Het groot bescheurboek

Een bloemlezing van de tussen 1973 en 1986 verschenen Bescheurkalenders

[p. 103]

Naar een Nieuwe Ruimte

Van: Frons de Bie, Architekt-Verruimer.

Voor: De Bescheurkalender.

Van de zijde van de directie van de Bescheurkalender van Koot en mijn neef Bie bereikte mij, rijkelijk laat, het verzoek om mijn ontwerp voor het nieuwe hoofdkantoor van het Simplisties Verbond, aan u, ‘Simplisten’ of ‘Bescheurvrienden’ of zoiets, wil ik vanaf zijn, een beetje te ‘briefen’; over de achtergronden die in mijn konsept hebben meegespeeld, over de gevechten die ik, nou eenmaal geen ‘makkelijke’ architekt, met de Ruimte heb moeten uitknokken. U kunt echter nooit begrijpen hoe Goed ik ben als ik u niet eerst wat wegwijs maak in de huidige stand van zaken van wat hier in Nederland voor Architektuur doorgaat. Ik dacht daar een kleine week voor nodig te hebben. Ik hoop dat mijn Talk een beetje behoorlijk wordt afgedrukt en dat die Koot, die het artikel nog op simpel taalgebruik zou nalezen, inmiddels een beetje minder drinkt. Tot morgen dus.

Frons de Bie, Architect, Ruimtekunstenaar, 1.87 m. lang, getrouwd met De Idee.

Frons de Bie, Architekt

Naar een Nieuwe Leegte

Het Denken van Frons de Bie.

Door: Frons de Bie.

Ik, Frons de Bie, Ruimtewerker, weiger de verwarring van de kriteria in de aktuele menopauze van de moderne architektuur te illustreren of te voeden!

Ik bouw. Met mensen, voor mensen. Ik verzin Mensen een Ruimte. Maar: ik kan naar mensen luisteren. Zo luisterde ik de afgelopen jaren naar honderden mooie, zielige, gelukkige, wanhopige, lieve, melancholieke, krankzinnige, maffe verhalen van een fruitteler, een kippenboer, een steenfabrieksarbeider, een onderhoudsmonteur, een werkende jongere, drie vuilnismannen, een verpleegster, een huisvrouw, twee kinderen, een bejaarde, een invalide, een jonge Molukker, een vrijetijdskunstenaar, een dienstweigeraar, een yoga-beoefenaarster, een jehova-getuige, een mannequin, een bakker, een schipper, een slager, een drogist, een schutter, een aantal kloosterzusters, een jonge dichter, een molenaar en een doodgraver!

In hoeverre mijn architektuur een katalysator is voor pluraliteit en betrokkenheid valt moeilijk te stiperen omdat ik nog lang niet op de helft ben van alle gebouwen die ik in mijn hoofd heb en in veel gevallen de eerste bewoners, mijn Ruimtewezens, er pas een tiental jaren in ‘verleven’.

Ik heb altijd geweigerd mee te doen aan de semantiese kompetitie waaraan de nederlandse architekten zich plegen over te geven in hun ‘drive’ om de maatschappelijke status die hun klijent voor ogen staat in gekonkretiseerde vorm hard te maken. Terwijl de gangbare nederlandse architektuur, zowel de traditionele als de moderne, zich enorme efforts getroost om bouwend te getuigen van de ambities van het privé-initiatief, heb ik altijd gestreefd naar een milde neo-inheemse stijl, naar de Verloochening, The Denying eigenlijk meer, van de Architektuur of, beter, Architecture.

Mijn Architektuur wil geen teken van progressiviteit zijn, maar slechts een eenvoudige, egale huid rondom een vrije topologiese ordening van het alledaagse!

Maar je zit met de klant, de klijent. Beter: the client. Ik vind dat ik mijn autoriteit van deskundige zoveel mogelijk moet reduceren om mijn ‘cliënts’ er in een sfeer van objektieve maar reële belangstelling toe te brengen hun problemen en aspiraties ongedwongen en onvervormd te formuleren en zo mogelijk zelf te beantwoorden: een neo-anarchistiese therapie die geïnstitutionaliseerde, geijkte oplossingen weigert en die aanstuurt op de zelfbewustwording en het persoonlijk handelen van het individu. Nou, dan moet je net bij Koot en Bie komen! Koot en Bie, Bie is trouwens nog een neef van mij, weten niet wat zij willen, wat de counseler-client relation aangenaam relaxeert. Wel wisten we dat er in het nieuwe Verbondshoofdkwartier een Uitstekend Restaurant moest worden ondergebracht en verder ruimten voor kultuur, religie, sport en sociale diensten. Jazeker! Ruwe kostenschatting: vijftig miljoen. Oh was geen enkel bezwaar. Het is ongelofelijk, maar dat schijnen ze allemaal van deze Bescheurkalender te betalen. Vanuit mijn overtuiging dat voor het tot stand komen van een pluralisties milieu zoveel mogelijk betrokkenen aan het ontwerpproces moeten deelnemen, organiseerde ik in alle

[p. 104]

ontwerpstadia diverse participatiegroepen, bestaande uit mij, Koot en Bie, die ergens nog familie van mij schijnt te zijn. Uit dit overleg groeiden opties zoals horizontale en vertikale kommunikatie van zoveel mogelijk funkties, vrije indeling van ruimten door flexibele wanden, open karkassen geheel in te vullen door de betrokken personeelsleden, de centralisatie van het sanitair voor een aantal groepen dat in ‘wassen’ een dagelijkse aanleiding tot kontakt ervaart en dat elitaire elementen, zoals de zonen van Koot en Bie uit hun midden wilden weren (die zoon van Bie: is dat nou ook nog wat van me, eigenlijk?), moestuinen op terrassen, kommunikatie van de ‘campus’ met de belendende omgeving, het vermijden van een grootse uniforme architektuur en omgekeerd de vraag naar een gediversifieerd materiaalgebruik.

De Identiteit van het nieuwe Verbonds-Hoofdkantoor is, zag ik achteraf, niet ontstaan doordat de vectoren van zijn verschillende produktiefasen tot een pregnante eenheid gehomogeniseerd werden, maar doordat deze vectoren in het voltooide gebouw herkenbaar aanwezig bleven! Vooral van veraf ontpopt mijn gebouw zich als een geladen protest, als een onmiskenbare opwelling van verbolgenheid over de schrijnende steriliteit van het omgevende sociaal-demokratiese funktionalisme!

Tegenover al die meedogenloze klonten tekent mijn struktuur zich straks af als een soort architekturaal Exorcisme, een schoktherapie die de vervreemding van haar ‘clients’ gewelddadig wil opheffen, een te gekke toestand staat daar straks, waarin de meest uiteenlopende elementen dynamies naast elkaar bestaan en die meteen een pre-picture geeft van the face van een anarchistiese samenleving.

Mijn gebouw wil niet, zoals het gangbare Modernisme, de rust anticiperen van een harmoniese samenleving; mijn gebouw wil getuigen van konflikten en zo nodig de konflikten oproepen! Mijn gebouw IS het Konflikt!

Nu u mij zo'n beetje kent, wie ik ben, waar ik architektonies sta en puur als mens, zal het u niet verbazen dat mijn Gebouw (de nieuwe Verbonds- leef- en werkgemeenschap) reeds op straat begint! Ik wilde de Ruimte uitdrukken omdat het Simplisties Verbond zich daarmee bezighoudt, met het invullen van Ruimte. Om zowel personeel als bezoeker vertrouwd te maken met Ruimte in al zijn gedaanten, heb ik voor de entree één aspekt van het abstrakte begrip Ruimte uitgewerkt: dat van de Beperkte Ruimte. Om de mensen de verschillende ervaringen van kleine en grote ruimtes te geven, heb ik gekozen voor de vorm (Ruimte) van kubussen, die in diverse afmetingen buiten het gebouw staan geplaatst. Ik had u liever een tekeningetje voorgeschoteld, maar ik zit weer eens zonder potloden. Overal kan je zelf aan denken, maar goed. Men komt het gebouw binnen door vijf kubusframes, gemaakt van stalen buizen. Daar heb ik een prima mannetje voor. Kost niks, dat mannetje.

Binnen in het gebouw bevindt de bezoeker, het personeel of Koot en Bie zelf (volgens mijn moeder helemáál geen familie, maar goed, als ze maar betalen) zich eerst in een sluis van vijf kubussen waarin de verschillende zintuigen, waardoor men kleine of grote ruimtes ervaart, speciale aandacht krijgen. Zo is er o.a. een Tastkubus en een Kubus waarin het gezichtszintuig centraal staat. Door middel van kleuren, lijnen, geluiden en objekten (heb ik twee prima mannetjes voor) heb ik deze specifieke zintuigelijke ervaring van Ruimtes duidelijk gemaakt. Vanuit deze nauwe sluis komt men dan in de Ontmoetingsruimte waarin twee kleinere transparante kubussen staan. Het fantastiese is nu dat men deze twee kleine kubussen als een to aal andere Ruimte zal ervaren! Via een met Water (Ruimte!) ge de Kubus komt men nu in de grootste kubus: een hal van veertig bij veertig, onafgewerkt, vuil metselwerk, open leidingen, halfingegraven riolering, ruwe betonvloer. Dat is het eigenlijke Verbondshoofdkwartier. En die ruimte wou ik zo laten. Koot begon nog wel even over misschien een behangetje met mattekloppermotief, maar dan ben ik bikkelhard, geen konsessies, het gebouw, elk gebouw, is Mijn Gebouw. Trouwens, als het nou nog familie was, maar wat heb ik feitelijk met Koot en Bie te maken. Ik heb nergens anders mee te maken dan met RUIMTE!

Frons de Bie, Ruimdenker.

Laatst

Koot hecht groot belang aan zuiver taalgebruik. De volgende anekdote moge dit onderschrijven. Ze hadden een nieuw dienstmeisje, de heer en mevrouw Koot, en reeds de derde dag na haar indiensttreding gelukte het Koot dit kittige ding hartstochtelijk te omhelzen in de bezemkast; een nieuw persoonlijk record voor beiden. Helaas trad mevrouw Koot, die net een viertal nieuwe bontjassen was wezen kopen, eerder dan verwacht haar huis weer binnen. Afgaande op het gehijg en gestommel, opende zij de deur van het zwabberhok en kreet: ‘Koot! Ik ben bijzonder onaangenaam verrast!’ ‘Neenee lieve’, korrigeerde Koot zijn vrouwtje, ‘IK ben bijzonder onaangenaam verrast. JIJ bent volkomen verbijsterd!’

Over de mevrouwen Koot en Bie

De kerstmaaltijd 1977 gebruikten Koot en Bie met hun voltallige personeel aan twee enorme schragentafels die waren opgesteld in de hall van het Verbondskantoor. Aan de tafel van Bie zat een nog maar kort in dienst van het Simplisties Verbond werkzame Stoot. Blond en met een heleboel hout voor de deur, natuurlijk weer. Mevrouw Koot keek evenals alle aanzittende heren haar ogen uit op dit Stuk en liet de verbondsober een briefje bezorgen aan mevrouw Bie. ‘Mevrouw Bie’, stond erop, ‘wie is die fantastiese Moot aan uw tafel?’ En mevrouw Bie liet de ober een briefje terugbrengen waarop stond: ‘Ik!’. Zo ziet u hoe onze directeuren het van geen vreemde hebben!

Synopsis

Alcoholist. Maar: altijd vriend gebleven. Jaren niet gezien, op avond tegengekomen, dronken mee naar huis genomen. Kousevoeten (vrouw!) trap op. Vriend op bank in kamer slapen. Zelf naar bed. Daar denken: hij zal toch niet...? Volgende morgen kamer binnenkomen - bezaaid met kleine kurkjes, schroefdopjes, lege miniatuurflesjes. Rek, waarin verzameling van honderd stuks en dertig jaar stond: leeg. Vriend niet wakker te krijgen. Nooit meer, trouwens.

[p. 105]

Tuk

Laatst wist Koot niet hoe het verder moest met hem. Daarom zat hij daar zo dromerig aan de bar van die kleine bar. Toch moest hij weer eens naar huis. Aan een toevallig passerend meisje vroeg hij: ‘Neem me niet kwalijk juffrouw, maar heeft u toevallig de tijd voor me?’ Tot Koots verbijstering antwoordde de aangesproken jongedame hard en snijdend: ‘Hoe durft u mij zo'n voorstel te doen meneer!’ Nu wist Koot helemáál niet meer hoe het verder moest met hem! En iedereen kijken natuurlijk. Rood als een kroot stamelde onze dappere Koot: ‘Ik vroeg u alleen maar hoe laat het is, juffrouw...’ Waarop de juffrouw terugkrijste: ‘als u nu nog één woord zegt roep ik de politie!’

Koot wilde weer eens dat hij nooit geboren was.

Stilletjes zocht hij een tafeltje in de verste hoek van de bar op, loerend op een kans om ongezien de ongelukkige tent te verlaten. Maar plotseling stond de beledigde juffrouw stralend voor hem en zei: ‘Mijn exkuses als ik u daareven in verlegenheid bracht meneer, maar ik doe Psychologie aan de VU en ik ben bezig met een werkstuk over menselijk reageren op agressief taalgebruik, dus zodoende.’

Koot keek haar maar heel even in de keiharde ogen, leunde toen bazig achterover en brulde verbaasd door de bar: ‘Dus als ik het goed heb begrepen, dan doet u fellatio bij me en ik mag op mijn hondjes en dat kost maar vijfentwintig gulden voor de hele nacht?!’

Nou, u begrijpt

Laatst wilde Koot indruk maken op een dametje. Hij nam haar mee naar een heel duur restaurant. Daar bestelde hij Kreeft voor hen beiden.

Een kwartiertje later, Koot had al die tijd gezwegen, niet wetend waar aan haar te beginnen, bracht de ober een schitterende kreeft op. Trots liet hij hem zien. ‘Prima’, zei Koot, ‘en nu dan vlug die andere, voor mevrouw hier, want we sterven van de honger.’

Zo komen wij uit Den Haag en zo hebben wij zeker drie Derde Dinsdagen in September, tot zonsondergang, langs de verlaten route van de Gouden Koets naar flintertjes Goud gezocht.

En met de gevonden flintertjes goud gingen we dan de volgende morgen naar een obskure pandjesbaas en kochten van de opbrengst twee kaartjes voor de Cineac. Daar konden we dan de Gouden Koets voorbij zien trekken.

Laatst

Koot was wezen passagieren en werd, weer terug aan boord van het M.S. Simpel, pas twee dagen later wakker. ‘Koot was gisteren de hele dag dronken’, bleek Bie in het Logboek te hebben geschreven en Koot kon soebatten wat hij wou: Bie weigerde de slechte aantekening uit te gommen. Toen schreef Koot eronder: ‘Gelukkig was Kapitein Bie toevallig die hele dag nuchter.’