Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Johannes Hendrikus Donner]

Donner (Johannes Hendrikus) werd geboren te Arnhem den 18den October 1824. Hij studeerde aan de Theologische School der Chr. Afgescheiden Gemeente, toen te Arnhem gevestigd, onder leiding van Ds. A. Brummelkamp, den lateren Docent aan de Theol. School der Chr. Geref. Kerk te Kampen, en van Dr. A.C. van Raalte. Door de Provinciale Synode te Deventer den 11den Mei 1848, toegelaten tot de Evangeliebediening, werd hij tien dagen daarna¹⁾ bevestigd te Ommeren door Ds. A. Brummelkamp (met Filipp. II:29), waarna hij intrede deed (met 2 Cor. IV:7). Van daaruit bediende hij één van de vier Zondagen de gemeente te Veenendaal, waar hij ook catechetisch onderwijs gaf. Zijn prediking te Ommeren trok velen ook uit omliggende plaatsen. Aanvankelijk predikte hij er in een schuur en stalling, maar in 1849 verrees een net steenen kerkje met 200 zitplaatsen voor slechts 1500 gulden gebouwd. Ook hield Donner Bijbellezingen in den kleinen kring der Afgescheidenen te Tiel, waarbij ‘de grond der gemeente gelegd’ werd, waarvoor hij bijna geregeld om de 2, 3 of 4 weken predikte.

In 1851 vertrok hij naar Leiden, waar hij den 30sten Aug. van dat jaar werd bevestigd door Ds. G.P. Gezelle Meerburg van Almkerk (met Jes. LII:7) en intrede deed (met Ef. VI:19). Hier bleef hij werkzaam tot hij door de Synode der Chr. Geref. Kerk te Utrecht in 1877 benoemd werd tot Director der Geref. Zending. Dientengevolge legde hij zijne bediening neder.

Gekozen tot lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal nam hij zitting voor het hoofdkiesdistrict Leiden den 20sten Febr. 1880. Na de Kamerontbinding in 1886 werd een R. Katholiek in zijn plaats gekozen; maar in 1887 vaardigde Leiden hem opnieuw af. Bij de verkiezingen in verband met de nieuwe Grondwet in 1888 vaardigde het kiesdistrict Katwijk hem af. Hij bleef bijna zonder onderbreking zitting houden tot hij in 1901 voor een nieuw mandaat bedankte.

In 1899 werd hem door de Synode der Geref. Kerken te Groningen eervol ontslag verleend als Zendingsdirector.

Hij overleed den 31sten Augustus 1903 te Leiden en werd begraven te Rijnsburg.

Donner was oprichter der afdeeling Leiden van den Ned. Militairen Bond. Ook deed hij zich kennen als ijverig bevorderaar van Christelijk Onderwijs. Hij bekleedde het voorzitterschap der ‘Vereeniging tot Oprichting van Scholen voor Lager en M.U.L. Onderwijs op Gereformeerden grondslag’ en van het Locaal-Comité van de Unie ‘Een School met den Bijbel’. In Juni 1851 huwde hij met Huiberdina

1) De opgaaf van dezen datum bij Dr. G. Keizer t.a.p., als zou de intrede in Juni hebben plaats gehad, is volgens eigen aanteekening van den overledene in zijn gedachtenisrede onjuist. Deze en andere gegevens zijn te danken aan de welwillend verstrekte inlichtingen van Ds. J.H. Donner, emer.-predikant te Breda.

[p. 536]

Gijsbertha de Hoogh, van Echteid (bij Tiel), die den 17den Januari 1903 overleed. Uit dit huwelijk werden veertien kinderen geboren, waarvan zes zoons en drie dochters den volwassen leeftijd bereikten. Twee zoons werden predikant; één is predikant te Amersfoort, één emeritus te Breda, oprichter en voorzitter van de Vereeniging tot Chr. Verzorging van krankzinnigen in Zeeland.

Een portret van Ds. J.H. Donner komt voor bij Dr. G. Keizer a.w.

Lijst van Donners geschriften:

Afgewezen, maar niet teleurgesteld. Toespr. n. 1 Kon. 8:17-19a. Geh. op den rustdag na het overlijden v.d. Zendel. kweekeling Berends. Kampen. 1873. post. 8^o.

De Bijbelsche Geschiedenis aan kinderen verhaald.

De Bijbelsche Geschiedenis ten dienste v.h. catechet. onderwijs. Leiden, 27ste dr. 1911. kl. 8^o.

Eenvoudig Onderricht in de Bijbelsche waarheden. Voor catechisatiën. 10de dr. 's Gravenh. 1910.

Lichtstralen van den Kandelaar des Woords. Leiden. 1882. post 8^o.

Beknopt Onderricht in de Bijbelsche Geschiedenis voor catechisatiën. Leiden. 16de dr. 1910. kl. 8^o.

De Geschiedenis des Vaderlands. Bijgewerkt door K. Wielemaker.

De Drie Formulieren van Eenigheid alsmede het Kort Begrip, en de belijdenissen van Nicea en van Athanasius, ten dienste v.h. catechetisch onderwijs. Leiden. 1890. kl. 8^o.

Kort Begrip v.d. Goddelijke Waarheden, t. dienste v.h. catechet. onderwijs. Leiden, 1909. post. 8^o.

De Goddelijke Waarheden, ten dienste v.h. catechet. onderwijs. Leiden. 1909. 8ste dr. kl. 8^o.

Lichtstralen van den Kandelaar des Woords. Het Lijdens-evangelie. Leiden. 1883. post. 8^o. Dl. II. 2de dr. 1902. post 8^o.

Lichtstralen van den Kandelaar des Woords. Het Opstandings-evangelie. Leiden. 1886. gr. 8^o.

De Psalmen. Voor de gemeente uitgelegd. Leiden. 1892-'94. 2 dln. gr. 8^o.

De Eerste Algemeene Zendbrief van den Apostel Petrus voor de gemeente uitgelegd. Leiden. 1896. post 8^o.

De Zendbrief van Paulus aan de Filippensen, voor de gemeente uitgelegd. Leiden. 1897. gr. 8^o.

Bijbel, dat is de gansche Heilige Schrift, bevattende al de canonieke boeken des O. en N. Test. Met de volledige kantteekeningen, naar de beste uitg. van Keur, in de tegenwoordige spelling. Bewerkt onder toezicht v.J.H. Donner. Nieuwe uitg. Leiden. 1898 (m. 24 gekl. platen).

ΛΟΓΙΚΗ ΛΑΤΡΕΙΑ, dat is Redelijke Godsdienst in welke de Goddelijke waarhe-

[p. 537]

den v.h. Genade-Verbond worden verklaard, alsm. de bedeeling des Verbonds in het O. en N.T. vertoond in eene verklaring v.d. Openbaringen v. Johannes. In de tegenw. spelling onveranderd n.d. beste uitg. ond. toez. v.J.H. Donner. 2de dr. Leiden. 1892-'95. gr. 8^o. m. portr.

Onder toezicht van J.H. Donner en S.A. van den Hoorn zagen het licht:

Acta of Handelingen der Nation. Synode in den naam onzes Heeren Jezus Christus. Gehouden door autoriteit der H.M. heeren Staten Generaal te Dordrecht, ten jare 1618 en 1619. Hier komen ook bij de volle Oordeelen v.d. Vijf Artikelen en de Post Acta of Nahandelingen. In de tegenwoordige spelling naar de oorspr. Nederd. uitgave. Leiden. 1883-86. roy. 8^o.

Met W.G. Smitt als medered. verscheen onder zijn redactie: Schatkamer van praktikale werken v. Geref. schrijvers. Naar de beste uitgave in de tegenwoordige spelling. Leiden, 1881.

Onder zijn redactie verscheen:

Het Mosterdzaad. Orgaan v.d. Heidenzending der Geref. Kerken. 1892-1902.

In het Rijksarchief bevinden zich de brieven door Donner aan Mr. Groen v. Prinsterer gericht in de jare 1857, '66, '69.

Litteratuur: Jaarboekje voor Gesch. en Oudheidk. v. Leiden en Rijnland. Tevens Orgaan v.d. Vereen. ‘Oud-Leiden’. Jrg. 1904. - N. Ned. Biogr. Woordenb. (red. Dr. Molhuysen en Prof. Dr. Blok). I, kol. 738 (art. v. Jhr. Mr. A.F. de Savornin Lohman). - G. Keizer, Uit de geschiedenis der Geref. kerken. Vuren - Herwijnen - Ommeren - Tiel, 1835-1853. (2de dr.), blz. 49-51, 64, 105. - Chr. Sepp, Biblioth. v. Nederl. Kerkgeschiedschrijvers, blz. 313. - J.C. Rullmann, De Strijd voor kerkherstel in de Ned. Herv. kerk der XIXe eeuw historisch geschetst, blz. 137. - Van Strijd en Zegen. Gedenkb. v.h. Chr. Onderw., bew. door F. Kalsbeek e.a. 1854-1904, blz. 140, 141, 249. - Brinkman's Catal. der boeken-, plaat- en kaartwerken (1850-1882), blz. 311. Vervolg (1883-1891), blz. 141. Verv. (1891-1900), blz. 180. - Brinkman's Alphab. Lijst v. Boeken, enz. Verv. (1901-1910), blz. 258, 259; jrg. 1911, blz. 68; jrg. 1914, blz. 65.