Den sedighen toet-steen

[p. 69]

Vijfde bewijs

Dat de onkuysche Welde is eenen bederffelijcken kancker der natuer, en proevende het aes van wellusticheyt vergaet in stanck en vuylicheydt en wort het spoock der verachtingh.

Curiositate deceptus, cupiditate captus.

[p. 70]

 

Onnutte sorghvuldicheyt

 

Den mensch al menichmael verleyt

 

En wort daer door te licht bedrogen

 

Als eenen visch, die heeft gesogen

 

Het aes dat hy in't water siet

 

Want kent daer van de crachten niet,

 

Ten is geen aes, maer t'sijn de prangen

 

Die door begeerlijckheyt hem vangen.

Tolle cupiditatem à calumnia.

Datter gheen middel en is soo bequaem, om onse sielen te trecken van alle ongeoorlofde begheerten, comt oock voorts uyt de onverdraeghelijcke Welde, te weten een driftighe en onversadelijcke genegentheyt der vleeselijcke wellust, de begeerte van de ooghen tot de hooveerdicheyt, en lichtveerdicheyt, meer als een gedurich ghepeys op de doodt die seker is en u eens volghen sal en daer op noyt denckende gaet vast dat de lust (minnende de ghenuchten van het vleesch) ons sal bedrieghen, dat d'ooghen lonckende op den verganckelijkcen rijckdom en hooghmoedicheydt die vande hooverdij voortscomt ons sullen verleyden en doen dolen inde becommernissen der ijdelheden, de hooverdij drijft de gheneghentheyt tot pracht en verheventheyt van staet wesende seer moyelijck om dese dry stercke beweginghen te wederstaen ten sy dat wy de hulpe van Godts gratie te baet hebben, en dickwils denckende op de doodt daer van niet

[p. 71]

licht en sullen gevanghen en bedroghen worden. Want het fenijn dat inden steert steckt van soodanighe sondighe aenlocksels, doet ons sterven als wy het proeven, ghelijck den visch, proevende het aes en gheen kennis hebbende van den haeck, die hy inde keel crijght, en daer aen vast gheraeckende sterft.

Soo wanneer de weldighe menschen de perijckelen saghen die in hun blinde gheneghentheden verborghen sijn, en naer de uytwerckinghe ghevoelen, sy en souden de Welde soo los en onbedachtelijck niet involghen, en hun van de Welde laeten bedrieghen. Sijnde noch meer te verwonderen, dat den mensch uyt Welde meer ghenegentheyt heeft tot den bitteren naersmaeck die van de sonde comt als tot de soete ghenuchten groyende uyt de deught, en behoorde te weten, dat vande begeerlijckheyt des vleesch niet en can voorts comen als qualijck vaeren voor siel en lichaem, en uyt deughdelijcke wercken de opperste salicheydt, maer om dat de ghewoonte van quaet te doen, en het ghemack dat sy schijnen te vinden inde wellust sonder achterdencken te hebben, wat straffen dat daer uyt volghen, gheenen reuck oft smaeck en schijnen te hebben van den stanck en bitterheyt der sonden die hun daer naer soo bitter op comen sal, soo lanck sy inde sonden verwortelt sijnde, al te wijt en te breedt swemmen in hun weldighe rijckdommen, en om den overvloedt der selver geenen smaeck en crij-

[p. 72]

ghen vande soeticheyt der deughden gelijck door visch levende by de zeese brackicheyt, sal de soete wate en haeten en daer van vluchten om dat hy daer in vreest te sterven, mits de natuer van zeevisch de ghewoonte der brackicheyt te seer heeft inghesoghen en daer op gheset is: maer dat de sondaer, begaeft met den gheest der redelijckheydt (al sijn sy verdroncken inde ghewoonte van een overvloedich besit der rijckdommen) en soo weldich, dat sy niet en sijn om temmen, van sin waeren hun hier in te versterven, door de soete deught der ootmoedicheyt, sy en souden geen quaede doodt sterven, maer wel stervende, salichlijck verrijsen, ghelijck sy, ingheslocken hebbende het aes der wellusticheyt sullen sterven en noyt verrijsen, om dat de wereltsche saecken in hun altijdt sijn besloten gheweest, en daer in al te lanck gheswommen hebbende eens verdrincken, Nolite ergo jugum ducere cum infidelibus, en wilt dan met de ongetrouwe het jock niet draeghen, maer t'selve vanden hals worpen om Godt te behaeghen, want soo lanck de werelt inde sondaers besloten blijft en can daer gheen deught in comen, om datter voor de deught gheen plaets en is als de wereldt daer in blijft. Mundus totus in maligno positus est. Ioan. 5. De heel werelt is inden boosen ghestelt, en ten sy de selve daer uyt verhuyst can noyt in sijn selven goet sijn, maer altijt quaet blijvende, verloren gaen, den visch die de heel zee voor sijn wooninghe heeft, sal licht uyt

[p. 73]

eenen nieusgierighen lust proeven het aes dat hy niet en kent, gheraeckt aen den haeck die hem doodt en ghevanghen sijnde, wordt spijs vanden mensch en verandert in dreck en vuylicheyt. Soo oock den mensch beminnende het vlees als een lockaes van cleyn ghenucht, wort daer van verleyt en proevende wort bedrogen en alsoo in sonden gevallen sijnde verliest de gratie Godts en gaet verloren een voorworp van schrick en afgrijselijckheyt. Wie en sou dan niet vluchten van sulcken gelegentheyt om daer van niet verleyt te worden, want schoon eenige creaturen ons tot liefde verweckten, door hun ooghen quetsen, en door hun volmaecktheden des lichaems aenlockten, en schoonder waeren als eenen schilder conde bepeysen voor te stellen sal het vier glinsterende uyt hun oogen int graf niet verdooft woorden en hun aengenaemheyt niet vergaen? sullen hun soet klinckende stemmen, die een Cyreens gheluyt gaven in't doncker graf ghehoort worden? denckt dan ghy wulpse, dulle en sotte bollen des wereldts wat ghy in't graf wesen sult, ist dat ghy noch wilt volherden in u driften en ydel gheneghentheden tot de wereltse Welde die soo moeyelijck om draghen, en soo lanck te besuchten is stanck en vuylicheydt, al waer u gheen rijckdommen en sullen helpen maer verlaten hebbende, oorsaeck wesen van u verdommenis want sy door de Doodt verlaten moeten worden wat sal u dan helpen dat gy in u leven rijck sijnde en-

[p. 74]

de dat de rijckdommen tot het eynde des levens u by hebben gebleven, en altjdt ghenoemt sijt te wesen menschen van, silver en gout viri divitiarum, ghelijck David seyt, dan moet ghy naer het graf en alsoo naer de doodt ghenoemt worden menschen van stof en assen, want dan sulde in stof en assen wederom veranderen.

Quid prodest homini si vivat sacula centum
Tempora transibunt & gaudia vana peribunt.

Wat baet den mensch dat hy geleest heeft hondert jaren
En dat het leven is als eenen roock vervaren
Als hy op t'sterven leyt den tijdt is dan voor by
In d'ydelheyt vergaen ghelijck een zee-ghety,
Wie is dan noch soo dom van dach noch nacht te rusten
Om in te volghen sijn onredelijcke lusten
Tot dat hy t'aes daer van crijght inden graghen mont
Vande begheerlijckheyt, en valt daer door in sond'
Die uyt de lusten volght en doet veel sielen sterven
Om t'hemelse ghesicht van Godt altijdt te derven
De lust veel quellingh baert, voor eene cleyne vreught
Die de bederffnis is der frisse jonghe jeught
Door t'onbetaemlijck quaet dat daer in is te vinden
Te weten eene strop die can de keel toe binden
Als maer het dertel vlees haer persoonagi speelt
En menich arme siel met haere lusten quelt
Soo langh tot dat sy die met haer fenijnich vleyen
Can uyt de palen van de eerbaerheyt verleyen
En brenghen in veel schand' daer steckt de valsheydt in

[p. 75]

 

Van't vleesch dat is ghelijck een geyle Satirin,

 

Oft Circe die met al haer schorpioene steken

 

Oock veel bedroghen heeft, dat sijn de hoeren treken

 

Daer men noch sot naer is als eenigh visch naer t'aes

 

Dat hun ghevanghen crijght, en singht te laet, eylaes

 

Ick ben in't net gheraeckt, wat helpt dan al hun clagen

 

Sy weten dat soo gaet al die naer Venus jaghen

 

Naer t'Wild' van hun verdriet, sy gheven haer de hand'

 

Daer d'eer gheseten heeft, sit in haer plaets de schand'.

 

Ist wonder aenghesien dat niemand' deught en leerden

 

In sulcken loterij, dat veel die daer verkeerden

 

Meest al bedroghen sijn, want t'is een duyvels nest

 

In schijn van deught vermomt, en arger als de pest

 

Daer niet als quaet gheschiedt door het lichtveerdich mallen,

 

Wee hun dan die soo licht in quaey bekoringh vallen

 

De voedster van de lust in Venus schoot ghebaert.

 

Voor t'meestendeel de jeught, bederft en onbedaert,

 

Om dat sy niet als soet, soo t'schijnt en laet ontslippen

 

Voor die haer soeckt, maer houd' besloten in haer lippen

 

Het haetelijck fenijn, waer van men bersten moet

 

En eeuwighlijck daerom verliesen t'eeuwigh goet.

 

Dus weest dan noyt belust naer't lockaes van haer qualen

 

Daer anders niet op't lest als druck is uyt te haelen,

 

Soo raeckt men niet licht vast aen't lijden en t'gequeel

 

Dat daer van comt, wanneer den haeck is inde keel.