Leonard van de Vennecool, is geboren in 1577 te Delft of te Zevenhuizen en bezocht de hoogeschool te Leiden, waar hij den 21^en September 1595 werd ingeschreven. Reeds in zijn studietijd gaf hij een Latijnsche Lofrede op Prins Maurits uit (1597). Na tot proponent te zijn bevorderd, werd hij eerst conrector te Delft, doch volgde in 1601 een beroep als predikant te 't Woud, waar hij den 16^en December van dat jaar werd bevestigd. Deze standplaats verwisselde hij in 1608 met Maassluis en deed daar den 1^en October zijn intrede. In dien tijd was deze stad nog slechts een plaatsje van zeer weinig beteekenis, dat zich ontwikkeld had rondom de Maeslandssluis, één der uitwaterende sluizen van Delfland, en een deel uitmaakte van het dorp Maasland, terwijl ook de gemeente, die eerst in 1598 haar eersten predikant ontving, nog in haar opkomst was. Ruim 36 jaar heeft Fenacolius, terecht ‘een

[p. 39]

pylaar in den tempel des Heeren’ genoemd, deze gemeente volgens zijn eigen woorden, ‘met ongelooffelijke en onbeschrijffelijke moeite in order gebracht en als een teder kind in de lueren opgebakert.’ Hij beleefde het nog, dat de Groote kerk na tien jaar bouwen, in 1639 voltooid werd en zou haar den 9^en October inwijden. Den dag tevoren overleed echter zijn vrouw, maar toen een familielid hem in deze omstandigheden afraadde, bij de inwijding voor te gaan, antwoordde hij: ‘Wat zal ik doen, den ijver van Gods huis verteert mij.’ Op den bepaalden dag had de inwijding plaats, waarbij Fenacolius een rede hield naar aanleiding van Psalm 122. Den 13^en Mei 1645 ging ook hij de eeuwige rust in en werd in de Groote kerk begraven.

Blijkbaar is Fenacolius in de stad zijner inwoning een man van beteekenis geweest. In 1614 bewerkte hij met Jhr. Jacob van Egmond, dat Maassluis van Maasland afgescheiden en een afzonderlijke plaats werd, waarbij hij uit naam der mede-gemachtigden van Maassluis voor Gecommitteerde Raden van Holland en West-Friesland de zaak bepleitte. Bij de feestelijke herdenking van het 300jarig bestaan der gemeente Maassluis in 1914 zijn de verdiensten van Fenacolius nog dankbaar herdacht.

Zijn kennis der klassieken blijkt wel uit de volgende vertalingen:

Wijtberoemde Commentarien, ofte corte historische aenteyckeningen van C.J. Caesar. Het eerste deel van sijn Fransche ende Nederlandsche oorlogen, het tweede deel van de burgherlicke oorloghe, 2 dln. (Delft 1614). Een vertaling van hetzelfde werk verscheen in 1643 te Delft, in één deel. De Staten-Generaal schonken hem in 1615 voor dit boek een vereering van 150 Pond van 40 gr.

Annalen ofte Jaerboeken der Roomscher gheschiedenissen van C.C. Tacitus, waer onder begrepen sijn de daden van de oude Duytschen, Bataviers ende Vriesen. Met de ... afbeeldingen der XII eerste Roomsche Keyseren. Waerby gevoeght: Historiaelsche commentariën, ofte corte historische aenteykeninghen tot verclaringhe van vele duysterheden in Tacito ende andere Romeinsche histori-schrijvers (Delft 1616).

Een tweede vertaling, met uytleggingen verrijkt, en nu ... oversien en ... verbetert, verscheen te Amsterdam in 1645. Voor deze overzetting ontving Fenacolius van de Staten-Generaal een vereering van 200 pond, en van den Haagschen Magistraat eene van 60 pond.

De Romeynsche historiën ende geschiedenissen, beschreven door Titum Livium van Padua ... Waerbij gevoeght zijn ... Corte historische Aenteyckeninghen van de oude forme ende wijse des ... Romeynsche Republycke (Deventer 1645).

De historie van den aller voortreffelycsten oude historieschrijver Polybius Megalopolitanus, van hem in Griex beschreven. Ende nu, ten grooten politijcken dienst ende nutticheid van alle lieden van state ... verduytscht (Rott. 1640). Geldelijk werd die ‘dienst ende nutticheid’ niet erkend door eenige vereering, die wel aan Fenacolius geschonken werd voor eene vertaling van Suetonius, die hij ook geleverd heeft. Van de Staten-Generaal ontving hij daarvoor 100 pond, van den Haagschen Magistraat 24 pond.

Op godgeleerd gebied leverde hij nog twee vertalingen, namelijk:

XXII boecken van de stadt Gods ... beginselen en voortgang ... en verdedingen der Christelijcke religie, beschreven door den heyligen outvader Aurelius Augustinus, bisschop van Hippo ... verciert met rijcke aenteickeningen (Delft 1621). Hiervan verscheen een tweede druk te Amsterdam in 1646, de derde aldaar in 1660, terwijl

[p. 40]

een vierde, naar de nieuwe spelling herzien, te Lemmer is uitgegeven in 1875/78. Glasius vermeldt nog een druk, zonder jaar van uitgave op te geven, te Campen uitgekomen. De Haagsche Magistraat schonk den vertaler voor dit werk 18 pond, terwijl Ged. Staten van Groningen hem 12 Caroligulden toekenden.

Mysterium iniquitatis, Dat is: Verborghentheydt der Ongherechticheydt, ofte Kerckelijcke Historie des Pausdoms, door Ph. Morney, heer van Plessis, ... vermeerdert met een wijtlopich Register, wesende genoechsaem een cort inhout vant gansche werck, twelck inde Latijnsche ofte Fransche editien noyt gedruckt is (Amst. 1635). Hiervoor ontving Fenacolius van den Haagschen Magistraat 18 pond, van die te 's-Hertogenbosch 90 gulden.

Zijn afbeelding bevindt zich in de Kerkmeesterskamer te Maassluis en komt ook voor op blz. 8 van Dommisse's Maassluis in 300 jaar.

Litteratuur: v.d. Aa, Biogr. Wdb., i.v. - Glasius, Godg. Ned. i.v. - H.T. Karsten, Augustinus over het Godsrijk (Haarl. 1914), Voorrede, blz. VIII. - C.P.J. Dommisse, Maassluis in 300 jaar (Maassl. 1914), blz. 8-12. - Knuttel, Bibl. v. Kerkg., blz. 225. - Dez., Acta, dl. I, blz. 89, 93, 129, 287, 325, 369, 468, 495; dl. II, blz. 181, 228, 351, 353, 388, 389, 510. - Reitsma en Van Veen, Acta, dl. III, blz. 276, 325, 410. - Arch. K.G., dl. XIII, blz. 216. - De Spiegel, Jaarg. 1913/14, blz. 266, 267. - Nav., dl. XXVII, blz. 600, 601; dl. XLV, blz. 78. - Hs. Borger, i.v. - Rogge, Cat. Pamfl. Rem. Bibl., dl. II, 1^e stuk, blz. 150. - Cat. Letterk., dl. I, kol. 598, 604, 605, 608.