Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[p. 1]

E.

[Christian Heinrich Ebersbach]

Ebersbach (Christian Heinrich) aanschouwde het levenslicht te Hamburg in 1763 en studeerde te Erlangen en Jena onder G.F. Sailer, J.W. Rau en J.C. Doederlein. Op den 27sten Mei 1788 werd hij, na tentamen bij ds. Klap, geëxamineerd en tot vast candidaat bij de Lutherschen aangesteld. Bij ds. Sterk (Luthersch predikant te Amsterdam van 1783-1802) zou hij Hollandsch leeren, doch reeds in Februari 1789 vertrok hij als ‘hoogduitsch predikant naar Bergen op Zoom’. Den 2den December 1796 werd hij benoemd te Amsterdam als opvolger van ds. Jänisch, die den 16den October 1796 zijn afscheid had gepreekt en vertrokken was naar Hamburg, alwaar hij dienst deed in de Katharijne kerk. In 1816 werd hij aangesteld door Willem I in de commissie tot organisatie van het bestuur der Luthersche kerk in ons land. Hij maakte zich als commissielid zeer verdienstelijk evenals door de vervaardiging van een hoogduitsch gezangboek, op welks vervaardiging door de synode der Lutherschen tevergeefs gewacht werd. In 1827 verscheen van zijn hand: Sammlung christlicher Gesänge, zum Gebrauch bey dem Deutschen Gottesdienste, in den Evangelisch Lutherischen Gemeinden, im Königreiche der Niederlände (Amsterd.)

In September 1818 werd hij aangesteld tot buitengewoon hoogleeraar in de godgeleerdheid aan het Luthersch seminarium, en hij begon zijn werk den 19den Juni met het houden eener redevoering: ‘de doctrina morum, universae theologiae fundamento’. 42 jaar lang heeft hij als hoogduitsch predikant de Luthersche gemeente te Amsterdam gediend, in welken tijd hij haar liefde, behouden heeft, ‘gelijk ook de toegenegenheid van allen, door hem in de betrekking van buitengewoon hoogleeraar, voor de evangeliebediening gevormd.’ Den 17den Februari 1839 preekte hij zijn afscheid, juist toen hij 50 jaar in dienst was geweest en wel met 1 Thess. III:8, 9; 12 en 13. Zijn opvolger te Amsterdam was ds. L.C. Lentz.

Na zijn afscheid ging hij zich metterwoon vestigen te Bremen, alwaar hij op bijna vijf en negentigjarigen leeftijd stierf, den 10den Januari 1858.

Van hem zag het licht:

Predigten. 2 Theile. Amsterdam 1804-1805. Vertaald werden deze onder den titel van Leerredenen. 2 dln. Amsterdam 1807-1808.

Predigten zur Beförderung der sittlichen Veredlung junger Leute in unsern Zeiten. Amsterd. 1809. Ook deze werden in onze taal overgezet door den Haagschen predikant J. Schultz, onder den titel: Leerredenen ter bevordering der zedelijke veredeling van jongelieden. Amsterd. 1809.

Predigten über den ewigen Rathschlusz Gottes. Amst. 1824. Hollandsche vertaling: Leerredenen over het eeuwig raadsbesluit Gods. Amsterd. 1822.

Leerredenen betreffende de Luthersche Nieuwe Kerk te Amsterdam. Amst. 1822.

Predigt zur Feyer seiner 25 Jahr. Amtsfurung. Amst. 1822.

Synodal Predigt am 1 Juni 1828 im Haag. Amsterd. 1828.

Predigten über den Glauben an unsere Unsterblichkeit und Fortdauer in jener

[p. 2]

Welt. Amst. 1835. In het Hollandsch vertaald door J.M.L. Roll, zagen deze preeken het licht als: Leerredenen over het geloof aan onze onsterfelijkheid. Amst. 1835.

Predigt, gehalten am Sonntage den 8e März, in der alten Luth. Kirche zu Amsterdam. Amsterd. 1840.

Was wir bey den Klagen, welche über den Geist unserer Zeit geführt werden, nicht auszer acht lassen durfen. Amst. 1813.

Schultz Jacobi en F.J. Domela Nieuwenhuis, sprekende over zijn preeken (cf. Bijdragen tot de geschiedenis der evang.-Luthersche Kerk in de Nederlanden, 7de en laatste stuk. Utr. 1845) zeggen, dat er in zit, ‘een regelmatigen, zachtvloeienden, geleidelijk medesleependen stijl. Zonder buitengewone verheffing is er een oratorische gloed in al zijne stukken, die door iets stichtelijks of gemoedelijks boeien, ofschoon het eigenlijk positieve van het Christendom minder op den voorgrond treedt, dan wij wenschten, en de Bijbelsche vorm van uitdrukking doorgaans gemist wordt. Aan tekstverklaring is nauwelijks gedacht, en de geheele rede is meer verhandeling over een bepaald onderwerp met een tekst aan 't hoofd, dan prediking over den tekst. Het voorbeeld van Reinhard, en vooral van Zollikoffer schijnt door Ebersbach op zijne wijze gevolgd te zijn; en voor de oratorische orde stelde hij soms, gelijk gepast is, de logische verdeeling achter.’ Practisch zijn ze de preeken en er is doorgaans een goed slot aan. Zeer prijzen Schultz Jacobi en Domela Nieuwenhuis, de preeken over de waardij der huiselijke eensgezindheid, over de huiselijke betrekkingen, en over den weldadigen invloed van den Godsdienst op de veredeling onzer gezellige genoegens. ‘De tekst is de ziel der preek over 1 Kon. 21 vs. 1-19, de droevige uitwerkselen van ongeregelde begeerten, en daarom verdient deze bijzondere vermelding.’ Minder hoog wordt weggeloopen met de preek over het wederzien der onzen in de eeuwigheid. ‘Voorbeeldig over den tekst is de preek over 1 Thess. V:21. Geheel buiten den tekst is die over 1 Cor. I vs. 23, 24, zijnde een bevestigingsrede, ten onderwerp hebbende: dat de verkondiging van Jezus kruisdood een ongemeen gewigtig bewijs is voor de hooge waardij van het Evang. leeraarsambt. Er bestaat een portret van hem naar H.W. Caspari door D. Sluyter.

Litteratuur: F.J. Domela Nieuwenhuis, Geschiedenis der Amsterdamsche gemeente. Amst. 1856. blz. 230, 235, 237, 240. - J.C. Schultz Jacobi en F.J. Domela Nieuwenhuis, Bijdragen enz. 7de en laatste stuk. blz. 144-149. Stuk 4, blz. 168 en stuk zes blz. 81. - v.d. Aa, ll. dl. V. blz. 2 en 3. (Uitgebreid). Jaarboek der Ver. voor Nederl. Luth. Kerkgeschiedenis door prof. dr. J.W. Pont, dl. III, Amst. 1910, blz. 123.