Faems weer-galm

(1670)–Cornelis de Bie– rechtenstatus


Aen-merckinghe. NIet en can beter een meerder sonde beletten, als dat de minder geen sonde en sy, uyt een cleyn sonde sal een grooter sonde spruyten, van een cleyn divery compt licht een bannissement, een geesselingh' met een brandtmerck, en uyt het brandt-merck volght de galgh. Soo oock de sonde moet van het begin ghedempt, en geweirt worden, door het aftrecken vanden wille, om door den wil niet te voleynden, en in grooter sonden te vallen. Omne peccatum actio est, & omnis actio voluntaria, ergo omne peccatum voluntarium, alle de sonden Ga naar margenoot+ comen uyt den wil, en die den wil can toomen en bedwingen, sal in geen sonde vallen, jae de gene die den wil involgen, vallen licht in sonden, ergo soo comen alle sonden voorts uyt den wil. En daer-om worden de nieuw aencomende religieusen inde cloosters beproeft met verachtelijcke wercken (en dickwils tegen na-
[pagina 172]
tuer) te doen, om den wil te breken, en soo naer de handt te stellen, datter de quadeghenegentheden van den natuer door gestut en gecort vleugelt worden, om alsoo hun Overste te leeren gehoorsaemen en de gelegentheyt van quade becoringhen te schouwen. Nullus est bonus nec beatus Ga naar margenoot+ nolens: Niemant en is goedt, oft wordt salich die niet en wilt, unde magis eligenda est voluntas, Ga naar margenoot+ sine actione quam actio sine bona voluntate, T'is meerder en beter (seyt Aristoteles) te kiesen den wil sonder te volbrengen, als iet uyt te wercken sonder goeden wil. Den wil is de rechte handt vande siel, waer-door datmen gedreven en gheleyt worden, ende alle dingen begrypen, het geen een menschelijck verstandt eenichsints begrypen can, en daer-om behoorden alle menschen eenen goeden wille te hebben, om den selven, (als sy connen) te gebruycken tot t'gene goedt is, want t'is menichmael gesien datmen den goeden wil niet en can gebruycken, alsmen den selven sou willen gebruycken, d'welck hanght aen de macht van Godt, die den wille aen den mensch heeft vry gelaten, die hy oock dickwils door eenen quaden wil (als den mensch te laet wilt) is belettende. Ga naar margenoot+Cum vult non potest homo imprudens, quia quando noluit, ideo per malum velle perdidit bonum posse, als den onvoorsichtighen mensch wilt, dan en can hy niet doen, want als hy heeft gecost, en heeft hy niet gewilt, en daer-om heeft hy door den quaden wil verloren het goet, dat hy had connen cryghen. V wordt den keus ghegheven, kiest Ga naar margenoot+ dat ghy wilt. Die mach kiesen en sal soo dom
[pagina 173]
bot, en onverstandich niet wesen te kiesen het slechste voor het best, het quaet voor het goet, het bitter voor het soet, de sonde voor de deught, t'gene nochtans den gemeynen loop des werelts is, den quaden aert is soo vast gewortelt in't hert der menschen, datse (den goeden keus versuymende) liever hun siel verdoemen door het quaet, als door het goet d'eeuwige rust te soecken, is ons den keus gegeven om te kiesen, soo en moeten sy op het lest hun niet beclagen, als sy door eenen quaden keus van Godt verlaten worden, ende vallende van d'een quaet in d'ander verloren gaen, soo leertmen de vremde dienstboden, die-men nieuw aen-nempt, om daer van gedint te worden, beproeven met hier en daer een stucxken gelt te leggen, om te sien oft sy hun gheneghentheyt door eenen quaden wil daer aen niet en souden doen blycken, aldus wordt de getrouwicheyt gesist, en gekent uyt de genegentheyt van eenen goeden oft quaeden wil. Allen de gebreken die den mensch syn ingeboren, en waer door hy syn selven dickwils laet verleyden, comen uyt den wil die altyt vry is, waer-op wel passen dese cleyne dicht-verskens: Die den wil heeft tot het goedt Veel geruster leven voedt Als die can en niet en wilt Siet hoe veer den wil verschilt Aen het connen en niet doen Wie sal sulcken doen bevroen, Alsmen wilt en canmen niet Wilt dan eer u naeckt verdriet.
[pagina 174]
Wie heeft den Rycken-Vreck doen dolen dan den quaden wil, als hy den armen Lasarus niet en wilde helpen in syn armoede en miserie, maer den selven verstootende, had hem wel willen helpen, als den wil benomen was om te helpen, die inde wereltsche wellusten soo versopen lach, dat hy niet en dede: Als met hoeren te gaen toeren In bordeelen te crakeelen In wellusten te gaen rusten Veel te schincken en te drincken Brocht soo over syn jonck leven Brocht soo over synen tydt Brocht sich soo in duysent sneven Brocht sich soo in desen spydt Brocht sich soo naer duysent stryen In allend' en swaer verdriet Brocht sich soo in't helsche lyen Datmen noyt eens eynden siet. Wat was den handel van sijn heel leven anders, als door eenen ingeboren boosen en quaden wil, de deughden te verstooten, ende de sonden te beminnen, als syn goddeloos leven over te brengen. Met slempen met dempen Met schrossen met brossen Met schransen met dansen Met liegen bedrieghen Met ruyschen met tuysschen Met rallen met mallen
[pagina 175]
Met vloecken en woecken Met boeven terroeven Met swieren en tieren Met raesen en blaesen Met vryen en stryen Met sweren en beren Met bannen en spannen Met schreeuwen en geeuwen Met gapen en slapen Met schryven en vryven Met lacchen en schacchen Heel daeghen te jaeghen Te loncken te proncken Te singen en springen. Soo dat syn hof al den dach vervult was met ydelheyt en sotte waen, in vuegen dat syn dienaers door sulcken vermaledydt leven: Noyt slisten de sonden Noyt twisten en bonden Noyt vreughden en brochten Noch deughden en sochten Noyt beden in kercken Noyt deden goed' wercken Maer doppen en soppen Maer houwen en trouwen Dat was het meest Dat was het best Dat was het feest Dat was het lest Dat was t'alleen Dat was den val Dat was gemeen Dat was het al.
[pagina 176]
Dit was het begin en het eynde van allen hun ydel wercken, altemael voorts comende uyt den quaden wil, die de menschen soo ongestadich maeckt, dat-se daer-door vallen van het een quaet in het ander, sonder eens te dencken dat sy desen wil eens moeten verlaten. Ante hominem vita & mors, bonum & malum, quod placuerit ei, dabitur illi, nemini mandavit impie agere. Eccl. 15. 17. voor den mensch is't leven en de doodt, goedt en quaedt, wat hem behaeght sal hem gegeven worden, hy en heeft niemant bevolen ongoddelijck te doen, Godt kent alle des menschen neersticheyt, hy en heeft niemant tydt gegeven om te sondigen, en daer-om en sondicht niemant, oft t'is met synen eyghen wil, en soo wanneer den mensch synen vryen wil niet en can dwingen oft bematighen, soo moet hy syn selven troosten inde miserien, ende straffen die hem van Godt worden toegesonden, midts hy daer van de eyghen oorsaeck is, daer-om syn alle menschen de oorsaeck van hun eyghen miserie, gelijck ick uyt de voorschreven voorbelden sal bewysen, inden eersten, Raeckende de ongestadicheyt der menschelijcker saecken, dat canmen lichtelijck speuren en achterhalen, inde gedurighe veranderinghe diemen siet, waer in den mensch syn selven vermaeckt, sonder te kennen de hoedanicheyt, ende eygenschappen der saecken, aen welcke veranderingh, de grootste staten des werelts meest onderworpen syn, waer-van de sonderlinghste oorsaeck is, het misnoegen dat den mensch terstont heeft van t'gene hy met alle neersticheyt ghesocht hebbende vercryght, jae
[pagina 177]
daer mede noch niet te vreden synde, meer begheert als hy noodich heeft, en daer-om is de werelt van sulcken valsen aert, dat sy (wel kennende de wanckelbaerheyt der menschen) haer selven altyt onghestadich, ende veranderlijck thoont, om dat de veranderinge en onghestadicheyt de soetste toomen syn, daer sy ons mede can dwingen, de ervarentheyt is den spiegel daer wy t'selve alle dagen in connen sien, want de menschen die noyt gerust synde, en besittende het minste officiken, altyt trachten hooger te climen. Eenen Vorster wenscht om de Meyerschap, eenen Sergeant waer geren Capiteyn, eenen Capiteyn Colonel, eenen Bisschop Cardinael, ende soo voorts, in voegen datter selden rust, maer een gedurige veranderinge, ende ongestadicheyt, onder de menschen te vinden is, niet eens bevroeyende, dat het gevolgh van onse jaeren, niet anders te gelijcken en is, als by een geschakelde keten, de welcke een eyndt heeft, te weten de doodt, die het eyndt is van alle dingen, Mors ultima linea rerum. Oneynde eeuwicheydt Die niet en is te seggen Men vondt noyt vollen tydt Om die wel uyt te leggen Geen soo geleerden man Die dit oyt heeft geweten Wie can het eyndt daer van Bereycken oft bemeten Het eeuwich sonder eynt Het eeuwich sonder gronden Waer dat de doodt ons seyndt
[pagina 178]
Wie cost dat oyt bemonden. Onwetelijcken put O keersse noyt volhranden Die noyt en wordt gesnut En staet in Godes handen O tydt ô grysen Grieck Die met u cromme seysen Ons uyt-gebrande wieck Van t'leven neer doet deysen. En brenght de siel in't perck Van langhe eeuwicheden Daer ghy met eenen serck Bedecken doet ons leden. Den tydt vlucht als den wint Den tydt maeyt ons te samen Al die haer seysen vindt En mach geen uytstel ramen: Als eene blixems strael Soo snel in't loopen, vliegen: Niemant die hem een mael Oyt cost in slaep gewigen. Niet sekerder en is Als lust te moeten derven Hebt dan gedachtenis Op een goet salich sterven.	margenoot+ Seneca margenoot+ Aristo: margenoot+ Idem margenoot+ August. margenoot+ Jos. 24.

Vorige Volgende

Aen-merckinghe.