Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 2

[Johannes Hendricus Wilhelmus Deussen]

Deussen (Johannes Hendricus Wilhelmus), geboren in 1783 te Urmond, waar zijn vader toen predikant was, werd ingeschreven als student in de Theologie te Utrecht den 19den September 1803. Proponent geworden bij de Classis Amsterdam en beroepen te Egmond-Binnen en aan den Hoef in 1809, aanvaardde hij in deze gemeente de bediening den 6den Mei 1810 (met Gal. I:15, 16), na bevestigd

[p. 463]

te zijn door zijn voorganger aldaar S.D. de Keizer, predikant te Schagen (met Joh. III:30).

Den 15den Juni 1817 deelde hij zijne gemeente mede, dat hij na beslissing van Z.M. den Koning, bij wien de collatie berustte, het beroep ontvangen had naar Maria-Horebeke (onder de Classis van Brussel) terwijl hem tevens was opgedragen de geestelijke verzorging der militairen te Oudenaarde. Deze beroeping opvolgende, nam hij afscheid van zijn eerste gemeente den 17den Augustus 1817 (met Gal. IV:18), waarna hij den 31sten Augustus te Maria Horebeke bevestigd werd door zijn voorganger aldaar, die tevens afscheid preekte (met Joh. XVI:7b); hij deed intrede met 1 Sam. III:8b.

Aldaar bleef hij tot 1820. Den 30sten Januari van dat jaar predikte hij afscheid (met 2 Joh.: 9), om den 6den Febr. d.a.v. intrede te doen te someren en Lierop (met Hand. XIII:16), na bevestiging door Ds. C. Janssen, predikant te Asten (met 1 Thess. V:12, 13). Met ingang van den 1sten Juli 1832 werd hij emeritus; bij Kon. Besluit van den 14den Maart was hem toegekend een jaarlijksch pensioen van f 500, voorloopig voor drie jaren. Intusschen schijnt hij in 1831 gevlucht te zijn voor de stroopende Belgen. Aldus volgens een te Someren berustende lijst van predikanten aldaar. Daarop staat ook vermeld in een noot dat hij niet is teruggekeerd ‘om bijzondere redenen’ (vermoedelijk van financiëelen aard). Volgens mondelinge overlevering was Deussen met zijn gezin gevlucht naar Aarle-Rixtel, alles achterlatende. Zijn inboedel werd publiek verkocht. De vertrokkene deed te Someren nooit meer iets van zich hooren en is ook nimmer iets komen terughalen.

Van 1832 tot 1842 deed hij vervolgens dienst als hulppredikant te Huizum en Britsum. In laatstgen. jaar nam hij een beroep aan naar Paesens, na eerst daarvoor bedankt te hebben. Den 4den Dec. 1842 deed hij aldaar intrede (met Jes. XL:6-8) na bevestiging door Ds. S. van Kleffens, pred. te Nes (met 2 Tim. IV:1-5). In Januari 1843 werd hij beroepen te Oostermeer en Eestrum. Het aanbod om zijn tractement te Paesens te verhoogen deed hem voor dat beroep bedanken. Den 8sten Maart werd een nieuwe vergadering van Hervormde Floreenplichtigen bijeengeroepen en Deussen andermaal te Oostermeer en Eestrum beroepen, waarin hem ingeval hij overkwam verhooging van tractement werd beloofd. Ditmaal gaf hij er gehoor aan. Den 21sten Mei 1843 deed hij er intrede (met 2 Tim. II:19), na bevestiging door Ds. H. Nieubuur Ferf, pred. te Bergum (met 2 Tim. II:8). Met ingang van 1 Febr. 1862 emeritus geworden overleed hij den 12den Maart d.a.v., nalatende twee zoons.

Volgens de reeds genoemde lijst van predikanten te Someren was hij eerst ‘Ariaansch’, doch later ‘zeer rechtzinnig’. In zijn geschrift Het al of Niet der Drieënheid zoëkt hij te betoogen dat ‘het formulier van Athanasius is eene volkomen rekenkundige opgaaf of som’. Het getal 666 noemt hij ‘het eigendomgetal’ van den Drieënigen God. Zijn betoog is geheel wiskunstig. Napoleon Bonaparte vond hij terug in Openbar. XVII (zie zijn geschrift: Mijne verantwoording.)

Hij was medewerker aan het ‘Amsterdamsch Letterlievend Maandschrift; eene verzameling van Boekbeoordeelingen en Mengelwerk voor verschillende klassen van lezers’. Daarin is van hem opgenomen (Mei 1817) o.a. eene verhandeling over De kenmerken van den Antichrist. Hier verklaart hij het anti-Christendom niet te zien in de Roomsche Kerk, maar in den tijdgeest onder de Christenen: ongeloof, lichtzinnigheid en wilde zeden. In zijne leerredenen over De Afval en Het oordeel der

[p. 464]

Groote Babylonische Hoer ziet hij in den ‘mensch der zonde’ van 2 Thess. II het ‘Pauselijk Genootschap’.

Hij had twee zonen, die predikant zijn geworden; de een, A.H.M.D. overl. in 1903 als emer. van Hooge Zwaluwe; de ander J.W.E.D. had tot eenige standplaats Noordwolde (Gr.) en overl. als emer. in 1888.

Zijne geschriften zijn:

De Afval, welke onder de Christenen moet plaatz hebben, alvorens de Oordeelsdag komt: voorgesteld in eene Leerrede over 2 Tess. II:3a. Amst. 8^o.

Philus van Unité, over de Vereeniging der Protestante. Met het Motto: ‘Eén Herder, één Kudde.’ Amst. gr. 8^o.

Het Oordeel der Groote Babylonische Hoer; voorgesteld in eene Leerrede over Openb. XVII:1b (gehouden te Maria Hoorebek 25 Jan. 1818). Leiden 1818. gr. 8^o.

Verklaringsproeve van het Tafereel der Zeven Bazuinen, uit de Openbaring v. Johannes, als iets op onzen tijd betrekkelijk. Amst. 1819. gr. 8^o.

De Eerste Oordeelsdag als aanstaande voorgesteld, in eene Leerrede over 1 Tess. V:2, 3a (gehouden te Maria-Hoorebeke 18 April 1819). Amst. 1819. gr. 8^o.

Profetische Aanteekeningen, aangaande de Toekomst. Amst. 8^o.

Mijne Verantwoording. Eene noodzakelijke bijdrage tot mijne uitgegevene voorspellingstukjes. Amst. 1821. gr. 8^o.

De Rekenkundige Evenredigheid, voorgesteld in den Volkstoon, ten einde dezelve meer algemeen nevens den Regel van Drieën gebruikt worde. Zalt-Bommel gr. 8^o.

Blik over de Drieënheid des Heidendoms, der Katolieken en Eerste Protestanten Door Perosus den Trimurthi. Zalt-Bommel. gr. 8^o.

Eene Allerbelangrijkste Waarschuwing aan het Publiek wegens eene vervulde Voorspelling des Bijbels. Voorgesteld in eenen Brief. Met eene Plaat. Amst. gr. 8^o.

Het Al of Niet der Drieënheid zoo onwederlegbaar beslist, dat alle rekenaren der aarde uitgenoodigd worden, om de domheid van die leeraren te belagchen, welke dit werkje, door eenigen handel, durven verwerpen. Zalt-Bommel, 1825. gr. 8^o.

Litteratuur: Album Studios. Acad. Rh.-Traj., kol. 197. - Boekzaal. Jrg. 1809b, blz. 689, 690; jrg. 1810a, blz. 630; jrg. 1817a, blz. 739; b, blz. 243, 365, 385; jrg. 1820a, blz. 236, 486; jrg. 1832b, blz. III; jrg. 1842a, blz. 653; b, blz. 100, 101, 818; 1843a, blz. 254, 255, 382, 383, 520, 524, 668, 792; jrg. 1862a, blz. 326. - T.A. Romein, Naamlijst der Predikanten sed. de Herv. t. nu toe, in de Herv. gemeenten v. Friesland, blz. 142, 554. - Chr. Sepp, Uit het Predikantenleven v. vroeg. tijden, blz. 108. - v. Alphen, N. Kerk. Handb. Jgr. 1908, Bijl. P, blz. 112; jrg. 1911, Bijl. S, blz. 175, 178. - Alphab. Naamlijst v. Boeken (1790-1832) in N.-Nederland, blz. 132; suppl. blz. 33. - W.P.C. Knuttel, Catal. v. de Pamfletten-verzam., berust. in de Kon. Bibl. (1796-1830). VI, No. 24773, 24862-24864, 25008.