Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Engelbertus van Engelen]

Engelen (Engelbertus van) zoon van E.A. ontving zijn opleiding tot predikant te Amsterdam op het seminarium der Rem. Broederschap. Hij werd in 1652 proponent en ten jare 1653 predikant te Gorinchem. Toen Arnoldus Poelenburg, hoogleeraar in de godgeleerdheid aan het seminarie, den 30sten Augustus 1668 overleden was, kwam hij voor het professoraat in aanmerking (in de Remonstr. broederschap enz. blz. 261 staat 1666). Terwijl hij nog te Gorinchem werkzaam was, ontwierp hij het reglement op de curateele van het seminarium in Mei 1669, en reeds in de volgende maand, (den 23sten Juni) werd hij naar Utrecht beroepen, wat hij aannam, ‘op voorwaarde, dat zijne plaats te Gorinchem vervuld zou worden. Hij had de gemeente, die nu 50 lidmaten telde, zestien jaar bijeengehouden en beklaagde zich in een zijner brieven aan G. Brandt, ‘dat hij meermalen bij beroepingen, o.a. te Rotterdam was voorbijgegaan’. In de kerkekamer te Utrecht gaf hij in 1671 en dat wel om niet, aan een twaalf of dertiental studenten les in den godsdienst, de geschiedenis en het Latijn ‘om ze aan de Rem. zaak verbonden te houden als ze later in de regeering kwamen’, terwijl door de Broederschap jongelingen onder zijn opzicht werden gesteld ‘om zich in literis te oefenen voor het onderwijs der professoren te Amsterdam, 1677 en 1678’. Hij overleed den 23sten Juli 1684.

Ook heeft hij als Utrechts predikant eveneens zijn goede diensten bewezen aan de Rem. gemeente te Arnhem, die, na het overlijden van Chr. Henrici Ouwens in 1673, herderloos gebleven was. Immers toen in de ‘Groote vergadering van Juli 1676 een brief, ingeleverd door den predikant uit Nijmegen, van der Kaey, was voorgelezen, waarin verzocht werd dat de Arnh. gemeente ‘met twee predikatiën en de bediening des H. Avondmaals’ gediend mochte worden, verklaarden enkele predikanten, waaronder ook onze van Engelen, zich bereid, ‘uit liefden op hunne eigene kosten’ daarvoor te zorgen.

[p. 46]

Hij heeft het plan gekoesterd een kerkelijke historie te schrijven en heeft blijkbaar veel opgehad met de historische studiën van Brandt.

Van hem zag het licht:

Korte historie van het Synode van Dordrecht, vervatende eenige aanmerkelyke en noyt voorhenen ontdekte bysonderheden: begrepen in brieven van mr. John Hales en dr. Walter Balcanqual, van den Koning van Groot-Brittanie gesonden op de gemelde Synoden; geschreven aen den Heere Dudley Carlton. Vertaelt uyt het Engelsch. Gouda 1671. Een tweede druk, ‘oversien en verbetert’ verscheen reeds in 1672. Aan het boek gaat een voorreden vooraf, geteekend ‘Phil. van Limborch, Amsterdam desen 3en Febr. 1671.’ De brieven zijn vertaald door Gos. v. Nyendaal. Achteraan is gevolgd. ‘Korte overweginge van het syn. van Dordrecht, gehaelt uyt de brieven van mr. Hales en mr. Balcanqal. In 't engelsch beschr. door dr. L. Womachius 1671. De pagineering loopt in de exemplaren door, ofschoon er ook een afzonderlijke uitgave schijnt te zijn van 1671, met een voorreden door v. Limborch. Deze voorreden is gedateerd 12 Julij 1670.

Van der Aa, ll. dl. V. blz. 152 zegt, dat van Engelen ook de uitgever schijnt te zijn geweest van de: Brieven van verscheyde vermaerde en geleerde mannen deser eeuwe, enz. t'Amsterdam 1662, terwijl hij er aan toevoegt: ‘Maar waarschijnlijk was hij de vir literarum et libertatis conscientiarum amantissimus, die, gelijk Limborch in de voorreden zegt, deze brieven grootendeels had verzameld, aan hem ter hand had gesteld om ze, vermeerderd met anderen, uit te geven.’ Deze zaak eischt een afzonderlijk onderzoek.

Litteratuur: v.d. Aa, ll. dl. V. blz. 151 en 152. - De Rem. Broederschap. Bibliogr. lijst enz. reg. i.v. vooral blz. 261 en 311. - In den Catal. van handschriften op de bibliotheek der Remonstr. Gereform. gemeente te Rotterdam. Amsterd. 1869, blz. 83, komen onder no. 956-972 niet minder dan 17 brieven voor, geschreven tusschen 2 November 1655 en 25 Febr. 1682.