Het groot bescheurboek

Een bloemlezing van de tussen 1973 en 1986 verschenen Bescheurkalenders

[p. 401]

Seize, Rue Saint-Denis

Van alle prul, spul- en bulletjes waar ik bij het afgraven van mijn vorige werkkamer op stuitte, gaf een tekening die ik op zestienjarige leeftijd in en van Parijs maakte, mij de warmste schok van herkenning. In het paleisje van mijn geheugen was zij onder het stof geraakt, maar nu zag ik mij weer voor me en hoe ik in de grote schoolvakantie van 1957 twee weken lang de Rue Saint-Denis op en neer slenterde; gewapend met een schetsblok en een doos van zestien kleurpotloden, Caran d'Ache, aquarel. Ik logeerde bij een oom die iets laags was aan de Nederlandse Ambassade. Heb ik dit al eens verteld? Elke morgen reed ik in zijn auto mee naar de Rue de Grenelle, waar hij aan het werk ging en ik, met vlinders in mijn maag, mijn hart in mijn keel en ogen op steeltjes, mijn acht uur durende wandeling startte die des namiddags om vijf uur eindigde waar zij was begonnen, waarna ik met mijn kort daarvoor gescheiden en nu alleen wonende oom terugreed naar een treurig huisje van vuilgeel beton, dat niet helemaal horizontaal aan een hellend straatje met nog zeven zelfde huisjes stond. Mairie d'lssy, heette dat voorstadje.

Na een eenvoudige avondmaaltijd die mijn oom, zeemansliederen zingend, klaarstoomde, ging ik snel naar mijn logeerkamer om tot diep in de nacht te kunnen masturberen, wat ik net een beetje onder de knie begon te krijgen. Al doende haalde ik mij, een voor een, de hoertjes voor de geest die ik overdag beloerd had. Hoe zij zij aan zij, blote schouder aan boothals, petticoat aan strakzijden rokje en laars aan netkous in de rosepaars verlichte hotelgangetjes stonden; voor het uitkiezen, over een paar jaar, als ik zelf verdiende.

- Als je toevallig in de hoerenbuurt verdwaalt en ze vallen je lastig, dan moet je zeggen ‘Viens de faire’, had mijn oom mij op het hart gebonden.

- Viens de faire? echode ik zenuwachtig.

- Ja. Je moet zeggen: je viens de faire. Dat betekent ik heb het net gedaan.

- Ik heb het net gedaan.

- Dus dat je niet meer hoeft, omdat je al geweest bent. Dan laten ze je wel met rust.

- Waar zijn die hoeren dan? rilde ik; dan zorg ik dat ik daar een beetje uit de buurt blijf.

- In de Rue Saint-Denis, zei mijn oom plechtig; bij de Hallen. Dus daar haastte ik mij elke morgen vanaf de ambassade heen, in looppas.

God wat waren ze mooi! Sommige meisjes droegen een vrolijk gekleurd parapluutje, ook als het niet regende. Zo organiseert de AVRO momenteel ledenwerfdagen in de provincie, waarbij het op de gratis koffie en cake afgekomen publiek in een zaaltje onder AVRO-parasols zit.

Om op hen niet de indruk van een mogelijke klant te maken, ging ik elke dag op een ander, strategies uitgekookt punt staan, waarvandaan ik de meisjes vanachter mijn schetsbloc in de gaten kon houden.

- Waarschijnlijk een student van de Academie voor Beeldende Kunsten, zullen ze gedacht hebben. Ik heb in die twee weken tenminste niet eenmaal ‘viens de faire’ hoeven zeggen, wat ik wel jammer vond. Daarom zei ik het 's avonds maar, een keer of tien, in mijn eentje in bed, al rukkend.

Een jaar geleden stond ik er weer, met een grijze pruik op, oorbellen in, een parelketting om en een witte skibroek aan. Wij filmden het Parijse verblijf van Carla van Putten, een oudere dame die een vijfentwintig jaar tevoren afgesproken maar mislukkend rendez-vous zal hebben met ene Henri Hoogemuts, een vriend uit haar Leidse Studententijd.

Ik had de teruggevonden tekening bij me - een zenuwachtige, later ingekleurde schets van een onvoldragen Arc - de Port Saint-Denis op de hoek van de Boulevard Bonne Nouvelle. Om het verhaaltje kloppend te maken, had ik hem gesigneerd met Henri Hoogemuts, '60.

We hadden veel bekijks. Fransen zijn gek op filmen.

De Rue Saint-Denis was sterk verloederd; de peep-shows waar je door een in de gevel uitgespaard, manshoog sleutelgat naar binnen moet stappen, waren er in 1957 nog niet, evenmin als de videotheken. Het aantal kledingzaken leek wel verdubbeld. Des Tricots nog altijd, maar merendeels goedkope prêt-à-porter in junglemotieven. Tussen de winkels holden voortdurend mannen met stangen vol jurken heen en weer, die in hun haast niet door mijn vermomming heenkeken. Vrijwel geen enkele voorbijganger had in de gaten dat hier een verklede man stond. Alleen de hoertjes. Die doorzagen mij ogenblikkelijk. Ze zaten met hun leren billen op door de zon verwarmde motorkappen van dubbel geparkeerde auto's en ze lachten en ze riepen naar me.

- Oh comme il est mignon! riepen ze. II, geen elle. En ze waren vrolijk en gezond, niks geen heroïne-hoertjes stonden ertussen. Ik speelde met de tekening in mijn zwartgehandschoende hand en een tas van mijn schoonmoeder aan het hengsel over mijn andere arm het geplande scènetje en intussen speelde ik met de gedachte nog een dagje aan mijn verblijf vast te plakken en morgen zonder camera terug te keren naar de meisjes, in mijn gewone kleren en met mijn eigen hoofd, om ze te vragen of ze mij herkenden: die oudere dame die hier gisteren had gefilmd, dat was ik, zagen ze wel? En nog excuses voor de overlast. Oh nee, daar wilden ze niets van weten; ze hadden het juist leuk gevonden. Ik zou er drie, vier misschien wel, in mijn auto meenemen naar La Coupole en hen daar op oesters tracteren en champagne. Ik zou hun verhalen aanhoren, ongelooflijk sympathiek en begrijpend. Zo'n man hadden ze nog nooit meegemaakt en hij wilde ook verder helemaal niets van ze; ze moesten echt aandringen. En elke keer riep ik viens de faire, viens de faire, maar daar wilden zij niet van horen. En hoewel ze van geen betaling wilden weten, stond ik erop en de volgende dag zou ik, weer op weg naar Les Pays-Bas, nog eenmaal door hun straatje rijden en ze stonden op hun vaste plaatsje maar ze waren lang niet zo uitgelaten en onbekommerd als gisteren; met grote, weemoedige ogen speurden ze naar hun droomklant.

- Comme il a des jolies jambes!, riep er eentje en ze haalde er een heel gangetje collegaatjes bij, en elkander knijpend en proestend verdrongen zij zich in de deuropening van hun hotelletje. Ik knipoogde mij een ongeluk. Wij, de hoertjes en ik, waren in dit gekkenhuis de enige mensen die de ijdelheid van het jachtige grotestadsgebeuren doorzagen. Het was een op lachen gebaseerd, eroties contact van jewelste en toen we wegreden, naar de volgende locatie, in mijn auto, ik als oudere dame achter het stuur, zwaaiden zij ons schaterend na. Ik voelde mij God in Frankrijk.

[p. 402]

In Hilversum, op de montagetafel, valt het scènetje ontzettend tegen. We besluiten het te schrappen. Het is niet goed: ik sta te schmieren. En mijn stem klopt ook niet; veel te hoog. Ik zie pijnlijk helder hoe dat komt. Op andere Parijse plaatsen loop ik, als vijfenvijftigjarige vrouw, heel ontspannen rond, maar hier, in de Rue Saint-Denis, zal ik altijd zestien blijven.

Kees van Kooten.

Hoe spreekt hij dan?

‘Toen ik nog op de fiets dienst deed en dan zag ik jongens voetballen waar dit gevaar voor de ruiten der bewoners opleverde maar dan hoefde je maar af te stappen, ik had natuurlijk ook een hond bij me en te zeggen hier die bal jongens en dan kwamen ze hem huilend brengen, geen probleem. Er was nog respect voor de agent en dat je Ballenjuut genoemd werd ach dat nam je op de koop toe want je was zelf ook jong geweest al had ik dan nooit gevoetbald.

Maar moet je nu eens proberen een bal af te pakken. Geen schijn van kans. Je kan een steen naar je hoofd krijgen. En in het gunstigste geval laten ze je proberen hem af te pakken en dan spelen ze de agent drie vier keer door zijn benen en maken hem belachelijk met schijnbewegingen. Eigenlijk zou ik tien, vijftien gepensioneerde eredivisievoetballers willen hebben rondfietsen, maar ik zit al met een enorm mensentekort en Den Haag ziet mij aankomen. Dus is mijn voorstel: Ballenjacht vanuit de wagen en vergunning om de bal bij tweede waarschuwing lek te schieten.’

Het managementdenken

‘'t Is een kwestie van reshuffling, we eten er geen hap minder om, maar de efficiency is er een knap stuk op vooruit gegaan. Raar is dat, als je er ineens doorheen kijkt, als je ziet van: jeedik, we zitten hier te werken met hele ouwe zestigerjaren overblijfselen met gogologische naweeën van de jaren zeventig. Dan is er durf voor nodig om dat denken op z'n kop te zetten. Maar je ziet overal om je heen de nononsense tijdgeest oprukken en dan weet je: ja, waarom bij ons niet? En je moet wel, want het hele budget komt onder schot te liggen, de sierkrulletjes zijn er al afgevijld, dus je moet de zaak goed in de peiling houden wil je niet op een gegeven dag tot de conclusie komen van: dat glaasje wijn 's avonds aan tafel, dat kan Bruin niet meer trekken. Dat moment zou ik graag nog wel even willen uitstellen, want toevallig ben ik wel erg gehecht aan dat glaasje wijn.

De bal is aan het rollen gegaan toen mijn accountant me tussen neus en lippen belde met de vraag wat er nou precies intern bij me omging. Belastingtechnisch had ik dat bedrag nooit op hoeven hoesten, want de aftrekbaarheid ligt tot in de milliprocentjes vast en mijn accountant weet van wanten. Maar dan is het goeie van hem, dat ie door de cijfers heen als het ware ruikt van hier is iets loos. Hij moest ook vreselijk lachen toen ik zei dat ik geen idee had en dat Anita dat allemaal regelde. “Zo, regelt zij dat. Nou, dan zal 't wel in orde zijn,” zei hij, maar ik had dat ironische toontje al helemaal niet meer nodig, want ik wist 't net zo goed als hij.

De aap kwam uit de mouw, toen ik Anita 's avonds vroeg of ik “voor de belastingen” even in haar administratie mocht kijken. Nou, niets was er, nog niet eens een ouderwetse prikker met bonnen, of een huishoudboekje, of een zootje oude boodschappenlijstjes, niets, niets, niets. Dan zit je wel even met je ogen te knipperen, als je tot de conclusie komt, dat je geen idee hebt van wat er nota bene aan primaire levensbehoeften in je eigen huis doorheen gejaagd wordt.

Eigenlijk hadden we samen nog niet eens wat je een overlegstructuur zou kunnen noemen. Ze dééd gewoon maar, ik kan me niet herinneren dat ze ooit aan me gevraagd heeft van zullen we zus of zo. Ze nam met d'r eigen pasje gewoon een pak flappen van de bank, liet de heren winkeliers de kartonnen dozen met boodschappen in haar autootje sjouwen en dat was 't dan. Ja, stom van mijn kant net zo goed, maar dat zeg ik, 't is net of ons vandaag de dag ineens de schellen van de ogen vallen.

Nou om een lange ruzie kort te maken, ik heb Anita stap voor stap een begin van cijfermatig denken bijgebracht, dat je nu gerust managementdenken kan noemen. Wat Anita tot dan toe met haar natte vinger deed, was eigenlijk een soort tekortfinanciering, die ik heb omgebogen naar pure budgettering. Nou is het natuurlijk niet zo, dat ik haar een lump sum toeschuif en zeg van zie maar meid, dat je het er mee doet. Die tijden zijn natuurlijk voorbij, daarvoor hebben de vrouwen terecht op hun strepen gestaan, nee, ik heb haar ervan overtuigd dat een goeie budgettering ook zoiets als kwaliteitsbeoordeling,

[p. 403]

prijsvergelijking, marketing, kortom management met zich meebrengt. Het huishouden als takje van industrie dus eigenlijk. En dan kom je leuke dingen tegen. Wist Anita bijvoorbeeld hoe lang wij in ons gezin met een pot jam doen? Of met een fles afwasmiddel? Welnee. Dus na twee maanden had ze van mij wel een eenvoudig computertje in een hoekje van het aanrecht staan, met een puntgaaf voorraadbeheerprogramma erop.

Gekoppeld aan de kalendermaand, kan ze nu met één druk op de knop zien: hee, de pindakaas raakt op, of: vandaag voor de zekerheid maar een nieuw pak koffiefilters kopen.

Het heeft lang geduurd, maar ik krijg wel de indruk dat Anita het nu zelfs leuk gaat vinden. Gisteren kwam ze me opgewonden vertellen dat ze waarschijnlijk voor het eerst onder haar weekbudget zou blijven. Had ze helemaal zelf op haar calculatortje uitgerekend. Dat stimuleert, want ze weet drommels goed, dat ze alles wat ze overhoudt niet hoeft terug te hevelen naar Algemene Middelen, maar dat ze zo'n overschotje bij haar kledingbudget mag optellen. Als het maar niet ten koste van de kwaliteit gaat natuurlijk, maar die bewaak ik nog altijd zelf. Als ze me nooit 's een schnitzel zou voorzetten, maar elke dag een blinde vink, heb ik dat heus wel in de gaten.

Nou lijkt dat allemaal wel heel modern, huishoudbudgettering, maar dat is het in wezen niet. Vorige zondag zaten Anita en ik aan de huiskamertafel, met de computer tussen ons in, een voorlopige raamschatting voor het eerste halfjaar van '86 uit te draaien en toen zei ze dat haar dit aan haar ouders deed denken. Die zaten ook bijna elke avond aan tafel, onder de lamp, met een huishoudboekje en een paar oude sigarendoosjes te plussen en te minnen.

Ja verdomd, ik geloof dat Anita en ik iets van die ouderwetse gezelligheid hebben teruggekregen.’