|
| |
Verschil tußchen de Armoede ende den Ryckdom.
Qui multas habet opes, habet rem difficilem quae situ;
Custoditu anxiam, Amissu flebilem. Petrarcha.
DE gene die veel ryckdommen heeft, heeft een moyelijcke saeck te soeken, sorgelijck te bewaren en droef te verliesen. Oversulcx is den ryckdom vol miserie, en die sijn eygen miserie niet en kendt, leydt de grootste miserie, jae is den ongeluckichsten des wereldts: want niemandt en can sijn selven geluckich achten, voor en al-eer dat hy uyt het tranen-dal vol miserie (dat is uyt dit tydelijck leven verhuyst is) daerom is den armen mensch (die met armoede vol miserien te vreden is) geluckiger als den rycken, die noynt en is versaeyt: waer van het verschil in de volgende Veersen wordt aen-gewesen:
DEn armen mensch is van sijn eygen selven slaeff
Want schoon men hem noch eens soo grooten voor-raedt gaeff
Als hy wel noodich heeft, hy en can niet verlaeten
Half naeckt in hitt' en kouw te wand'len achter straeten
| |
| |
Om met groot on-gemack op veel der handt fatsoen
Te raeken aen den cost al had' hy't niet van doen.
Sijn bidden acht-men als een Hipocrits gequesel,
Vande vermogende is hy den rechten esel.
Hy is al even eens gelijck on-ganckbaer munt
Om dat hem niemandt eer, geluck, oft voor-deel gunt.
Men laet hem over al staen voor de ryck-mans huysen
Geen vryen in-ganck heeft als kercken en is cluysen,
Hy eet en drinckt het slimst, het dierste en het lest
Men geeft hem selden troost, men schout hem als de pest.
Dicitur pauper egens non carens
Quia non caret sed desiderat: hinc Socrates
Quam multis ego non egeo.
Sijn Goedt comt van 't gemeyn, den overschot naer 't leven
Wordt daer-om weder-om aen het gemeyn gegeven,
Men acht sijn deughden niet, men stoot hem voor het hoot
Als hy sijn droefheyt claeght, en hulp eyst in den noot,
Al waer hy noch geleert men spot met sijne reden
Men stopter d'ooren voor, jae al sijn schranderheden
Die worden uyt-gejockt, en is hy diep van geest
Men acht hem voor geen mensch, en minder als een beest.
Maer siet in tegen-deel den rycken, die vol welde
En sonder sorgen leeft, sijn granen groen op't velde
En op de solders droogh, sijn kelders vol van wyn
Daer by de bors vol geldt, hoe moet het hier med' zyn,
Niet anders dan gelijck met verckens, die daer vroeten
In over-vloedt van draff, daer sy den lust in boeten,
Soo is den rycken oock verdroncken inden lust
Waer-in hy al den dagh sijn sinnen-tochten blust
Daer windt van voor-spoet blaest gedurich in sijn seylen
En dickwils erfgenaem om iemandts goet te deylen,
| |
| |
Die nievers in en swemt als in een soete zee
Van't wenschelijck geluck, vervremt van druck en wee,
Die voor de heete son des somers sit belommert
In eenich lust prieel, en nimmermeer becommert,
Van dorst oft hongers noodt, voor sorgen, druck oft rouw
En heeft oock bont genoech des winters voor de kouw,
Van ieder een bemindt, ge-eert en hooch gepresen
Die om't gemack altyt thoont een bly-hertich wesen,
Men geeft hem over al den eersten lof en prys
Jae schoon hy simpel waer, men houdt hem stets voor wys,
Syn sotternyen zyn geacht voor vrolijckheden
En sijne mallicheydt vol aengenaeme seden.
Dives est qui non plus habet, sed qui minus cupit.
Si vis fieri dives, non augeas divitias, sed tolle Seneca.
Cupiditatem, vera enim est inopia cupiditatum copia.
Si ad naturam vivas, nunquam eris pauper, si ad opinionem nunquam dives.
Si dives fueris non eris immunis a delicto. Chrigosti:
Al waer hy noch soo boos, quaet-aerdich, on-volmaeckt,
En vuyl gelijck een beest, een ieder naer hem haeckt.
Men acht hem liberael als hy is overdadich
En soo hy gierich is, soo houtmen hem spaer-samich
Jae geestich als hy wat te veel met iemandt spot
Standtvastich soo hy is styf-koppich, plomp en bot.
De werelt sal altyt verbeteren sijn fouten
Als sijne bors maer is gespeckt en sterck gesouten.
Nemo habet tam multa cui non aliquid deeße videatur, quo sit ut dives non sit, cum aliquid requir at amplius, Petrarcha.
Niemandt en heeft soo veel, aen den welcken noch niet altyt iet oft wat en on-breeckt, aen-gesien hy altyt iet meer | |
| |
soeckt te crygen, daer nochtans niet arger, booser en schelm-achtiger en is als de giericheyt, en door de giericheydt meer te soecken als den noodt vereyscht. Saecularis peccuniae (inquit Cicero) fugienda cupiditas, nihil est enim tam angusti animi, tamque parvi quam amare peccunias: datmen de begeerlijckheyt van de wereldtsche ryckdommen (seyt Cicero.) moet vluchten, daer en is niemandt van sulcken benouwt en cleyn gemoedt als het geldt te beminnen.
Quando foramen acus poterit penetrare Camelus
Tunc poterit dives scandere regna Poli.
Heu quid divitiae, quid magna pallatia profunt
Fumus ut ex oculis sic tua vita volat.
Quid dives opibus, quarum si demerit usum
Quamvis largus opum, semper egenus erit
En ventris pando pietas offertur aratro
Omne tenet, quidquid corpus habere cupit
Omnia delectant, dulcem petit ille quietem
Dum potat, & capiti cura spinosa cedit.
En cordi metu omnis abest ut porcus abundans
Sic in deliciis mergitur ille suis,
Cuique placet dives etsi temerarius esset
Si teneat nummos, semper amicus erit.
Den armen anders niet als 'tlot van d'ormoe heeft
En 't lot van ryckdom, die in rycke welde leeft
Den armen is gelijck de doot die stadich wandelt
Met levende, en met levende menschen handelt,
Want d'armoed' 'tbloedt verkout, door ryckdom wordt verwermt
Die over al het bloedt tot aen de doodt beschermt.
En daerom is't dat al de menschen soo verlangen
Naer voorspoet en naer geldt, al die veel geldt ontfangen
| |
| |
Die connen door het geldt vol-voeren hunnen wil
Schoon dat oock menichmael door 'tgelt comt groot geschil.
Het is nu over al den loop van dese wereldt,
Die arm is wordt veracht, die ryck is wordt bepereldt
Tot hoogen staet gebrocht, om dat hy daer naer snackt
En in sijn aenschyns sweet, om ryckdom noyt verswackt.
Die in-spant al dat maer het minste voort can trecken
Tot hulp van sijnen wensch, jae sou daer toe verwecken
Den hemel en de hel, soo 't waer in sijne mach
Om dat hy tot het gen' hy soeckt mocht zyn gebracht.
Den arbydt die hy doet in't Hoff te gaen verkeeren
Om hoogh officien yvrich te solisteren
En valt hem geensints swaer, veel bidden, soet gestreel
En dienende gevley, jae thienmael noch soo veel
Oytmoedigheyt begaet, om tot 't vermeet te comen
Die, als hy dan de gift voor vast heeft aen-genomen
En is op 't cussen van d'officien gestelt,
Niet om sijn cloeck verstandt, maer meestendeel om't gelt,
Raeckt dan tot hooverdy, en is niet aen te spreken,
Dat is 't gemeyn gebreck der wereltsche gebreken.
Ick segh den rycken mensch wordt over al gesien,
Al waer hy noch soo slim hem can geen leet geschien.
De woorden die hy spreeckt, die houdt-men voor orakels
Al waren 't logenen, sijn wercken als mirakels.
De waerheyt vloeydt altyt uyt sijnen valschen mondt
By die hem licht gelooft, en is soo vol van sondt
En argheyt als een ey vol suyvel, sonder deughden,
Daer de pluym-stryckers maer in scheppen hunne vreughden
Den rycken woelt en slaeft om meer te zyn als ryck,
Tot dat de ziel verhuyst, en 't lichaem is een lyck.
Den armen die altyt met d'armoed' is te vreden
Schoon dat hem de fortuyn heeft met den voet getreden
| |
| |
En is een bedelaer, oock geene moyt ontsiet
Om dat hy crygen sou den noodt-druft in't verdriet,
Van sijn miserien, die niet en doet als peynsen
Hoe hy sich in dit stuck sal draegen en geveynsen,
Wel wetende dat door geveynstheyt 't best vernuft
Het meest bedrogen wordt, en staet daer voor versuft.
Hun sinnen, door den noodt gedwongen, stadich woelen
En neerstich besich zyn, om iemandt te doen voelen
Een medelyden, tot hun hulp en laeffenis
Schoon 't medelyden lanck doot, en begraven is.
Den armen nacht en dach niet doet als practiseren
Hoe hy 'tmed'lyden best sal connen inventeren,
Jae dringen in het hert van die hertneckich zyn,
Midts 't medelyden is hun beste medecyn.
Sy weten in den noodt den crancken soo te maecken,
Dat sy al menichmael versteende herten raeken.
Sy boetsen schorftheyt naer, en veynsen sich als doof
Stom, kreupel, blindt en lam, om uyt een vals geloof
('t Gen' d'oogen licht bedrieght) al hun profyt te haelen
In schyn van cranckheyt en veel menschelijcke quaelen.
Den naem van Jesus is altyt gebenedyt
Die u genadich zy, en geeft ons salicheyt,
Om Christi Passie, sy anders niet en wenschen
Als hun allendige, gebrekelijcke menschen
In druck en pyn behoeft. Sy loopen berrevoets
Met cleed'ren heel verscheurt, en niet een lapken goets
En hanghter aen het lyf, een kindt oft twee in d'armen
Oft op den rugh geschort, om hen te doen ontfarmen,
Al waren sy gehuert oft wel gestolen, siet
't Bedroch dat daer in steeckt, en is te seggen niet.
En weten d'aensicht oock als geelsuchtich te verven
En soo te crochen oft dat sy soo moesten sterven.
| |
| |
Een vuyl bebloede vodd' gewonden om het hoot
Oft een gemaeckte wond' geveynstse hallef doot,
Om datmen niet en sou hunne gesontheyt mercken
En seggen oock dat sy te luy zyn om te wercken.
Die schynen voor de oogh gelijck gestropieert,
Maer vindtse slechts alleen, dan is de kans verkeert,
Dan spelt-men op de fluyt met dansen en met springen,
Dat is den loosen aert der valsche handelingen
Die bedelaers begaen, sulcx dat 't bedroch en list
De fondamenten zyn, daer iegelyck uyt vist
Syn voor-deel en profyt, den rycken door het woeken
Om ryckdom, en den armen om den cost te soeken,
Dit is den gront-steen daer des wereldts spil op draeyt
Den rycken noynt genoech, den armen noynt versaeyt.
Paupertas odiosa, quidem tamen utile donum
Dat parem curis, exonerans animum.
Et habet infelix pauper nil durius inse
Quod mendicato pascitur ille cibo
Et facit eximios homines exinde jocantes
Quod gerit invitus se magis urget onus,
Filius ille Dei quâ venerit, aspice formâ.
Qui cum esset dives, pauper in orbe fuit,
Perfugium Christus, personaque factus egentum
Divitibus pudor est, gloria pauperibus.
Magnus est ille qui in divitiis pauper est, sed securior qui caret divitiis. Nemo nascitur dives, non igitur oportet paupertatem contemnere quia nemo tam pauper vivit quam natus est: Ick segge, dat hy seer groot is die in ryckdom arm is, en hy is noch veel geruster die geen ryckdommen en heeft. Niemant | |
| |
en wordt ryck geboren, ergo soo moeten wy de armoede meer beminnen als den ryckdom, om datter niemandt soo arm en leeft als hy geboren is. Qui non multa desiderat, pauca ipsi multa videbuntur. Quemadmodum qui pedibus suis poter it iter conficere, ascendere tamen vehiculum mallet: sic pauper si poterit esse dives, volet, & habebit utique opes, sed tanquam leves & avolaturas: nec ulli alii, nec sibi graves esse patietur: Seneca
Sicut equus sine freno sic divitiae sine prudentia gubernari non possunt & sic nemo tam dives est quam si quis inops fuerit desiderio. Melius est (inquit Aristoteles) ad felicitatem pauciora possidere, quam multa cum invidia, 't is beter (seyt Aristoteles) tot sijn geluck luttel te besitten met vrede, als veel met haet en nydt. Want sulcken leven is veel loffelijcker en soeter als andersints. Putei qui exhauriuntur melius fluunt quibus si suas aquas intactas relinquas, foetorem contrahunt: ita divitiarum quies inutilis, motus & transgressus publicè utilis est & fructuosus. De putten die-men het water uyt-put sullen beter vloyen en weder om suyverder water voort-brengen, als datmen het water daer-in altyt is latende, het welck terstont sal stincken: Gelijck de ryckdommen de welcke noyt geroert noch verspreyt en worden en altyt op-ghesloten blyvende, geen profyt en connen doen, gelijck wel met sijnen even-naesten tot sijn eygen profyt, en andermans troost daer mede te helpen. En gelijck een peerdt niet deughdelijcker en beter is met eenen goeden toom en fluweelen sadel, soo en maeken de ryckdommen vande wanckelbaer fortuyn den mensch oock niet eerlijcker en beter die de selve | |
| |
met giericheydt besitten, als wel dat hy sijnen even mensch daer van deelachtich maeckt.
Den ryckdom baert veel sorgh om die wel te bewaren
En d'armoed' can de sorgh van ryckdom noynt beswaren.
|
|
Auteursrechtvrij