Den sedighen toet-steen

Derde bewijs

Dat de vry, en bly onghesloten Welde buyten het ghesicht van haren Meester licht comt tot de straff van eyghen ondergangh.

Soo langh een voghelken ghesloten sit tussen de traillien inde gauwoole van versekeringhe, dat t'selve sorghvuldich, wel en matich onderhouden wordt, heeft een gherust en ghenuchelijck leven, en van alle quade voorvallen der onghelucken bevrijt is, voortcomende uyt de leeringhen die het daghelijckx worden voor gehouden, en can alsoo veel jaeren leven als het van cost of dranck niet versuymt en wordt: en alsdan leerende verscheyde thoonen naer sluyten, de memorie daer in soo weet te oeffenen tot genucht, vermaeck en tijdt-verdrijf van die het hooren, dat sijn eyghen lusten, om noch meer

[p. 47]

te leeren als het weet, niet en schijnt te connen versaden, en alsoo gheleert sijnde de vreught is van het heel huysghesin: maer eens de minste ghelegentheyt open vindende om uyt te raecken vlieght in het wildt, en comende in volle vryheydt vergheet sijne thoonen en lessen, en is in ghevaer van veel onghelucken te verwachten, het sy om van honghers noodt te sterven, oft somwijl van eenen jaegher doorschoten en daer van op-gheten te worden, oft van eenen grijpvoghel ghepickt en tot sijn proey verscheurt te worden, soo datmen in verghelijckenisse van het selve niet en mach segghen.

Een loffe vrijheyt blijheyt baert
Want sy d'onnoosel siel beswaert
Met ancxt en vrees van duysent sorghen
Die inde vrijheyt sijn verborghen
Voor die de vrijheyt niet en kent
En is een goet vermaen ontwent,
Hoe datmen leven moet naer reden
En sijne jaeren wel besteden
Van tijdt tot tijdt in eerbaer deught
En somwijl eens in volle vreught
Die swaere gheesten can verlichten
En niemandt door jet quaets ontstichten
Van vuyl brootdroncken overdaet
Waer in gheleghen is veel quaet,
Maer die tot deughden hun begeven
En sijn gheneghen wel te leven

[p. 48]

Sijn inde siel en gheest gherust.
En die wil leven naer den lust
En sich daer van licht laet becoren
Schiet veer te cort en loopt verloren
Als hem de sekerheyt verdriet
Van rust, en in de vrijheydt siet
Meer vreught en aenghenaem behaeghen
En gheene Welde can verdraghen
Iae crijghende den vollen toom
Van eyghen wil, dan valt den boom
Met d'eerste slach in 't best van 't leven,
Wie sou hem dan soo licht begheven

[p. 49]

 

Tot loffe vrijheyt, om te sijn

 

In blijheyt, eermen kent t'fenijn

 

Dat daer soo vaeck wort uytgesoghen

 

En veele menschen heeft bedroghen,

 

Ghelijck een vogeltjen licht smaeckt

 

Als 't uyt sijn huysken is gheraeckt

 

Dat is de doot als t'wort gheschoten

 

Mits het de Welde had verdroten

 

En viel uyt Welde in veel druck

 

De vrijheyt was sijn ongheluck.

De jonghe kinderen soo langh sy cleyn sijn en inden staet van onnooselheyt, worden licht ghehouden inden toom van ghehoorsaemheyt, en als een kleyn wisken ghedwonghen door goede leeringhen en wijse vermaeninghen, daer sy naer luysteren en hun voeghen naer de selve, leerende ghelijck de vogheltjens sluyten alle thoonen diemen hun voorsinght, t'sy goet oft quaet, goedt wanneer sy van godtvreesende ende vred'saem Ouders opghevoedt en wel onderhouden worden, soo in godtvruchtigheydt als andere deughden, ende quaet als sy hun spieghelen in een ongeregelt leven daer d'Ouders hun in voorgaen, dat is te segghen, als in een houwelijck niet ghehoort en wordt als gheduerich huys-crakeel, twist en oneenich misverstandt, dat man en vrouw malcanderen vervloecken, en van woorden saemen gheraecken tot slaeghen, met verwijt van alle leet en ghebreck daer d'een oft

[p. 50]

d'ander van bevleckt is, waer uyt men bemercken kan wat aenghenaeme thoonen de jonghe kinderen (daer naer al te nauw luysterende) leeren sluyten, en den bandt der liefde alsoo van d'Ouders ghebroken sijnde, breekt oock de deught der onnoosselheydt vande kinderen, en vervallen in een ongheneesbaer schorft van ingheboren boosheydt dat van quaet saet voorts-comende, gheen goet saet en can achter laeten, om te groyen in deughdelijcke wercken, die op onvruchtbaer en quaede ackers niet en wasschen. Soo dat de kinderen inden voorganck van quade en vuyl manieren door ongheregelt huys houden vande Ouders, in't quaedt soo ghemeestereert worden, dat sy gheen scholen buytens huys noodigh en hebben om meerder ondeught te leeren, maer wel een ander (die deughdelijcker opghebrocht is) te bederven, ghelijck veel jonghe kinderen in tegendeel opghebrocht sijnde inde vreese Godts eerelijck ende deughdelijck op de straet verarghert worden, en noch meer als de selve sulcken goede ouders verlaten hebbende, en gelijck vogeltjens in't wildt ghevloghen sijn, cocomen te gheraecken by quaet bedorven gheselschap, dat hun leer tuysschen en spelen, vloecken en sweiren, vechten en doodt slaen, rooven en stelen en alsoo gheraecken aen een galghe, oft Godt betert, comen tot hun eeuwighe verdoemenisse, het ghene niet en sou gheschieden hadden sy de voorsichticheyt voor ooghen, en de

[p. 51]

goede leeringhen van goede Ouders waer genomen, ende de onderwijsinghe inde ghedachten ghehouden sonder te vergheten, want die vroegh van d'ouders loopt vroegh rijp is, en valt dan soo lief in het vuyl als in het schoon. T'is gedenckweerdigh dat my invalt van een vogeltjen ghenoemt een hey-kneuter oft knijper op-ghebrocht en onderhouden by eenen der Eerw. Paters vande Carthuysers binnen Colen, het welck seer aerdigh gheleert hebbende verscheyde thoonen van ghesanghen die t'selve soo aenghenaem wist te sluyten dat te verwonderen was voor die het hoorden, is oudt geworden eenen tijdt van vijfenseventich jaeren, en misschien noch langer soude ghefeest hebben en was het niet versuymt gheweest in't onderhoud' van langher te moghen leven, ghelijck t'selve (ghedrooght en opgheset om de seld'saemheyt van sulck eenen ouderdom) soomen ghelooft noch aldaer te sien is, waer mede ick wil segghen: dat de kinders langh bleven by hun Ouders om wat goets te leeren, sy en souden soo licht niet bedorven worden als sy al te vroegh uyt d'ooghen loopen van de Ouders, want de oogh van d'Ouders is't gheluck der kinderen om langh te leven en wel te sterven, en uyt d'ooghen sijnde raken uyt het hert, en bedorven wesende in d'eeuwich qualijcke vaeren. Als de kinderen groot sijn, en ghelijck vlugghe vogeltjens uyt-ghevloghen vanden nest, oft uyt de ooghen van ontsach, gheraecken in quaet ghesel-

[p. 52]

schap, vergeten de goede manieren daer sy in opghebrocht waren, en leeren de quaede involghen, en hebbende door onghereghelt huyshouden van d'Ouders, jet quaets leeren sluyten, sullen oock wat goets bederven.

U kinderen dan leert van jonghs goed thoonen sluyten
In deught en eerbaerheyt, soo loopen sy niet buyten
U reghels van ontsach in groote swaricheyt
Want al dat goet is steunt op de ghehoorsaemheyt,
T'is beter goedt als quaet, want soo de Ouders songen
(Seytmen ghemeynelijck) soo pijpen oock de jongen,
En de gelegentheyt van t'quaet, een deugdich kint
Bederft, en maeckt een dief als het die open vint.
Dus schouwt gelegentheyt die quaet is, sult niet leeren
Dat quaet is, maer wel goet die met de deught verkeeren
Daer niet als goet van comt, d'occassi maeckt den dieff
Schouwt die en haet de sond, hebt deughden altijt lieff.