Biographisch woordenboek van protestantsche godgeleerden in Nederland. Deel 1

[Bernardus Busschof]

BUSSCHOF (Bernardus) geboren te Weesp, werd den 3^den Maart 1610 te Leiden als student in de wijsbegeerte ingeschreven (cf. Alb. Stud. kol. 97). Als predikant in 1613 (April) te Oyen in Gelderland bevestigd, was hij in 1617 predikant te Zoelen en in 1618 te Utrecht. Hij stierf in 1639.

Busschof woonde de part. Utr. synode bij, die in Aug. 1619 te Utrecht gehouden werd in het ‘Capittelhuys ten Dom’ en werd met zijn ambtsbroeder Udemannus, namens deze kerkelijke vergadering gedeputeerd naar Amersfoort ‘met behoorlycke credentie om vuyt den naem van dese vergaderinge eerst te communiceren de intentie des synodi nationalis met de regeerders der stadt Amersfoort ende met haer consent te handelen met den rector, conrector en andere lectoren van de latynsche school, ende voorts met alle de schoolmeysters van de duytsche byschoolen, ende dat men voorts de schoolen ten platten landen, ende die soo in de stadt van Utrecht als de andere cleyne steden noch overich syn, sall beveelen het opsicht der respective classen.’ Uit het door hen ter synode ingeleverde rapport van hun bevindingen, blijkt, dat ze te Amersfoort bij rector, conrector en andere onderwijzers al bitter weinig instemming vonden met de intentie der nationale synode.

Ook bracht hij met Udemannus rapport uit ‘van de proponenten, die sy ten versoecke van de E. heeren gedeputeerden ende bestemminge deses synodi hadden gehoort’, en in dit rapport verklaarden se, dat het noodig was ‘dat ze met den eersten in fundamentis theologiae geëxamineert werden, dewyle sy vuyt de propositien daervan nyet seeckers hadden cunnen oordeelen.’

Ook de synode van 1620 werd door hem bijgewoond, en hij fungeerde hier als voorzitter. Mede zag hij zich verkoren tot deputatus synodi en tot afgevaardigde ter bijwoning van de part. Z.-Holl. synode.

Busschof behoorde tot de streng orthodoxe partij. Als zoodanig was hij te Utrecht gekomen en zeker ook hierom werd hij, na de inname van 's-Hertogenbosch belast met de aanvankelijke regeling der kerkelijke zaken. Met Voetius vertrok hij derwaarts; maar lang heeft hij er toch niet vertoefd, want er pleit alles voor aan te nemen, dat hij terstond na de kerkeraadsformatie (9 Oct. 1629), en wel in het begin van November, weer te Utrecht was teruggekeerd.

Door geleerde geschriften heeft Busschof zich geen naam gemaakt, maar vooral door een lied, dat hij volgens Brandt (Hist. der Reform. dl. II, blz. 321) in 1615

[p. 727]

heeft uitgegeven en dat door dezen genoemd wordt: ‘Lofsang over 't stuk van Godts verkiesing.’ Boven het lied staat eigenlijk: ‘Een lof-sang den Heeren.’ Op de wijze van den 103 Psalm: Mijn ziele enz. Brandt t.a.p., Glasius, ll. dl. I, blz. 208, v.d. Aa, ll. dl. II, blz. 1649 en 1650; geven alleen van couplet 1 den eersten regel en het 5^de vers; 't geheel luidt aldus:

Gelooft zy God die my heeft uytverkoren,
Ter zaligheyd! eer dat ik was geboren,

Ja eer de grond des Werelds was geleyd:

Niet uyt mijn geloof of (mijn) werken verheven,
Die ik bedrijven soude in dit leven,

Maar alleen uyt zijn goedertierenheyd,

Gelooft zy God die na Zijn Raed bestendig,
My heeft getrokken door sijn Geest inwendig,

En uytterlijk geroepen door Zijn Woord:

Mijn blind verstand en mijn verdorven sinnen,
Heeft hy verligt door Zynen Geest van binnen,

En zal het meer verligten voort en voort.

Mijn boosen wil die in voorleden stonden,
Een dienstknegt was, en slave van de sonden,

Heeft hy verlost van dese slaverny:

Also dat ik nu ganschlyk ben genegen
Om steeds te wandelen in des Heeren wegen,

Maer aen de macht eylaes ontbreekt het my.

Gelooft zy God die door Zijn Geest Almagtig,
En Godlijk Woord werkende 't saem eendragtig,

Een vast geloof geplant heeft in mijn hert,

Een sulck geloof en sekerlijk vertrouwen,
Hetwelck door kruys of ander zwaer benouwen

Somtijds gezwakt dog niet gebroken wert.

Wie sal de Uytverkoorne Gods verleyden?
Wie sal my van de liefde Christi scheyden?

Wie sal my trekken uyt syn sterke hand?

Duyvel noch Dood, noch dodelyke sonden
Sal oyt so sterk of magtig zijn bevonden,

Datse my nemen sal dit seker pand.

De goede God die in my heeft begonnen
Het goede werck, sal voort genade jonnen,

En sal het werck volbrengen tot den end

Tot aen het end van dit ellendig leven
Sal God de Heer my het volharden geven,

En met Zijn Geest my altijd zijn ontrent.

[p. 728]

 

O eenig God, Drievuldig in Personen,

 

God Vader, Soon, en heil'gen Geest, wilt wonen

 

In my, en mijns herten lof nemen aen:

 

Een kleynen lof, ten aensien der weldaden,

 

Die gij o Heer, vol goedheyd en genaden,

 

Ontallijk veel, my dag'lijks hebt gedaen.

 

 

 

Doch noyt en sal met sterffelijke tongen

 

Al sulken lof u Heere sijn gesongen,

 

Als wel u goedheyd toe-behooren sal,

 

Maer als ik sal tot u zijn opgenomen,

 

En by 't gesang der Engelen sal komen,

 

Sal ik u loven Heer, met bly geschal.

‘Dit liedt’ (zegt Brandt), 't welk den meesten Contraremonstranten ten hoogsten behaegde, wierdt sedert meenigmaelen herdrukt, en van duisenden gesongen.’ Dit verbaast ons niet, niet alleen de woorden, die een zuiver Contra-Remonstrantschen geest ademden maar ook de gemakkelijke wijze, waarop het kon gezongen worden, moeten den Kalvinisten aangenaam zijn geweest. ‘Maer de Remonstranten mispresen 't; met naemen om dat vijfde vers, dat se hun wel dikwils in openbaren druk tegenwierpen: beweerende, dat men met te seggen, dat selfs geen doodelijke sonden een uitverkoorene uit Christus handt kan trekken, gelegentheit gaf, om te lichter tot soodaenige sonden te vervallen, en sich selven daer in sorglooselijk te koesteren. Dan Busschof socht sedert sijn schrijven met dese uitlegging, te verschoonen. De doodelyke sonden, souden seide hij, een uitverkoren rechtgelovig kindt Godts, niet t'eenemael van sijn Godt afscheiden, omdat de doodelijke sonde in de gelovige kinderen Godts geen plaets heeft. Ook seide hij, dat de Gereformeerde Theologanten de sonden onderscheiden in doodelijke en vergeeffelijke; en doodelijke sonden noemen de sonden die van d'ongelovigen, en vergeeffelijke, de sonden die van de gelovigen worden gedaen. Voorts dat men in dit onderscheidt der sonden meer moest letten op de personen die sondigen dan op de sonden selfs; dewijle alle sonde, selfs de minste begeerlijkheit tegens Godts wet, sijns oordeels, doodelijk was. Doch dat de sonde in de gelovigen de doodt na haeren aerdt niet werkte, geschiedde door Godts bermhertigheit, waer door hij de gelovigen verschoont.’ Dat (Brandt geeft het reeds aan) dit vers niet onweersproken bleef is begrijpelijk, en zoo vindt men een krachtige bestrijding er van in Bericht op het naerder advijs 1615, blz. 33; Antidotum, ende naerder openinghe, enz. blz. 88 en 89; Corte ende Christelycke Aanmerckinghen op den schandeleusen Loffsangh Bernardi Busschof, nu predikant tot Wtrecht; wiens beginsel is, Ghelooft sy Godt die my heeft uytvercoren. Neffens zijne uytlegginghe van de doodelijcke sonden: ende daer op volgende censure enz. Ghedr. int jaer o. H. 1620. (De Lofsangh en de Uytlegginghe van de doodelycke sonden, waartegen dit geschrift gericht is, zijn er ook in opgenomen). Ook in den ghepredestineerden dief, ofte een t'Samen-sprekinghe enz. Ghedr. 1619 en afkomstig van Hendrik Slatius, wordt er over gesproken, en wel dáár waar de dief, wien een Contra-Remonstrantsch predikant in de gevangenis bezoekt om hem tot bekeering te brengen, maar die zich beroepende op de leerstukken van

[p. 729]

de praedestinatie en de verkiezing, beweert dat hij nog reden heeft tot berouw, noch behoefte aan bekeering, o.a. zegt:

‘Predicant, ick songhe liever dat het door de kamer klonck eenen schoonen Lof-sangh, welke Barnardus Bisschop, predicant eertijds tot Oyen in Gelderlandt ende nu tot Uytrecht gemaeckt heeft.

Predicant. Heeft die man den Lof-sangh ghemaeckt, soo moetse goet zijn; want is een Predicant die suyver in de leer is. Laetse eens horen.

Dief. Luistert wel toe: de wijse sal gaen op den CIII Psalm, ende ghy sult er in horen kort ende eenvoudelick den ganschen regel van mijn geloof, daer ick nog by leven en sterven wil. “Gelooft zij God” enz.

Cypier. Houdt doch op, ick en magh al dit disputeren en singhen niet langer hooren. Is dat een Lof-sangh des Heeren? 't Is een recht galgen-liedeken om van een hoop ondeugende rabouwen ghesongen te worden: ende soo is u leere en geloof mede.

Dief. Cypier, ghy moget laken soo ghy wilt, ick houdet voor een heerlijcken Lofsangh; ende soo ick sterven moet, hope ick denselven op de galgeleer te singen, in plaets van “uyt den diepten o Heere.” Ende wat wilt ghy doch berispen, daer ghy geen verstandt van hebt? De Predicant die 't ghemaeckt heeft, is van de suyvere Contra-Remonstranten, nu onlangs uyt een slecht dorpsken in de stede Uytrecht beroepen; daer heeft hij oock dien selfden lofsangh verantwoort ende soo verdedight, datse by de suyvere kercke aldaer voor schriftmatigh is opgenomen.’

Het bundeltje liederen, 't welk Busschof uitgaf, is getiteld: Nieuwe lof-sangenen geestelycke liedekens, gemaeckt ende ten dienste der aendachtige leesers en sangers in 't licht gegeven door B. Buschof. Er bestaan tal van drukken van. De eerste verscheen waarschijnlijk ± 1625. In deze ‘Nieuwe Lof-sangen’ komen werkelijk voor den tijd van ontstaan verscheidene goede gedichten voor, die allemaal den geest ademen, die in den vervaardiger woonde. In ‘liedboeken’ zijn later herhaaldelijk gedichten van Busschof overgenomen, o.a. ook in Lusthof der zielen, beplant met verscheiden soorten van geestelijke gesangen ..... door C.S. den 3^den druk. Rotterd. 1692. Ik vond er hier niet minder dan zes, waaronder stellig een van de beste is:

Swaanesang, van een geloovige ziele voor haar scheiden uit het lichaam. Stem: Mijne harp bekleedt met rouwe:

Witte zwaan, die van te vooren

Geeft zoo dooven klank,

En omtrent uw dood laat hooren

Een zeer zoeten zank:

Zal mijn ziel, sneeuwwit gewassen

In het bad zoo dier,

Zang en dank ook niet wel passen

Eer sij scheid van hier?

Litteratuur: v.d. Aa, ll. dl. II, blz. 1649/1650. - Glasius, ll. dl. I, blz. 208. - Brandt, Hist. der Reform. dl. II, Amst. 1674, blz. 321 en 322. - Navorscher, dl. XI, blz. 153, 170, 210, 241 en 268.