Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[p. 55]

[Cornelius van Epen]

Epen (Cornelius van) werd te 's Gravenhage geboren in 1774 en na het noodige voorbereidend onderricht genoten te hebben, den 16den Augustus 1792 als collegii alumnus te Leiden ingeschreven (cf. Alb. Stud. kol. 1175), met de toevoeging Bredevoorda - Gelrus. In 1796 door de Haagsche classis tot de evangeliebediening toegelaten, werd hij beroepen te 't Wout, alwaar hij, na afgelegd peremptoir examen op den 27sten Juli 1797, den 6den Augustus bevestigd werd met Lukas XII:32. Hij begon zijn arbeid met het uitspreken eener rede over Johannes VII:16. Hij was achtereenvolgens predikant te Nieuwerkerk (Zeeland) van 1799-1804, te Vlissingen van 1804-1808 (toen hij hier afscheid preekte met 2 Petr. I:16a op den 18den September), te Blokzijl (beroepen den 19den Juni 1808; bev. den 16den Oct. door zijn ambtgenoot Dobelman, met 1 Thess. V:12 en 13; in tree-tekst met 1 Cor. 9:10); Wolvega, de eerste maal ontving hij een beroep hierheen den 27sten Sept. 1809; den 15den October, na afloop der namiddag-godsdienstoefening, liet hij in het openbaar het lot beslissen of hij het beroep al dan niet zou aannemen. De handeling werd verricht door ds. Dobelman. Voor de trekking van het lot werd gezongen Gezang XIX:2, 4 en 6, en na de dankzegging - het lot was Wolvega ongunstig geweest - werd gezongen Ps. 35:12. Maar Wolvega liet niet los, immers nog den 12den December volgde een nieuw beroep derwaarts en nu werd aangenomen. Reeds den 1sten Januari nam hij afscheid niet Hebreën XIII:14-17, en den 7den deed hij in zijn nieuwe gemeente intree met Handel. IV:29b. Ingevolge koninklijk besluit van den 12den December 1815 benoemd tot predikant te Delfzijl, ging hij in 1816 derwaarts (afscheid te Wolvega den 28sten April, bevestigd den 5den Mei door ds. Cannegieter uit Solwert met Handel. XIII:38; intreetekst: Nehemia II:20b). Een jaar later toog hij naar Veendam (afscheid den 18den Mei met Handel. 20:25-28 en 32, bevestigd door ds. J.G. Oosterbeek uit Wildervank met Jac. I:26b en intree tekst Rom. I:16a, den 25sten Mei 1816). Hier ter plaatse is van Epen bijna 6 jaar werkzaam geweest. In 1822 werd Veendam verwisseld met Maastricht (benoemd tot predikant t.d.p. den 14den Mei 1821 bij koninklijk besluit en beroepen den 25sten Mei; afscheid den 31sten Maart 1822 met Johs. 15:20a; bevestigd door ds. v. der Loo, den 21sten April met Handel. X:33b en intree met Handel. IV:29).

Maastricht is de laatste gemeente van v. Epen geweest. Hij bleef hier werkzaam tot den 1sten Januari 1841 toen zijn emeritaat inging, door hem aangevraagd wegens lichaamszwakte. Na zijn eervol ontslag als predikant, was hij naar Amsterdam getrokken metterwoon, om daar meer in de nabijheid zijner kinderen te zijn, en 't was hier dat hij den 4den November 1841 stierf. Te Maastricht was hij zeer gezien wat bleek uit de lijkrede, die den 14den November na zijn verscheiden gehouden werd door ds. W.F.C. van Laak, naar aanleiding van psalm 119:19. Hij was een ijverig man van wien de Boekzaal (1841b op blz. 823) getuigt: ‘dat hij geleefd heeft en gestorven is in de vaste overtuiging van de waarheid van het evangelie der genade in Christus Jezus.’

Naar aanleiding van het laten beslissen door het lot, of hij al dan niet Blokzijl zou verlaten en naar Wolvega vertrekken, verscheen in 1810 te Utrecht een boekje, getiteld: De Vrage: Mag een kerkeraad, bij het maken van eene kieslijst, en het doen van een beroep .... mag een predikant, bij het aannemen of afwijzen van een beroeping, gebruik maken van het lot? Vrijmoedig en bescheiden onderzocht en beoordeeld.

[p. 56]

Tegen het in dit geschriftje te berde gebrachte schreef van Epen: Het betamelijk en godsdienstige gebruik van het lot, bijzonder in kerkelijke zaken. Overeenkomstig bijbel en gezond verstand, bewezen tegen den schrijver van het stukje, getiteld: De Vraag: Mag een kerkeraad enz..... Amsterdam 1811. We vinden hier door van Epen ook uiteengezet, waarom hij, toen hij drie maanden, nadat het lot hem had aangewezen te Blokzijl te blijven, toch naar Wolvega ging. Rede en godsdienst bewogen er hem toe, zegt hij, ‘die tweede beroeping zelfs niet eenmaal in beraad te nemen. En waarom? - niet alleen, omdat ik sedert de roepende gemeente van gunstiger zijde had leeren kennen; maar ook gebeurde er, bij gelegenheid van het 25-jarig feest der Maatschappij: Tot nut van 't Algemeen, voor het welk ik gezangen vervaardigd had, zoodanig iets, dat ik mijne stille hoop, om met mijnen ambtgenoot den vrede en het goede in de gemeente te zullen bevorderen, treurig moest opgeven.’

Over dezen strijd schreef nog J. Clarisse in ‘de Recensent ook der recensenten dl. VI blz. 360 enz. - In de Bibliotheek der theologische letterkunde, 1810. No. 2, blz. 310, wordt de handelwijze van v. Epen eenvoudig als kwakzalverij bestempeld.

Klaagzang bij een vreselijk en storm en watervloed, die de veelvuldige rampen van Vlissingen, in den nacht tusschen den 14den en 15den van Louwmaand 1808 volmaakte. 2de druk. Vliss. z.j.

Triomf- en krijgslied den helden der menschheid bij hunne glansrijke overwinning op Bonaparte, in den bloedigen veldslag: La belle alliance, op den 18den Junij 1815, en bij hunnen zegevierenden intogt in Parijs toegewijd. Amst. 1815.

Redevoering over 2 Chron. 23:11b. Uitgesproken in de St. Janskerk te Maastricht, op den 24sten Augustus 1828, den 56sten verjaardag des Konings .... Maastr. 1828.

Twee leerredenen, behelzende de eerste: eene opwekking ter verheerlijking van God, bij dë overwinning onzer legers op de algemeenen vijand, over Eph. III:20 en 21a. Uitgesproken den 2 Julij 1815. En de laatste, eene vergelijking tusschen de verlossing van Juda, onder Jozaphat, en de verlossing van Nederland, onder Willem den eersten, naar psalm 48:9-15, zijnde een dank- en bededagsrede, uitgesproken den 5 Julij daaraanvolgende. Amsterdam 1815.

Gezangen bij het einde des jaars, ten gebruike voor de Hervormde Gemeente te Veendam, en voor anderen, die er zich van bedienen willen. Groningen 1819.

Gezangen bij den aanvang des jaars, ten gebruike van de Hervormde gemeente te Veendam, en voor andere, die er zich van bedienen willen. Groningen 1819.

Hulde aan de helden van het kasteel van Antwerpen, en opwekking aan oud-Nederland. Maastricht 1833.

Kort begrip der godsdienstleer, volgens de belijdenis der Protestanten, naar de behoeften des tijds, bijzonder in de zuid. prov. des rijks. Maastr. 1833.

De regtvaardigheid onzer zaak en het welberadene onzer verdediging. Biddagsrede. Maastricht 1833.

W.M.L. de Wette: bijbelsche dogmatiek des ouden en des nieuwen Testaments, met aanmerkingen, uit het Hoogd. vertaald door C. v. Epen. Amsterdam 1820. (Deze vertaling is niet voltooid. cf. Sepp, Proeve, enz., 2de druk. blz. 61). Hij maakte lijk-

[p. 57]

zangen op E. Hollebeek, op P. Nieuwland en op J.H. v. der Palm (Bloemen op het graf van J.H. v. der Palm gestrooid. Maastricht 1840). Ook dichtte hij een lijkzang op H.J. Krom, welk vers voorkomt in een bundel, die ter nagedachtenis van dezen in 1805 te Middelburg het licht zag.

Verzameling van vertaalde en oorspronkelijke Evangelische stichtelijke gedichten. Maastricht 1839 en 1840. 2 stukken. Enz. enz. - v. Epen is ‘lang werkzaam geweest als recensent in de godgeleerde (Blauwe) bijdragen’.

Litteratuur v.d. Aa, ll. dl. V, blz. 174 en 175 (Uitgebreid). - Biographisch Woordenboek der Noord- en Zuid-Nederl. Letterkunde. 2e dr. blz. 237. - Hier wordt een vrij groote opsomming gegeven van 's mans dichterlijken arbeid. - Glasius, Godgeleerd Nederland. dl. I, blz 423, 24.