Faems weer-galm

(1670)–Cornelis de Bie– rechtenstatus



[pagina 218]
Grondt-regelen op de seven Hooft-sonden en haer eygendommen. Hooveerdichyt. ACh waerop wilt den mensch uyt trotsheyt sich beroemen Bedenckende dat hy van slyck is voorts gecomen, 'tIs waer dat 'thooft wat veer van sijne voeten staet Doch niet en merckt waer op hy met sijn voeten gaet, Dat niet als aerd' en is, die hem in haer sal trecken En doen veranderen in aerd', met aerd' bedecken Daer hy wordt van gemaeckt en sonder eygendom Veel brooser als een glas en weecker als een blom.
Sotticheyt. HOoveerdicheyt maeckt sot en can de siel beswaren De sotheyt is berooft van alle wetenschap Die 't hooft steckt inde locht als ydel coren-aren, Noch arger is als sot, want siet een sotten-cap Van alderhande stof verscheyden van coleuren Vol bellen, sots geluyt, hout altyt een fatsoen Maer die hooveerdich is, gelijckmen siet gebeuren Heeft thien cleermaekers op een maent (soo 'tschynt) van doen.
Laetdunckentheyt. HEt is gevaerelijck, die niet en weet te seggen Oft wel te overleggen Wat on-eer dat is, op sijn selven vast te gaen En hem te laten sonder wysheyt voor te staen Een seer wys man te wesen, Ick sou't gelooven soo hy niet en wou gepresen En hooch verheerlijckt zyn, want al wat dat hy doet Dat is een mis-verstant, door dwaesheyt van't gemoet.

[pagina 219]
Roem-sucht. 'tVErnis geeft aen schildery een luyster En een gesicht het geen' bederft De const, die op het lest wordt duyster Als het coleur vergaet en sterft: Soo oock die op hun roem-sucht mallen En seggen ryck te zyn en wys, Die daer op staen, zyn d'eerst die vallen De roem-sucht is een slibb'rich ys.
Lichtveerdicheyt. BEstrickt met veel coleur en lints Met Caem'ryckx-doeck vol spelle-werckx, En 't lichaem als een blaes vol wints, Meer werelts als devoot oft kerckx. Al leeftmen hier soo vyftich jaer De ziel en leeft geen half, om dat Een licht gemoet valt zielen swaer, Die dees sond' meer als deughden schatt.
On-gestadicheyt. SOo als't gestelt is met het draeyen Van't haentjen dat op torens staet Soo canmen licht de wysheyt graeyen Van iemant, die met sijnen raet Noch d'een noch d'ander weet te helpen Het geldts profyt de saeck verweert, Hy eet den visch, gy hout de schelpen, Begint noyt sonder goeden steert.
Giericheyt. DIe sijnen Af-godt hout gesloten in de kist En offert hem sijn ziel, verliest geen sorgh, maer mist
[pagina 220]
Veel rust en salicheyt, daer zielen naer verlangen Dat comt, midts hy gelooft dat beter is t'ontfangen Als wech tegeven, daer nochtans geschreven staet Dat 't geven beter is, en het ontfangen quaet. Al de gelt-gierichaerts, die anders niet en wenschen Als gelt te tellen en te sien, zyn dwase menschen En niet als munters, die het slaen en laten't gaen Sy slaen't gaed' totter doot alsmen 't moet laten staen. El tramposo presto enganna a cudicioso. Die vals is vindt niet lichter dan 't Bedriegen van een gierich man.
Eygen baet. EN gelooft niemandts Raedt Gelofte van veel goedt 't En is maer eygen baet Vol valsheyt die het doet.
Woekenaer. DIe weldrich leeft en leeft niet wel Als welde spruyt uyt woekery Dees welde brenght veel in de hel, Om datse schuylt in schelmery, Want helptmen d'armen met wat geldt 't Geen' vyfthien van het hondert geeft 't En is geen hulp maer 't is geweldt Die op een Lombaerts-kieken leeft.
On-rechtveerdicheyt. DEn duyvel tracht altyt het leven te verlengen Van d'on-rechtveerdige, eer dat hy hun wilt brengen Tot de verdoemenis, want hun lanck leven doet Vermeerderen de straf van d'on-rechtveerdich goet.
[pagina 221]
RYckdom, en ed'len staet den mensch hooveerdich maken Die't oock niet en bedenckt steunt maer op ydel saken: Die't altemael vercryght daer 'tgierich hert naer haeckt Voor 'tlichaem en de ziel sijn eygen doot-kist maeckt. Caro: Multorum disce exemplo, quae facta sequaris Quae fugias, nobis vita est aliena magistra.
Dieverye. DE cleynste dievery de grootste straffen vindt En die het meeste steelt, ge-eert wordt en bemindt, Die steelt uyt enckel noot, die hanghtmen, maer de woekers Die stelen datmen 't siet, en zyn scherp onder-soekers Van ieders goedt en erf, tot onder-pant van't gelt Dat hun op dobbel winst en baet is uyt-getelt, En vreesen niet, om noynt aen ryckdom te geraeken Want hunnen handel is versacken en versaeken, Versaeken Godts gebodt, versacken in den noodt d'Arm wel-vaert, sonder vrees van een schandige doodt.
Dief. Hy steelt soo veel hy can, en niet soo veel hy wilt Om de on-mog'lijckheyt van sijn gierich begeren Die geene doodt en vreest, die hem op't lest eens brilt, Hy leeft op d'aerd in vreught, en can sijn geldt verteren Met rust en hop' van rust, die hy hier naer oock vindt, En vreest geen sieckte, want hy wel gesont can sterven Den duyvel hem benydt, den beul is sijnen vrindt Hy weet oock doorde galgh den Hemel te beerven.

[pagina 222]
Leugen-tael. Ga naar voetnoot*EEn logenaer sou vry en sonder schand' verkeeren In het geselschap van de ryck en edel Heeren Soo hy maer stom en waer, oft hun gelooven ded' Dat hy niet liegen cost oft anders spotmer med'.
Rycke armoede. Een wel gerust gemoedt Heeft al veel meerder goedt Als eenen Coninck doet, Schoon dat in armoed' leeft Want geene sorgh en heeft En voor geen schuld' en beeft.
Armen ryckdom. 't IS wel over-leet,, duysent ponden 's jaers En noch in gereet,, duysent silver baers Sonder al de panden Van Hoven, Huys en Hoff, van Bosschen, Bemden, Landen 't Is on-geloofelijck,, hoe machtich en hoe ryck Dat eenen vreckaert is,, 'tis seker en gewis Dat hy noch cnaep en maert,, om hem te dienen spaert, Die niet en derft koken, En eet wat uyt de handt, om geen vier aen te stoken Hy leeft in groot verdriet,, lydt kou en is noynt warm Is sulcken ryckdom niet,, beclaegelijck en arm?
[pagina 223]

Contentement. SOnder schult en sonder sorgh,, van te soeken eenen borgh Om te leven met gemack,, draeght het alderlichste pack. Waer bemintmen eenen Clager? Is't niet vet soo is het mager, Die te vreden is met 't sijn,, leeft in geene vrees oft pyn, Arm contentement baert rust,, alsmen quaey begeerten blust.
Onkuysheyt. d'ONcuysheyt is de doodt van lichaem, siel en geest Als haere vuylicheyt niet en wordt overwogen, En datmen de genucht, die cort is, niet en vreest Verliest den segen godts en valt te laet bedrogen.
Ongebonden lusten. Een wellustige schuld' veel grati van verdinst Verliesen can, en maeckt die't grootst was vande minst En vande nederste, want wie comt tot meer schanden Als die sijn teer gemoedt om cleyne vreught laet branden In't oncuysch minne vier, hy valt in sulcken quaet Dat wraeck roept, midts t'berou compt meestendeel te laet.
Hoerdery. Ga naar voetnoot*DEn eygendom is wegh van sulcken creaturen Die met hun lichaem gaen voor cleynen loon uyt huren Als oock de winst daer van can hun maer eygen sijn Slechts voor een derde deel, want aen den medecyn En vuyle coppelers den loon moet sijn gegeven Soo sy wat langer, als sy connen, willen leven, Die seer verdrietich syn, want de gesteltenis Van't lichaem stinckt en vrott' eer dat begraven is.

[pagina 224]
Coppelersse. SOo s'in haer jonckheyt can ontgaen, om vande pocken Te sterven, soo heeft sy in haeren ouden dach t'Geluck om bedelen te gaen met cruck oft stocken Al is't dat haer alsdan oock niemand sien en mach. Schoon datse niet en is bytachtich, want de tanden En nagels is sy quyt, bedrieghster vande jeught Om dat sy d'eer vercoopt en brenght tot sond' en schanden Niet als een mispel, die (wanneer sy vrot is) deught. Uyt wys en geck, uyt goet en quaet Daer canmen leeren wat mistaet.
Haet en nydt. DEn vyandt van t'geluck, vrindt van bedroch en list Oorsaeck en schand en druck, den makelaer van twist Beul van d'eendrachticheyt, roem van veel qualijck vaeren Opstoker van gekyf t'gen' geeft veel droef beswaren Die cnaeght syn eygen hert en brenghter veel tot spyt In lyden en is smert, dit doet den haet en nydt. Petrarcha. *Invidiam quicumque voles vitare nocentem Infelix fias, non odiosus eris.
Hertneckicheyt. DE herssens liggen hem in't hooft heel averechts Men sou hem wys aensien geloofden hy maer slechts Want die hertneckich is en sal noyt iet gelooven Ten sy hy t'selfs versiert, jae spelen sou den dooven Dat Godt van boven noch op d'aerd' eens preken quam Ten waer hy handtschrift tot sijne versek'ringh nam.
[pagina 225]
T'is als een instrument onstelt en vals van snaren Dat (om te spelen) met geen ander en can paren, Want 't'gaet al averechts, is't goet hy maket quaet Dus waer hy beter in het dulhuys als den Raet.
Eyghen passie. Een oudt verwyt, baert grooten spyt en voedt veel nydt Maer die het lydt, veel sonden mydt en windt altyt. Eygen raet selden baet, valsen haet is seer quaet En verweckt altyt iet t'gene streckt tot verdriet Van wraecklust, dus en acht de eygen passi niet.
Quaden wensch. DEn sleutel vande hel is nievers niet te soecken Als maer alleen by Godt, en siet in tegendeel Des Hemels sleutel by de menschen, die vervloecken Malcand'ren duysent mael, dus quamer eens soo veel Ter Hellen dat aen hun den sleutel waer gegeven Door de lichtveerdicheyt van menich quaden wensch. Den duyvel had genoch te doen om ons om t'leven Te brengen, soo het naer den wil gongh van den mensch, En daer-om gaet den wensch weer in de selve monden Daer hy is uytgebraeckt, den Hemel open staet Datmen daer uyt geraeckt, compt door ons eygen sonden Dus acht het wenschen niet al is het wenschen quaet. Reniego de amigo, que cubre con las alas, y muerde con el pico. Ick versaeck eenen vrindt die my met vleugels dient En byt my met den mondt Die naem en eere wondt.

[pagina 226]
Alle quaet. TIs tegen de natuer en seer onredelijck Met ander lieden schad' en schand' te worden ryck Door ingeboren nydt een ander te verstooten En te verachten om sijn selven te vergrooten: Waer uyt spruyt alle quaet, als moortlust, wraeck en spyt Die met eens anders schad' en schand' doet syn profyt. Cicero. Natur a non patitur ut aliorum spoliis nostras facultates copias opes augeamus.
Gulsicheyt. GEen milder ingewant een gulsich mensch en heeft Als sijne maegh, maer is den vyandt vande oogen Die tegen haeren danck de spys licht weder geeft Om dat de gulsicheyt van d'oogen had bedroghen Den mond' van haere stroot, waer van sy steeckt de walgh Dus waer een sulcken keel veel beter op-gehangen Om haren overdaet, aen een viercante galgh Om dat sy meerder nam als sy wel cost ontfangen, Soo had de maegh haer saus en d'oogen haren loon, De keel en mondt hun recht, aen wie t'van al mach schorten Den overdaet berooft der sielen vreughde croon En can het leven van het lichaem oock vercorten Noch arger als een beest is eenen gulsichaert Want t'geen een beest met smaeck niet eten can oft knouwen Dat wort voor hongers noot noch van een beest gespaert En niet meer in en slickt als datse can verdouwen, Behalven eenen hondt, waer aen den overdaet Van menschen is gelijck, den wegh van veele sonden t'Syn beulen van natuer, en oorsaeck van veel quaet Waer in den overdaet soo haet'lijck word' gevonden.

[pagina 227]
Dronckenschap. El salto de la Rana de lo seco en el agua. Een dronckaert dicwils maeckt een cael en ydel bors En is als eenen vors Om dat hy al den dach hem droncken drinckt en sat En springht van t' droogh in't nat. DE dronckaerts sijn gelijck de vuyle procedeerders De beulen van t'gedult en quade bors regeerders, Comedianten van den duyvel vol ghenucht Die voor hem menichmael syn spelende een clucht Om datse sijn als sot, want s'hun verstandt vercoopen Aen d'eygen middelen die sy daer-om verloopen, En als sy droncken sijn dan leyt t'hert inden mondt Seer liberael en vry, dan kentmen hunnen grondt.
Cort leven. VErdriet hun t'leven niet, die t'leven sien vermind'ren Als sy door overdaet hun eygen leven hind'ren, En t'lichaem mooren, jae het schynt dat t'soo moet sijn Al saghen sy in't vier, annys, gebrande-wyn Gebrouwen d'eygen doot soo sullen sy niet missen Daer-door allenskens het jonck leven uyt te pissen, Als sy 't minst weten wat sy seggen, seggen t'meest Dat is soo de natuer van eenen droncken geest.
Doots verachtinghe. Seggende: T Is swackheyt inden druck van qualen te beswycken En diese voedt is sot, als hy die af can wycken
[pagina 228]
Door 't sterven, maer t'is quaet besonder voor den geest Der sielen, die alsoo het sterven niet en vreest, Want soo m'n arger dreyght als met de doodt, toont yver Tot spot van t'dreygement en seght soo sterf ick liever. De blooheyt oorsaeck is, soo ghy die tegen spreckt Want inde pyn u maer den wil des doodts ghebreckt.
Gramschap. Ira furor brevis est, sit autem à plerisque mala consuetudine & impatientia longus furor, ira est initium insanie. Flaccus. DIe synen vyandt meynt door gramschap te verwinnen Is sot, want eenen grammen mensch en heeft geen sinnen Maer wel in tegendeel soo voed' hy t'vyants quaet Met een verlichtingh van het spyt dat hem behaet. Si Irascar, ego adversis opem polliceor non vittis: non fortuita enim illa, sed voluntaria sunt & in mea potestate quis me igitur cogit Irasci. Petrarcha:
Doodts lasteringh. WY lyden dicwils door gebreck van goedt en erven, Maer noyt gebreck van lant om eens daerop te sterven De doodt is niet alleen den medecyn van druck Maer is het eenich eyndt van swerelts ongeluck Geen lyden valter swaer aen die de doodt niet vreesen Midts datmen door de doodt daer van verlost can wesen.
Grafmaecker. APtekers en Doctoors sijn die hem t'meest behaten En nochtans wordt sijn werck ge-eert van alle staten
[pagina 229]
En met druck aengesien, sijn hop' de sieckte is En sijn versekeringh den Luyer, tis gewis Dat niemand hem en wenscht goey neringh, want hun suchten Die laven syne bors, en geven hem genuchten Daer hy by leven can, die hem dit voordeel doet Bemindt hy en nochtans tredt daeg'lijcx met den voet. Hy niemant met sijn werck gerieven can in't leven En die hem heeft van doen sal hem noot werreck geven: In sin soo lanck hy leeft soo is hy den poortier Van dooden, die hy deckt tot dat d'aerd' staet in vier. Homo iratus differt ab insano solo tempore, ira enim est furor brevis, & irrationabilis impetas. Horatius Leert d'onrecht druyven uyt den sin En smaedt verdraghen met gedult, De gramschap heeft geen reden in Sy can ontdecken d'eygen schuldt.
Wraeck-giricheyt. Een wraecklustighe siel meynt dat t'doodt lichaem blinckt Van sijn vyandt, t'gen' dat voor een ander stinckt Rieckt voor hem liefelijck, om dat hy door de wraeck In't vyants lyden vindt sijn rust en groot vermaeck, t'Is nochtans sotte hop' en ydel vreught, wanneer Men wenst eens anders doodt, t'is sond' in plaets van eer.
Verwoede wreetheyt. t'IS wreetheyt die hun in des vyandts druck verblyden En niet eens dencken dat een ander in hun lyden Sal scheppen sijn genucht, jae inden meesten noodt Gesnackt sal worden naer hun qualijckvaert en doodt.
[pagina 230]
Ick segh dat d'waesheyt is een wreet gedacht te draghen Die wreet sijn van natuer en hoortmen noot beclaghen.
Moordt-lust OM dat hun ysren hert niet als veel quaet en denckt En hun doet leven in het gen' een ander krenckt Niet wenschende als maer op d'aerd' te syn alleen Door ingeboren haet, t'syn duyvels, anders geen. Morte inimicorum noli gaudere rapaci te quoque leges mors feret atra suas.
Bedeckte vrintschap. Felix se nescit amari, quia amicus certus in re incerta cernitur. DIe sich gheluckich acht Van Vrinden, can licht dolen Ter wylen in't gedacht De vrintschap is verholen: Die ongheluckich is In eenich ander saecken Can hem (dat is ghewis) Seer licht gheluckich maecken Van vrinden, diemen spreckt Om vrindtschap af te wachten De vrindtschaup blyft bedeckt Voor die haer niet en achten.
Traegheydt. DE traegheyt oorsaeck is van armoed' druck en rouw Den stercksten strick waer in den duyvel ons can vangen, Seght dan wie dat het quaet van traegheyt niet en souw Ontvluchten, om syn siel daer-door niet te verhangen:
[pagina 231]
Die traegh is wordt in al syn doen verongeluckt Want daer veel sond' uyt volght, jae wordt te neer gesmeten En door de slaverny van d'armoy heel verdruckt Dus wilt u door de sond' van traegheyt noyt vergeten. Qui incidunt in paupertatem: prodigus, gulosus, piger & riposus.
Verborghen belghsucht oft Jelosy ONlydelijcke pyn het hert en siel beswaert En ongerustheyt in gemoet en sinnen baert, Die haeren oorsprongh nempt uyt t'gen' men acht alleen Voor hem te sijn, en is aen twee oft meer gemeen, Een ingeboren vrees van te verliesen, dat Ghy maer alleen bemindt en boven waerde schat Tis ongetemde sorgh die goet en bloet verteert Als sy by tydt en stondt niet en wordt afgeweert.
Quade regeringhe REgeert u oogh en dwinght den mondt Soo schouwt ghy t'quaet van veele sondt, Want niet soo haest en doet vergaen Een stadt met haeren onderdaen Als quay regeringh vreest den man Die u regeert en niet en can.
Onderdanicheyt. DIe met krieck-steenen spelt En daer med' Heeren quelt Moet letten op syn saecken Om hun niet licht te raecken, Want t'is peryckeleus Te trecken met den neus
[pagina 232]
Die sijn u overheeren Oft wout hun selver leeren. Wy staen tot hun gebodt Al waeren sy heel sot. Soo gyse wilt behaeten Sy doen u huys verlaten. Soo ghyse niet altyt In als gehoorsaem syt. Tis dan al oft ghy geren Den Leeuwen baert wout scheren, En dat een hin in't bos Gingh wand'len met den vos, Oft dat oock tussen beyden Een schaepken wilden weyden Met wolven, siet wat pyn Sy onderworpen syn.
Haestighen raet-slach. CRacht sonder goet verstandt is ydelheyt en waen Die menichmael sal door syn eygen sweert vergaen, Tis ongeregeltheyt, die niet sijn eyghen saecken Met rypen raedt beleydt: en seker soeckt te maecken, Want inde haesticheyt van raed' veel misslach steckt En is gevaerelijck om dat hy twist verweckt, De laete vrucht lancxt duert, de vroege sal eerst rotten, De jonghste wol word' oock eerst geten vande motten, En t'levend' oordeel dat m'in jonge kinders siet Jae buyten het gemeyn vande natuer, is niet Als onvoorsichticheyt, roeckloos, vermetende Onprysbaer, haetelijck, en haest verghetende, Maer die met kennis van goet oordeel, wysen raedt En reden saecken dryft, thoont dat hy t'stuck verstaet.

[pagina 233]
Wanhope. Quien espera des espera. DIe hopt wanhopt altyt, soo ons de spaeniaerts leeren Want die in hope leeft moet met de vrees verkeeren Van niet te cryghen dat hy wenscht, het gaet alsoo Die hanght verlanght, en die iet hopt, verlaetet noo.
Dobbel herticheyt. DE dobbel menschen sijn nut in het gen' sy brengen Tot welvaert en profyt, maer wacht u als sy mengen Hun miltheyt met verraet, dus altyt scherplijck let Dat sy u nimmermeer en crygen in hun net. Want de verborgentheyt is t'swaerste pack om dragen Voor die t'niet aen en gaet, dus wacht u alle daghen Van dobbelhertige; diemen soo weynich moet Betrouwen alsmen can, oft anders costet bloet.
Achterclap. De woorden van het H. Evangelie syn dese: Ende terstont syn syne ooren geopent, ende den bandt synder tonghen werdt ontbonden. Marcus aen het 7 T Is meer te verwonderen als te begrypen, hoe dat Christus onsen Salichmaecker door menichvuldige mirakelen aen al te wereltsche menschen, syn groote macht heeft kenbaer gemaeckt, en met een woordt te speken, oft een aenroeringhe des lichaems heeft dooden doen verrysen, de blinde doen sien, de melaetsheyt
[pagina 234]
en meer andere cranckheden genesen, ende de dooven doen hooren. Maer boven al is't aenmerckens weerdich, dat desen Almachtigen medecyn veel meer moyte schynt gehadt te hebben, emmers meer sermonien gebruyckt om den stommen te doen spreken als alle de voorgaende te genesen, want gelijck ons in't voorgeroert Evangelie beschreven wordt, dat hy den dooven en stommen nam uyter scharen besijden, en heeft sijn vingeren in sijn ooren gesteken, ende uytspouwende heeft sijn tonge geraeckt, ende op siende naer den hemel heeft versucht ende hem geseydt Epheta dat is: wordt geopent, ende terstont sijn sijn ooren geopent, ende den bandt sijnder tongen werdt ontbonden. Naer myn cranck verstandt en begryp dunckt my dat Godt meer fatsoen heeft gebruyckt om den stommen de spraeck te geven als om andere gebreken te genesen, uyt redenen dat de tonge is het quaetste en arghste litmaet dat den mensch is hebbende, en dat den mensch door dit litmaet meer tot ondergangh van siel en lichaem onderworpen is als om alle de andere het cleynste litmaet het booste en quaetste daer meest mede gesondicht wordt, en daerom heeft Godt misschien versucht en gesien naer den hemel als dat boos litmaet heeft moeten ontbonden worden, denckende misschien dat desen stommen daerdoor noch soude sondigen, en stom sijnde daer van bevrydt was, t'is veeltyts ghesien datter sommighe menschen blindt en kreupel, stom en doof door goedr betrouwen op Godt sijn miraekeleuselijck genesen, en misschien daer-naer door het misbruyck
[pagina 235]
van hun gesontheyt verdoempt. Redenen dat wy in ons lydelijcke gebreken behoorden verduldich te wesen, en niet trachten daeraff verlost te worden, als om de salicheyt, want ick vast geloof dat de salicheyt in de gebreken van sieckten ende qualijckvaert verborgen is, en dat Godt den mensch daer mede op dese werelt wilt straffen en doen lyden, om sijn siel daer naer te verblyden. 'tIs een vremdt verstaen dat alle de wreetste en sterckste ghedierten des wereldts door den mensch connen ghetemt, versacht ende onder sijn gehoorsaemheyt gebrocht worden, ende dat hy sijn eyghen tonghe niet en can temmen, en door de tonge het grootste verdriet, miserie en allende des wereldts onder-worpen is. Wel is waer dat boven en behalvens de grootste dieren als Oliphanten, de sterckste als Leeuwen, de wreetste als Tigers en Crocodillen, de vervaerlijckste als Draken en Serpenten, oock de cleynste als Luysen en Vloyen, Byen, Muggen en Vliegen, jae meer ontallijcke andere den mensch zyn gegeven tot straf en moyelijckheyt, die altemael in wreetheyt, sterckte en moyelijckheyt niet te -vergelijcken en zyn by de menschen tong, want de tonghe alle wreetheyt en boosheyt te boven gaet. Marcus Anthonius hadde in sijnen Triumph-wagen gespannen hondert en twintich Leeuwen, die hy soo ghetemt hadde als sy als tamme hondekens hem waren gehoorsamende en voorts-treckende. Den Grooten Julius Aurelius Keyser van Grieken hadde in sijnen Triumph-wagen gespannen twee duysent Oliphanten soo
[pagina 236]
tam en sachtmoedich, als de voorseyde Leeuwen in gehoorsaemheyt. Den Cooninck van Tartarien heeft in sijn Hoff alle soorten van wreede en wilde dieren, als Leeuwen, Beiren, Tygers, Crocodillen, Serpenten, en andere on-gemeyne beesten, die soo tam zyn dat de Hovelinghen daer mede spelen, sonder vrees van daer af ghehindert oft beschadicht te worden, de Crocodillen in Egipten groyende in den Nyl, spelen met de cleyn kinderen en worden tam ghemaeckt, ende nochtans en can de tonghe van den mensch niet getemt worden, om datse veel wreeder, stercker en scherper is als eenich gediert des werelts, jae door de wreetheyt van de tonghe meer menschen gequetst en gedoodt worden als door het sweert. Gedeon heeft met sijn sweert verslagen en gedoot hondert en twintich duysent mannen. Constantinus den grooten won den wreeden slach teghen Lucilius, alwaer hy heeft gedoot door het sweert hondert vyftich duysent mannen, datter van het volck van Lucilius niet meer over en bleven als 30. mannen: Gelijck noch andere slaghen zyn ghepasseert tusschen de Romeynen en andere Griecksche Coninghen, daer van twee hondert duysent mannen maer 13. a 14. mannen en zyn over-ghebleven, nochtans soo is de tonge noch veel scherper als het sweert, want door de tonge noch veel meer menschen gedoodt worden. Den H. Bernardus seyt dat de achter-clappende tonge het vleesch eet van haer broeders, Comedie carnes fratrum suorum. Wederom seght op een ander passagie van de tonge, Detrachio levis sermo sed magnum crimen est. Den achter-clap is een licht
[pagina 237]
sermoon maer een groote sonde. Den Conincklijcken Propheet David en heeft geen quaet meer gehaet, vervolght en gestraft als den achter-clap, Quia lingua non solum homines sed etiam Deum devorat & cruciat, om dat sy niet alleen de menschen maer Godt selver verscheurt en cruyst, crucifigit Dei potentiam, essentiam & Divinitatem. naer 't segghen van de Oude Vaders, en daerom sullen meer zielen door de achter-clappende, blasphemerende en on-suyvere tonghe verloren gaen als door het sweert. Al het gene voortyts de Romeynen sonder gevaer niet naederen en durfden was van minder cracht, en schrick als het sweert, in hunnen cryghs-handel tot onder-gangh van hun vyanden, en waermede sy de victorie behaelden. Gelijck Jovianus Pontanus beschryft dat Alphonsus willende in-nemen een stadt by naem Vicaro, sijn soldaten met den eersten de wal-scherm en grachten veroverden, en daer naer met ladders de vesten op-clommen, waer-over de in-woonders verrast en verbaest, evenwel toe-liepen om den vyandt te rugh te dryven, soo met steenen als andere wapenen, maer te laet zynde, vonden een middel van hun te behelpen met eenen grooten hoop bie-corven die op het casteel van de buyten-landers aldaer gevlucht waren, de welcke bie-corven sy op de vyanden (hun onversins besprongen hebbende) waren worpende, waerdoor allen de Bien door't breken van hun stroyen huysen, honingh-graten en door het gerucht getercht zynde, soo dapper in't gesicht van dese vyanden vloghen, dat Alphonsus de stadt moest
[pagina 238]
verlaten, door het gedurich steken van dese bien die tot onder de wapens der soldaten cropen, en soo hun cracht met d'angel betoonende, niemant en wist waer vluchten. Gelijck Hieronimus Osorius oock verhaelt dat door diergelijcke hulp-middelen van stekende bien den Portogiesen Hooftman Barigue (op de Barbarische custen in-vallende) verjaeght is, als-wanneer hy liep tot aen de poorten der stadt Taulis onder Piatinns Coninck van Fez, alwaer d'in-woonderen (hun selven in den uytersten noot siende) ontallijcken hoop bie-corven aen-brochten, die sy in't brandt staken, in sulcker voegen dat den vyandt daer door moest vluchten. En oversulcx en is inden dringenden noot niet soo cleyn oft het dient somwyl om de gewichtichste aen-slagen te verdelgen. Den Coninck Prusias van Bithanien maeckte sich overwinner van Eumenes, wanneer hy alderley Serpenten hadde doen sluyten in aerde cruyken, de welcke hy dede worpen (als den zee-slach begost te comen in sijn grootste ghewelt) op de schepen van sijne vyanden, die het eerste daer mede loeghen, maer daer naer dese Serpenten raekende in hun furie, ende een ieghelijck seer quetsende en den grootsten schrick des werelts aen-jagende, quam Prusias daer door sijn vyanden te slagen. Aldus wert Sapores Coninck van Persen van eenen hoop hurselen, wespen en muggen verdreven, wesende een on-verwachte hulp van sijn vyanden, gelijck onsen Heer ende Salichmaeker Christus ghebenedydt al menichmael gethoont heeft, tot bewarenisse van sijn geloovige kinderen van Israel, niet altyt willende seyn-
[pagina 239]
den blixems en donders, oft ander vervaerlijck Hemels vier, oft Engelen om de vyanden te verjagen, maer heeft dickwils met cleyn beestjens, gelijck Sprinc-hanen, Vliegen en vorslen, als Pharo en ander vervolgers van sijn vrinden Ga naar margenoot+ vernieticht en getemt, om door sulcken verachtelijcke hulp-middelen te thoonen sijn cracht en mogentheyt. Daer en is geen dier op de werelt soo cleyn, oft het thoont sijn cracht, als het geperst wordt om sich te vreken, tot de Mier toe sy heeft haer gramschap, de Luysen hebben Coninghen verovert en doen sterven, Plinius seyt dat de Conynen een stadt in Spanien ondergraven hebbende deden vergaen, de Mollen hebben van gelijck een stadt in Thessalien doen te neer vallen, en meer andere steden zyn uytgheroeyt en bedorven, door vorssen, Muysen, Ratten en Serpenten. Sulcx dat ick daer door wil te verstaen geven dat cleyne dinghen dickwils groote hulp en schade doen, gelijck de tonge die een cleyn litmaet is waer door groote deught en noch grooter schade can uyt-gewerckt worden. Seker Edel-man in Spanien, zynde in een treffelijck geselschap van groote Heeren, gaf de tonge soo langhen toom, dat hy bestont te seg-
[pagina 240]
gen seer veel quaet en achter-clap van seker bekende Princersse, waer over al den Edeldom verwondert was, en 't selve tot haer groote schande en nae-deel van haer faem alsoo geseyt hebbende, en cost van sijnen Bicht-vader gheen voldoeninge oft absolutie crygen, seggende opentlijck uyt dat hy verdoemt was, waer over desen Edel-man soo bevreest en beancxt werdt, dat hy trock naer de Universiteyt van Salamanca, 't selve te kennen gevende aen den Bicht-vader by naem Dominicus à villegas, den welcken hem over de voor-gaende antwoordt verwonderende, seyde datter geen soo grooten sonde was oft cost vergeven worden, hem raedende te gaen by 't selve geselschap daer hy desen achter-clap geseyt hadde, ende al-daer 't selve te her-roepen en sijn selven van logentael te ontschuldighen, het welck hy weygerende te doen, werdt daer naer van den helschen vyandt den hals gebroken en is alsoo in de sonde ghestorven, sulcx dat de tonge het schadelijckste is voor de siel, en haer quaet en can niet vergeven worden als met restitutie. Uyt alle de welcke gedenckweerdighe geschiedenissen gespeurt can worden wat cracht dat het grootste en cleynste gediert heeft, en hoe den mensch door het gediert en het sweert dickwils ghestraft is, en daer door heeft moeten vergaen, maer niet te gelijcken by de wreetheyt van een menschen tonghe, die soo crachtich en quaet is, dat sy alle cracht en quaet te boven gaet, een cleyn lit-maet maer groot en sterck van macht. Ingentes pecudes atque effera monstra domantur Exiguum membrum nemo domare potest.
[pagina 241]
Den Baesliscus, slangh, en pad sijn quaet fenyn Men vindt noch tongen die hatelijcker sijn. Hadden Cicero en Demostenes, stom gheweest, sy hadden langer connen leven, en lichter sterven, die syn tonge verloren heeft en can geen quaet seggen van sijnen evennaesten en niemant met sijn tonge quetsen, die heeft verloren de gewoonte van liegen en bedriegen, die heeft verloren het instrument van veel vyanden, crakeelen van naem en faem te schenden, want daer sijn veele menschen door de tonge infaem gemaeckt en onteert, en oversulcx en isser geen litmaet aen het lichaem bequamer om te beschadighen, en moyelijcker om te toomen als de tongh, t'is beter sijn hert te bewaren als sijn tongh; moyelijck alle bey, maer beter een als twee. Hoe menigen eerlijcken man, om sijn goede fortuyn Godt vreesende deught, ende rechtveerdighen handel en wordt van de tonghe niet gesteken en onteert, hoe menich devote siel en wordt door de tongh niet verleydt, hoe menich goedt houwelijck door de tonghe gescheyden, hoe menich mensch door de tonghe vermoort; de tonghe heeft sulcken cracht dat sy haer derft verstouten om te comen in Keysers, Koningen en Princen hoven, en aldaer tussen de eendrachtige hovelingen nydt en twist te roecken, om van hun meesters verstooten te worden, de tonghe heeft sulcken gewelt datse derft comen onder de oogen van de velt Overste inde leghers, om de cloeckste Capiteynen, Officieren, ende andere soldaten te doen vernederen, bannen ende doo-
[pagina 242]
den, de tonghe is soo stout datse derft comen in het paleys vanden Paus om hem ende alle sijn gheestelijcke ondersaten en leeraerts van de H. Kerck te blameren, berispen, verachten, ende te bespotten, de tonge heeft sulcken macht datse derft comen inde Kercke voor den Autaer Godts om aldaer d'een en dander in syn devotie, oft draght van cleederen te berispen, en te schenden, de tonge heeft sulcken boosheyt datse derft comen in besloten en ontsloten Cloosters, jae op de cellen der Religieusen, om aldaer de devote herten en ghedachten te verstroyen en te doen gelooven haer valse achterclappen, en fenynighe inblasingh, eyndelijck de tonge heeft sulcken cracht, datse haer derft verstouten om met de justitie selfs te gecken en de rechters te blameren, en alle de werelt te doen vallen, soo datter door de tonghe alleen meer steden, en menschen zijn vernieticht en bedorven als door alle de oorlogen, oft het sweert als door het gewelt, en straff der beesten, soo cleyn en groot gelijck hier voor is aenghewesen, overmidts de tonge het grootste quaet datter can bepeyst worden, door haer liegen en bedriegen weet uyt te wercken en voor den dach te brengen. Als aen Esopus bevolen was van Santus sijnen Meester dat hy het beste en quaetste op de merckt sou coopen en koken om te eten, had' niet anders gecocht als tongen en daer van gemaeckt verscheyde gerechten, seggende dat hy niet beter en arger als een tonghe en wist aen te wysen, goet om haer wel-sprekentheyt, en quaet om haer boosheyt van achterclap, ende spyticheyt.

[pagina 243]
Clappey. Noli citatus esse in lingua tua, & inutilis & remissus in operibus tuis. Eccl. 4. 34. s'EN schept geen meer genucht in allen haere leden Dan inde tongh alleen midts sy haer eygen reden Veel liever hoort als wel een Predicants Sermoon Om datse dicwils in processen compt ten thoon Sy wordt van Procureurs bemint in veele saecken Die sy door haer geclap injurieus can maecken. En brenghtse neeringh aen, veel menschen op het mes Haer tonghe is't begin van menich vuyl proces. Mors & vita in manu lingua prov. c. 18. 2. In lingua enim sapientia dignoscitur & sensus & scientia & doctrina in verbo sensati. Eccl. cap. 4. 29. lib. 5.	voetnoot* Si quis a veritate vincatur, non ipse vincitur, sed ignorantia in ipso est quae est doemon pessima & sic victus cum victore coronatur. Clemens 2. lib. recog. Nidus mendacii infernus est. In fraude & deceptione conßistit vis mendacii. voetnoot* Scribatur portis, meritrix est janua mortis. margenoot+ Exodi cap. 7. 8. & 10. Tulitque Aaron virgam coram pharaone quae verso est in colubrum & extendit Aaron manum super Aquas aegipti & ascenderunt ranae operneruntque terram aegipti * omnis pulvis terrae versus est in sciniphes per totam terram aegypti * & venit musca gravissina in domos Pharaonis & servorum ejus & in omnem terram aegypti, corruptaque est terra ab hujuscemodi muscis * extenditque Moyses virgam in caelum & dominus dedit tonintrua & grandinem ac discurrentia fulgura super terram * & dominus induxit ventum urantem tota die illa & nocte: & mane facto ventus urems levavis locustas, quae ascenderunt super universam tertam AEgypti.

Vorige Volgende

Grondt-regelen op de seven Hooft-sonden en haer eygendommen.

Hooveerdichyt.

Sotticheyt.

Laetdunckentheyt.

Roem-sucht.

Lichtveerdicheyt.

On-gestadicheyt.

Giericheyt.

Eygen baet.

Woekenaer.

On-rechtveerdicheyt.

Dieverye.

Dief.

Leugen-tael.

Rycke armoede.

Armen ryckdom.

Contentement.

Onkuysheyt.

Ongebonden lusten.

Hoerdery.

Coppelersse.

Haet en nydt.

Hertneckicheyt.

Eyghen passie.

Quaden wensch.

Alle quaet.

Gulsicheyt.

Dronckenschap.

Cort leven.

Doots verachtinghe. Seggende:

Gramschap.

Doodts lasteringh.

Grafmaecker.

Wraeck-giricheyt.

Verwoede wreetheyt.

Moordt-lust

Bedeckte vrintschap.

Traegheydt.

Verborghen belghsucht oft Jelosy

Quade regeringhe

Onderdanicheyt.

Haestighen raet-slach.

Wanhope.

Dobbel herticheyt.

Achterclap.

Clappey.

Doots verachtinghe.
Seggende: