Het gulden cabinet van de edel vry schilderconst
(1662)–Cornelis de Bie–
Auteursrechtvrij
[pagina 534]
| |
Aenmerckinghe op verscheyde Pharsen oft Tijtsghenuchten die de Constenaers menighmael hebben uyt ghewerckt.
| |
[pagina 535]
| |
De gaeve (die den mensch van Godt is inghestort,
Wordt menichmael misbruyckt en met den voet ghetreden
By die ondanckbaer is, jae doet sijn eer te kort
En leeft heel sorgheloos veer buyten goede seden.
Die gheenen goeden naem en acht
En sijn ghemack voor d'eere stelt
Naer geen oprechte deught en tracht
Jae mint de traegheyt meer als gelt
Die sich onder den draf menght
Wordt vande swijnen gheten.
Qui despicit se ipsum
Non laudabitur per alium.
Eenen Schilder op sekeren Somerschen tijdt buyten Stadt in een open veldt besich zijnde om eenighe ghesichten gheberghte en gheboompte te teeckenen, en dickwils om hooch siende naer het wolckdrijven des lochts, is by hem ghecomen eenen ghemeynen Huys-man die hem vraeghde oft hy eenen Steir-kijcker oft Waer-seggher was, waer op den Schilder (siende zijn onnooselheydt) anwoordende dat jae, vraeghde den selven Huysman oft hy wel sou connen segghen hoe veel Horen-beesten (daer mede verstaende koyen) zijn Vrouwe daeghelijckx hadde te bestellen, waer op den Schilder antwoorde: Ses jonghe sonder de oude. Den Boer desen dobbelen sin niet begrijpende, en niet en wist dat'et op sijnen thoren ghebeyaert was, seyde dat het waerachtigh was dat hy dat met den eersten slach wel ghetreft hadde, ende gheloofde dat hy van gheenen anderen Meester als van desen Schilder (die hy niet en kende) en sou zijn Almanacken coopen, wel versekert zijnde dat hy eenen goeden Oost sou hebben, als hy hem dat voorseyt hadde. Hier quaem te blijcken dat de onnooselheydt vande archeydt (nochtans sonder schade of hinder) overmeestert werdt, om dat elck in zijn ghemoedt vry van ghepeysen bleef, d'een in archlisticheyt en d'ander in onnooselheyt want t'ghene dat eenen mensch niet en can sien dat is het ghemoedt van een ander, Homo non potest videre animum alterius. En daerom can den eenen den anderen in sijn voornemen oft redenen achterhalen, vatten, en berispen, aenghesien den eenen mensch nimmermeer den grondt der ghepeysen van een ander en can voelen ten waer die metter daedt verthoont ende gheopent werdt. Ende om dat de archeyt vanden Schilder hier niet en werdt ontdeckt aenden voorseyden Boer soo bleef hy in zijn onnoosel gheloof, die andersints misschien tot gramschap sou verweckt gheweest hebben.
Ignorantia non parit fastidium Naturae.
D'onwetentheyt can licht een mensch van quaet bevrijden
Maer brenght oock menich mensch in druck en bitter lijden,
En d'achterdencken van bedroch (vol vuylen aert)
Veel wallegingh en sorgh inde ghepeysen baert.
Qui ambulat innocenter
Ambulat confidenter.
Die in sijn doen onnoosel wandelt
Ghemeynelijck trouhertich handelt.
| |
[pagina 536]
| |
Simplicitas digna favore fuit. Ga naar margenoot+
Nil scire, vita tutißima est.
'Tis seker dat eenen Mensch (den welcken sonder weet van bedroch met sijnen vrindt handelt) gheen achterdencken en sal hebben van bedroghen te worden, om dat hy het ghemoedt oft intentie vanden anderen niet en can sien oft kennen sonder d'effecten vande selve te proeven. Soo ist oock aenmerckens waerd' hoe dat sekeren Schilder met naem Snaphaen, zijnde op zee, en die om sijn uytterende sieckte het leven ontseydt was, versocht aenden Barbier van het Schip dat hy hem naer sijn doodt sou willen open snijden, segghende dat hy curieus was, om naer zijn doodt te weten waer af dat hy ghestorven mocht wesen. 'Tis oock ghebeurt dat Snaphaen quam te sterven, en den Barbier hem open-ghesneden hebbende, bevondt dat zijn lever begost te bederven, doch om naerder wetenschap daer van te hebben heeft de lever ghesoden: om beter te connen sien den grondt der verdervinghe, en boven op het schip ghestelt hebbende om te vercoelen werdt vande Boedts ghesellen onwetende op gheten, men mach peysen hoe de selve daer naer ghestelt waren als sy quamen te weten dat het een menschen lever gheweest was die sy soo gretich en met sulckenen smaeck hadden op-ghepeuselt.
Cibus jgnotus dat naugea Naturae.
Den hondt die gheren een ghestolen brocxken eet
Crijght licht wat op den neus eer dat hy t'selver weet.
Een Snoepers handt
Valt haest te schandt,
De katt' die stelt
Wordt licht ghevelt.
Men walght van gheene spijs die op is en verteert
Voor datmen kent haer vuyl, die dan licht weder keert.
Qui vin ne boit apres salade
Est en danger d'estre malade.
Die op't salaet dringht gheenen wijn
Die sietmen dickwils qualijck sijn.
En gaet in sulcken water niet
Daer ghy den gront niet claer en siet.
Sekeren Schilder tot Roomen in't gheselschap van eenen Hoop Bendt Voghels sittende, crijght eenen vande heel Compaignie sonder reden op den hals, die desen Schilder daeghde om te vechten, jae was in sulcken furie uyt ghelaten dat hy hem in't volle ghelach wilde aenvallen. Den Schilder, die gheen Lief-hebber van vechten en was, eensdeels om de cleyn oorsaeck, en anderdeels om dat hy uytteerde en gheen bloedt ghenoch hadde om de vroomheydt oft moedtwillicheyt vanden anderen te wederstaen, die nochtans soo aendrongh en den Schilder niet willende verlaten, begost hem tot den slach te bereyden, dan versocht te vechten met wapenen die hy sou verkiesen, den anderen opsnijder | |
[pagina 537]
| |
en vaillant niet anders wenschende gaf aenden Schilder den keus, die t'selfde waer nemende, spoogh hem soo dapper d'een fluym voor en d'ander naer op den boesem, in't aensicht en het heel lichaem door, dat den anderen sijn selven niet en wist waer berghen, segghende dat hy t'selve soo niet ghemeynt hadde, en hoe hy langher protesteerde en op een andere manier socht te vechten, hoe den Schilder sijnen vyandt met fluymen (daer hy wel van versien was) dapper borduerde, en van het heel gheselschap uyt ghespot zijnde, vondt zijn gramschap ghekoelt ende sach gheen beter middel als om peys en vrede te maken.
In audaces non est audacia tuta. Ga naar margenoot+
Het schorfste Schaep bleyt aldermeest
Aen t'roemen kent m'een blooden gheest,
En die het leelijckxt is besnot
Wordt vande wereldt eerst bespot.
De gramschap heeft gheen redens cracht
En daerom wordt sy sot gheacht.
Iratus sensu cum ratione caret.
'Tis beter met sijn vrindt in goedt accoort te staen
Als sonder hop' van eer een quaden sprongh ghedaen.
Die oeffent sijn ghedult, en rust en vrede mindt
Sijn grootsten vyandt (die hy selver is) verwindt.
Qui vincit se ipsum hostem superat maximum.
Eenen Hollandtschen Edelman seer hooveerdich van ghemoedt versocht naer de Roomsche manier inde Schilder-bende ghedoopt te zijn, en alsoo hy selden jet anders praette als vande Hollandtsche waghens daer sijn Vader in Hollandt wel van versien was en daeghelijckx mede ginck plaisieren, noempden en doopten sy hem den Wagheman, waer over uytermaten seer verstoort zijnde, en hem latende voorstaen dat hy met desen naem onteert was, begost groot krakeel te maecken, doch siende dat sijn raserny en furie te vergheefs was, gheloofde eyndelijck het heel ghelach te betaelen datmen hem sou heirdoopen ende eenen anderen naem gheven die van meerder reputatie was als den Wagheman, dwelck aenghenomen werdt te doen, en als den Oversten vande Bende (diemen aldaer den Senaet noempt) desen Wagheman sou gaen heirdoopen, seyde naer veel Sermonijen en Solemniteyten, diemen daer tot tijdts ghenucht ghewoon is te ghebruycken, in dese oft dierghelijcke woorden: aenghesien de mildtheyt van onsen Mede-broeder soo groot is om tot eenen onsterffelijcken naem te comen die van grooter aensien is als den Wagheman soo salmen den Wagheman twee wielen uyt de poort trecken, en noemen hem den Keirman, waer over het heel | |
[pagina 538]
| |
gheselschap riep viva viva den Keirman, dan met kleyn contentement vanden Wagheman, den welcken peysende dat den Keirman van minder qualiteit was als den Wagheman: hier sachmen de hooverdy schandelijck uyt jocken en cluchtich ghestraft tot spieghel van veel hooverdighe menschen. Gheen meerder vyandt heeft de dwase hooverdy
Als datmen haren aert berispt met spotterny.
De hooverdy is het begin alles verderf. Ga naar margenoot+ Die met de hooverdy verkeert
T'begin van alle booscheyt leert.
Luciferum pepulit de saede superbia Caeli.
Die by de Kreup'len woont leert manck-gaen sonder kruck
En die de hooverdy bemindt gheraeckt in druck.
Hooghen moet, vallen doet.
Cum fex cumque fumus cum res turpißima simus
Vnde superbimus, nescimus quando perimus.
Eenen Beldt-houwer op zijn reys naer Roomen vanden Roovers gans berooft zijnde, vondt gheen middel om aen geldt te raecken, en hoorende datter eenen Cardinael tot Roomen woonende, die een groot Lief-hebber was van schoon peerden en sonderlingh van schildry, beldthouwery en alderhande Const, heeft met hope van aen geldt te comen hem verstouwt by den selven Cardinael te gaen segghende: dat hy uyt Nederlandt ghebrocht hadde het aldercloeckste schoonste en volmaeckste peerdt datmen oyt ter werelt ghesien hadde, om aen sijn Hoogheyt te schencken, maer dat het op den wegh tot Ferara in het gheberght ghestorven was, en oversulckx hem als desperaet gheveynsende, seyde dat hy gheen middel en wist om by te leven, waer op den Cardinael antwoorde, dat hy daer over niet en moest bedroeft sijn, want waert saecken dat het selve peerdt hadde blijven leven, hy t'selve maer aen hem had connen schencken, maer nu cost hy het peert in sulckdanighe manier aen alle de werelt presenteren, sulckx dat den Beldt-houwer (meynende den Cardinael te bedrieghen) werdt selfs bedroghen. Die jemandt soeckt in slaep te wieghen
Met soet ghevley, en te bedrieghen
Tracht sijnen alderbesten vrindt
Sich menichmael bedroghen vindt.
De Muys die inde val voor haer het aes siet hanghen
Die vat'et, maer wort selfs bedroghen en ghevanghen.
| |
[pagina 539]
| |
Fit spolians spolium.
Die pluckt de roosen met ghewelt
Wordt van haer dorens haest ghequelt.
Wanneer den valschen Vosch de Craene noot te gast
Soo is't ghemeynelijck dat een van beyden vast.
Sekeren Schilder by een vergadert hebbende een goede somme geldts, en t'selve in sijn eyghen schapray niet betrouwende, heeft het inden hof (sonder jemandts wete) begraven inde aerde, peysende dat'et daer niet en sou ghesocht oft ghevonden worden, doch steunende op de ghetrouwicheyt van een van sijn Discipels gaf hem t'selve te kennen, den Discipel aenghelockt zijnde door een geldt-girighe begheerte, ende verghetende sijn rechtveerdighe ghetrouwigheyt, heeft met den nacht het geldt ontgraven ende wegh ghenomen, ondertusschen den schilder (wiens hert meer by den pot van zijn geldt was als op Godt oft andere affairen) heeft by gheval het gelt begost te misschen, jae t'selve hem ontstolen vindende, dacht dat niemandt anders als sijnen voorschreven Discipel t'selve moest ghestolen hebben, doch gheensints gheraden vindende den selven Discipel sonder volcomen preuve daer over te beschuldighen, heeft eenen loosen vondt ghepracktiseert, hy is by den Discipel sonder samblant te maecken van zijn geldt verloren te hebben, ghegaen en heeft gheseyt dat hy noch hondert ducaten ontfanghen hadde met jntentie de selve den toecomenden nacht op de voorsz. plaets inden hof by zijn ander geldt te verberghen. Den Discipel peysende dat den Meester sijn dievery alsoo sou ghewaer worden, en van sonderlinghe giericheyt beseten zijnde, heeft het voorsz. ghestolen gheldt op de voor-ghemelde plaets inden hof wederom gaen graven met hope dat hy daer by thien dobbelen jnterest sou profiteren als de 100. ducaten daer souden by zijn om met de rest te ontrooven, maer vondt sijn selven ten hoochsten bedroghen, want den Schilder (die gheen geldt meer en hadde) heeft den nest ontrooft en noyt eenich geldt meer ghegraven, waer door de giricheyt vanden Discipel ghestraft was, Fide sed cui vide.
Aurum probatur igne, Amicus tempore.
Stil swijghen is de Kunst om schatten te vergaren
En t'gen' ghewonnen is met wijsheyt te bewaren.
Want de Fortuyn altijt den mensch geen tweemael dient
Dus nempt d'occasi waer als ghy haer open vindt.
Veel betrouwt
Licht berouwt.
Die sijn secreet aan jemandt melt
Js stets in sorgh en anxt ghestelt
Te goet, te mildt en te ghetrouw
Brenght menich mensch tot naeberouw
| |
[pagina 540]
| |
Hoe datmen t'gelt en liefde sluyt
Het wil, het sal, het moeter uyt
Hoe beter vrindt hoe grooter spijt
Als eens de liefde keert in nijdt
De liefde selden keert in haet
Als meest om jemandts eyghen baet
Die geldt heeft inde bors dat blinckt
Moet maken dat'et niet en klinckt.
Amores, dolores, ij dineros
Non pueden estar secredos.
Pecunia non satiat, sed jrritat. Ga naar margenoot+
Sekeren Coninck van Vranck-rijck, verstaen hebbende datter eenen Nederlandtschen Schilder tot Parijs was die hem soo naturelijck in wesen en ghedaente gheleeck, datter veel Edelieden (hem te ghemoedt comende) door bedroghen vielen om dat sy desen Schilder dickwils voor hunnen eyghen Coninck aensaghen, heeft desen Schilder willen sien en by hem ghecomen sijnde, vraeghde hem den Coninck oft sijn Moeder dickwils in't Hof gheweest was, waer op den Schilder antwoorde dat sijn Moeder de Stadt van Parijs noch het Hof noyt ghesien en hadde maer dat zijn Vader in't Hof dickwils placht te verkeeren. Die met de katten spelt, oft dreyght haer eens te smijten
Moet neerstich toesien, want sy crabben oft sy bijten;
Soo oock die gheenen spot oft jock en can verstaen
Mach nimmermeer met spot oft jocken omme-gaen.
Heeft jemandt seer op t'hooft hy mach den kam niet vreesen
Soo can het een ghebreck het ander oock ghenesen.
Die jemandt in sijn spraeck oft woorden achterhaelt
Wordt met de selve munt al menichmael betaelt.
De Aepen sijn wel gauw, noch gauwer diese vat,
Die naer den water-back tournoyt wordt selver nat.
Die met Vossen heeft te doen
Moet wel letten op sijn hoen.
Ne carpas alia vel ede tua.
Mucho sabe la mona
Mais mas el que la toma.
Sekeren groot machtighen Cavailler van Vrancke-rijck verstaen hebbende datter binnen Parijs eenen Schilder woonde die seer gheestich was in cluchtighe quinck-slaghen uyt te wercken, jae soo gauw om jemant op alle voor-worpselen | |
[pagina 541]
| |
van propoosten te achterhalen en op elcke vraegh te antwoorden als wetende in manier van spreken tot elcke naelde eenen draet te vinden; dat alle de werelt trachte om in sijn gheselschap te zijn. Soo ist gheschiet dat desen Franschen Cavailler (die eenen groten Lief-hebber van Hoeren was) oock seer nieusgirich werdt om desen Schilder te sien en te hooren spreken, ghelijck ghebeurt is, den Schilder ontboden zijnde, ende in't Hof komende by desen curieusen Edelman staende in de sael aen een taeffel vraeght hem den selven Edelman in dese woorden: Que difference est entre vn Gailiard & vn Pailiard, wat onderscheyt datter was tusschen eenen Boffon ende eenen Hoer-jagher: antwoorde den Schilder Rien d'aultre chose que la table segghende: niet anders als de taeffel, alsoo tusschen den Schilder ende den Cavailler niet anders en stondt als een taeffel. Die de ghebreken in een anders ooghen siet
Heeft dickwils meer ghebreck al en bekent hy't niet.
Vah tibi tu nigre dicebat cacabus ollae.
Foy vuylen sot seyd' de ketel teghen de pot.
Op al te haesten vraegh een traghe antwoordt dient
Waer in den vragher selfs sijn eyghen fouten vindt.
Nimia familiaritas contemptum parit.
Al veel te vry
Is sotterny
Allemans vrint
Oock niet en dient
Want dit ghebreck
Maeckt menich geck.
De archlistighe Spreucken en subtijle Antwoorden de welcke duijdelijck en stichtelijck bestraffen des Menschen ghebreken, sijn dickwils nut om de selve daer door te beteren. Melior est manifesta correptio quam amor absconditus, een openbaere Ga naar margenoot+ onderwijsinghe oft berispinghe is beter als een verborghen liefde. * Want Ga naar margenoot+ het ghebreck groyt en bloyt soo langh als het bedeckt wordt. Jemandt die zijn ghebreck verholen wilt houden, moet hem wachten met een ander te spotten oft daer teghen vyandtschap te verwecken, want door sulckdanighe occasien worden de verholen ghebreken ontdeckt. Soo jemandt compt tot staet en hoogh verheven eer
Sijn vyandt brengh'et uyt heeft hy het minste seer.
Dus schouwt d'eergiricheyt, soo in U jet mistaet
De minste pleck van t'kleedt den man altijdt verraedt.
| |
[pagina 542]
| |
Dus heb voorghenomen met corte woorden de leeringhen (diemen uyt de voor-verhaelde tijdts ghenuchten en rappe antwoorden sou connen trecken) hier noch eens te heirvatten, want tot ondersoeck van het eerste punct, raeckende den mensch die zijn eyghen werck veracht en niet en can verdraghen dat t'selve van een ander ghepresen wordt, strijdende teghens de naturelijcke reden, overmindts dattet met den natuer soo gaet, dat jeder een sijn eyghen wercken als eenen Aep sijn jonghen, met een sonderlinghe liefde omhelst en bemindt, soo bevinde dat dit ghebreck bestaet inde ondanckbaerheydt, ter wijlen dat den mensch behoorde aen Godt danckbaer te wesen over de gaven die hy aenden mensch verleent. Nihil enim sine gratia Dei homo possidet. Want den mensch en besit niet sonder de gratie van Godt, tot beternisse van welck ghebreck wel dient ghenoteert. De minste grati die den Heer stort inde menschen
Is weerder als het gen' d'aerdt, locht en zee besluyt
Wie isser die hier meer sou op de wereldt wenschen
Dan daer den overvloedt van alle goedt uyt spruyt.
Het tweede punct bestaet in een waen-wijse sotterny om jemandt met eenen dobbel hertighen sin te willen beschuldighen daer hy onschuldich in is, ghelijck den Boer die uyt de paelen vande reden niet en liep in't vraghen aenden Schilder oft hy eenen Waer-seggher was, ter wijlen den selven was Locht en Aerde uyt treckende op de manier ghelijck de Astrologanten oft Steir-kijckers hun meeste studie onder den blouwen Hemel zijn uyt werckende, op soo danighen manier sou den verstandighsten des wereldts connen een spell' op de mouw ghesteken worden. Met sulckdanighe coopmanschappen wordt hedendaeghs meer ghehandelt als met deughdelijcke leeringhen daermen de ghebreken van zijnen even mensch door behoorde te bestraffen. Die sotterny voor eer verkiest
Sijn goeden Naem en Faem verliest.
Laudabilis Fama nutrit artes.
Een eersuchtich ghemoedt is vyandt van veel spot
Want die den spot bemint wordt licht gheacht voor sot.
Het derde punct bevinde ick te bestaen in eenen gulsighen overdaet ghelijck in het eten van Snaphaens lever ghespeurt wordt, jemandt sou moghen segghen dat den hongerighen appetijt vande Boedts-ghesellen daer toe ghepordt werde, en oversulckx voor gheen ghebreck mach gherekent worden, d'welck mijn werck niet en is om t'selve te ondersoecken dan om het Compas van mijn grondt-reden daer op te stellen, soo wordt al menichmael bevonden dat den Mensch door jngheboren aerdt soo tot de gulsicheyt gheneghen is, dat hy ghevoelende sijn over-laeden maegh gans onlustigh en onbequaem om daer ander spijs in te | |
[pagina 543]
| |
croppen, de selve eer sal ydelen als te ontgaen eenighe gheleghentheyt van meerder spijs te connen ghenieten: luttel denckende dat t'selve de ziel en natuer can krencken.
Corporis atque animi mors est impletio ventris
Liberat a morbis sobiretas varijs. Ga naar margenoot+
T'gen ziel en lichaem krenckt dat is den overdaet
Die Moeder is van sond' en Voedtster van veel quaet.
Het vierde punct can ghetrocken worden op de gramschap die niet beter en can ghedempt worden als met spotterny ter wijlen dat eenen grammen mensch gheenen den minsten spot oft ghenucht en can verdraghen, besonderlijck als jemandt sijn eyghen ghevoelen wilt voorstaen, en een anders ghevoelen niet en wilt aennemen oft bekennen: in sulckdanighe arguatien, daer twee persoonen van contrarie opinie sijn, en disputerende elck tracht boven te spannen, wordt een rasende gramschap verweckt, als wanneer een spotwijse reden daer tusschen dringht, die niet beter en can ghevlucht worden als sijn passien te breken en spot te connen verdraghen sonder gram worden.
Homo iratus differt ab insano solo tempore
Ira enim est furor braevis, jnsaniae initium Ga naar margenoot+
& jrrationabilis jmpetus.
Leert spot, spijt, schimp en geck altijdt verduldich lijden
Soo sult ghy lichtelijck de sond' van gramschap mijden.
Leert t'onrecht drijven uyt den sin
En smaedt verdraghen met ghedult,
De gramschap heeft gheen reden in
Sy can ontdecken d'eyghen schult.
Het vijfde punct nempt sijn opmerckinghe inde hooverdy, die niet beter en can eenen afkeer crijghen van haer eyghen selven dan als wanneer haere dwase op gheblasen laetdunckentheyt wordt uyt ghejockt en bespot. Die hooverdigh is, is meer sotheyt onderworpen als wijsheyt: want een wijs' voorsightigh en verstandich Man sal oodtmoedich wesen en vyandt sijn vande hooverdy, niet wetende bottericken sullen hun veel hooverdiger thoonen als wijse menschen, en daerom worden sy vande wijse verfoyt. Seneca seyt seer wel: Daer souender veel tot de wijsheyt gheraecken, waert datse hun niet en heten voorstaen wijs te sijn. Een Koren-aer die vol graen is sal naer de aerde omleegh hanghen, en een ydel Aer daer niet en in is sal haer hooft meer om hoogh steken als een die vol is. Die meynt dat hy jet is als hy niet en is die verleydt sijn selven. Ga naar margenoot+ | |
[pagina 544]
| |
Rijckdom en eelen staet den mensch hooverdich maecken
Die niet eens overdenckt dat t'sijn maer ydel saecken.
Nibilitas vera est virtus.
Den waeren Eeldom is de oodtmoedigheyt
Waer in het ciersel en de eer der deughden leyt.
Eenen vande oude Vaders seght: allen aerbeydt sonder oodtmoedigheyt is ydel, want d'ootmoedicheyt is den voor-looper vande liefde, ende de volmaecktheyt van den mensch, die hooverdigh is en can gheen liefde hebben want den hooverdighen mensch niemandt als zijn selven bemindt en verheft, benijdende dat een ander verheven wordt.
Het sesde punt compt over een met de giricheyt die ghebetert can worden met bedrogh, want alsmen eenen girighen bedrieght op de manier ghelijck den Meester zijnen Discipel wist te bedrieghen en zijn giericheyt te straffen, soo sal haer de giricheyt wachten van haeren eyghen sinnelijcken en girighen aert meer te betrouwen, waer door zy ten lesten compt te sien dat haeren handel haetelijck is om dat hy soo het lichaem als de ziel can krencken, de ziel om de sonde die doodelijck is, en het lichaem om de sorghe daer t'selve door gheperst wordt, overmits dat eenen Girigaert selden rust heeft. Die t'altemael vercrijght daer t'girich hert naer haeckt
Voor t'lichaem en de ziel sijn eyghen doodt-kist maeckt.
Eyndelijck soo is te bemercken dat uyt cluchtighe quinck-slaghen veel leeringhen connen ghetrocken worden.
Ga naar margenoot+ Multorem disce exemplo, quae facta sequaris
Quae fugias: nobis vita est aliena magistra.
D'exempel vande deught behoortmen naer te trachten
En t'gen gheen goedt en leert, ghedurich te verachten.
Uyt wijs en geck, uyt goedt en quaet
Daer canmen leeren wat mistaet.
Aenghesien dan dat het onnodich is hier in te blijven hanghen want soomen de ghebreken vande menschen nausiftichlijck wilde ondersoecken (daer ick selver niet vry van en ben) soo soumen stof en materie ghenoch vinden om daer van boecken vol te schrijven, d'welck hier niet te pas en compt dan alleenelijck ten deele wordt gheappliceert oft ghevoeght tot over-een-cominghe van sommighe Pharsen oft kluchtighe Quinck-slaghen die veel Const-baerende Gheesten hebben weten voort te brenghen om somwijlen niet alleen den mensch tot lagghen te verwecken, maer leeringhen uyt te connen siften om de ghebreken die een ander mistaen, te verbeteren. | |
[pagina 545]
| |
Want soo veel sanden alser inde Zee vergad'ren
En alser aen t'gheboompt te sien sijn groene blad'ren.
Soo veel sonden zijnder te vinden in ons leven, soo veel tochten in ons ghemoedt en soo veel versuymenissen in ons plicht, naer t'segghen vanden gheleerden Plutarchus. Den mensch sal van jonghs af altijt meer gheneghen zijn tot quaet als tot goedt, den ouden Adam can selden uyt het hert ghedronghen worden, dit quaedt compt voort uyt nijdt, jelosy, vreckheydt, gramschap oft wel sulckdanighe andere, de welcke altemael niet voorts en brenghen als boose sonden, die het licht des verstandts verduysteren en de ziel inde eeuwighe duysternissen sijn brenghende, het menschen ghemoet (dat altijt met dese ghebreken becommert en bevochten wordt) is de deur die alle boosheden in laet, en ten zy dat de selve daer uyt ghedreven worden met een ghedurighe oeffeningh van de wetenschappen daer den Almoghenden Heer den mensch mede begaeft, ende datmen de gheleghentheyt van sulcke gaven niet en versuympt, door een quade gheneghentheyt tot de luyheyt, traegheyt, eersucht, en sulckdanighe aenlockende ghebreken (die den mensch overvallen) soo en heeft hy naermaels gheen reden van sich selven te ontschuldighen, als hy het eeuwich leven compt te verliesen, Quid prodest homini bene vivere, cui non datur in aeternum vivere: Wat baetet Ga naar margenoot+ hier wel te leven alsmen het eeuwich leven hier naer verliest. Daerom mach eenen Constenaer die de gaven van een goede memorie wetenschap en verstant besit, de deught wel beminnen, de neersticheyt lief hebben, de traegheyt haeten en de sonden verfoyen, soo sal hy hier crijghen gheluck, voorspoet, eer, en rijckdom en naermaels den oneyndighen loon van saligheyt. De neerstigheyt vercrijght een eeuwigh Eeren-croon
En d'arremoede is alleen des Luyaerts loon.
HIer mede dan daelende op mijn voorghenomen werck in't vervolgh vanden lof der vermaerde Beldt-snijders, Architecten, en Plaedt-snijders, soo ben aenghelockt aenden Leser voor ooghen te stellen de hoogh verheven Faem die ghedurich als een schaduwe op de hielen volght vanden weert-beroemden Simon Bosboom uytnemenden Beldt-snijder van Emden, niet anders ghedurich verspreydende als de wonderheyt die hy in Const van beldthouwen is verthoonende daer den Hertoch van Brandenborch, het Princelijck Hof van Oraignien, ende heel Hollandt van connen ghetuyghenis gheven, waerom datmen wel segghen mach tot sijn onsterffelijcken lof ende eer. Jet seldsaems niet en baert als veel verwonderingh
T'gen' aenden Meester gheeft een Consts bevoorderingh.
Die soo veer reycken sal in't houwen vanden steen
Tot dat het leven en de Const compt over een.
|
|