|
| |
Cracht der liefde.
DAt de cracht der liefde niet alleen gelegen is in iemandt om schoonheyt, ryckdom en wel-sprekentheyt te beminnen maer oock om getrouwicheyt, en stantvasticheyt te vervolgen, can ick vast-stellen uyt het vrempt leven van Persiles en Sigismunda, de welcke op malcanderen soo verlieft waeren dat sy hun geen moyt en hebben ontsien om hun leven in het uyterste | |
| |
gevaer des doodts te stellen, verlatende hun vaderlandt, en verwisselende hunne namen om niet bekent te wesen, te weten: Persiles genoempt Periandrus, ende Sigismunda genoempt Auristela, gelijck de historie ons aenwyst, ontleent en alleen de substantie daer-van overgheset uyt de Spaense tael, jae voor desen, in een ander tael noyt gesien.
Desen Persiles een jongh en wacker Prince den sone van den Coninck van Groenlandt en Tile synde op Sigismunda in liefde vervallen oock een Conincx dochter, hadde het ongeluck dat synen oudtsten broeder met naem Maximinus (die syn Vaders ryck toequam) oock ten hoochsten op de selve Sigismunda verlieft was die hy buyten twyfel voor syn bed-genoot sou verovert hebben, ten waer de Coninginne sijn moeder t'selve belet hadde, ter-wylen desen Maximinus in't veldt ten oorloogh was, de welcke meer genegen tot Persiles haeren jonghsten als oudtsten sone, bedacht dese middel en vondt gheraedtsaem Persiles met Sigismunda te doen vertrecken naer een ander onbekent Coninck Ryck, daer-men hun niet en sou vinden, om samen te trouwen, uyt vreese dat haeren oudtsten sone (die seer vroom, sterck, en hoochmoedich van aert was) sich mocht gewroken hebben op Persiles als hy desselfs liefde verstaen hadde, tot de gene die hy voor sijn selven toeschickte.
T'is dan gebeurt dat dese twee jonge verliefde sielen volgens den raedt van de voorseyde Coningin, hun hebben begeven tot de reyse niet alleen verwisselende, als voorschreve van naem | |
| |
maer oock van gedaente, want Sigismunda heeft haer selven als Persiles vercleedt in mans cleederen laetende allen haer schoon en gout-gele hairen af snyden, met eenen vol-pluymden hoet op het hooft, en het rapier aen de syde, in voegen datter geen twee volmaeckter en aengenamer Ridders (soo het scheen) en costen be-ooght worden, de welcke samen uyt liefde sijn vertrocken, om hun oprechte en getrouwe liefde te vrymoediger en geruster op ander kusten, en uyt het gesicht van die met de selve liefde besmet was, den vollen toom te geven.
Desen vromen Persiles en soetaerdige Sigismunda die ick nu (soo voorseydt is) sal blyven noemen Periandrus en Auristela hun selven met pack en sack wel versien van voorraedt en vaste wisselbrieven op zee begeven hebbende, beneffens de voester-vrou van Auristela by naem Cloélia, die sy mede genomen hadden om hun te dienen: Soo is't gebeurt dat sy tot hun allendich leet-wesen op zee van eenighe barbarisse roovers gevangen en in een vremt ey-landt op-gebrocht sijn, alwaer Auristela beneffens haer voornoemde voester vercocht is voor een slave aen sekeren Capiteyn van een schip, genoempt Arnaldus den eenighen erfgenaem van den sone des Conincx van Denemarcken.
Periandrus, die op zee door de Roovers van syn beminde Auristela gescheyden en gestelt was in een ander schip, werdt naer eenich hoogher gewest vervoert, afgeslaeft van duysent becommeringen om het verlies van Auristela, en met een coorde om en tussen de geswollen handen en | |
| |
beenen geslingert, gesleurt en ghesleept over de beteirde scheep luycken, daer ick voor weynich tydt van swyghen wil, tot dat ick de avonturen van Auristela sal ontdeckt hebben, om alsdan de historie aen den nieuwlustigen leser beter te doen verstaen.
Siet, hoe vremt dat de liefde spelt inde herten vande menschen, en in wat gevaer en peryckel eenen verliefden minnaer sijn selven stelt om de lusten tot een sterffelijcke creatuer uyt te wercken en te vervolgen. Auristela beswangert gaende met duysent suchten, van melancolie, en ontsteltenisse siende haer selven ontrooft van het licht des levens en den troost van haer hert, stervende duysent dooden in't bedencken waer Periandrus mocht vervaren wesen, ende ondertussen desen Capiteyn Arnaldus siende dat dese al te grooten droefheyt sijn gevangen Auristela (die hy meynde een jongelinck te wesen) allenskens dede verswacken, en vreesende haer door de doot te verliesen, heeft geen moyte ghespaert om haer te ondersoecken en met veel beloften giften en gaven Cloélia om te-coopen dat hy dese Auristela had mogen kennen, midts hy oordeelde de selve van grooten huyse te syn, ten langen-lesten verstaen hebbende van Cloélia dat sy een vrou-persoon was, is daer-op soo verlieft dat hy dach noch nacht en cost rusten sonder sijn ieverighe en brandende minne lusten met haer geblust te sien, doch te vergeeffs midts sy hem wys-maeckte dat sy gelofte van suyverheyt ghedaen hadde die sy niet en dacht te breken, oft om giften, oft om gaven te hinderen veele min | |
| |
door dreygementen te verliesen, evenwel Arnaldus sijn selven gevoed siende met een ydel hope, nochtans hem betrouwende op den tydt en wanckelbaerheyr der vrouwen, en heeft geen moyte oft cost gespaert van de selve Auristela met alle soorten van vrindelijckheyt te tracteren, en soo te onthaelen dat hy haer de vryheyt gaf om ondertussen met haer voester Cloelia te moghen gaen wandelen ontrent den over vande zee, om haer tydts genuchten te hebben met schelpen te raepen en ander vermaeckelijckheyt.
T'is geschiet dat dese ongeluckighe Auristela met haer voorseyde voester (gaende wat te veer in zee) van eenige barbarissche roovers (die aldaer met een schuyt gelandt waren) gevangen en diep in zee ghevoert werdt, sonder te weten waer haer uyt-comst sou wesen.
Taurisa een dienst-maeght (die op het schip van Arnaldus aen haer gegeven was om te dienen) siende van veer dat haer meestersse Auristela met Cloelia van de voorseyde roovers ghevangen was heeft met luyde stemme geroepen om hulp, doch alsoo aen Arnaldus onmogelijck was dese roovers te volgen, om Auristela te verlossen, heeft selve door een sien-buys naer-ghespeurt, en gaf aen Taurisa en al sijn schip-volck te kennen dat dit roovers waren uyt een vrempt en verwoest eylandt, alwaer een weth is (die de inwoonders van t'selve eylandt voor vast gelooven) te weten: dat uyt hun sal comen eenen Coninck gheboren vande alderschoonste vrouwe die sy connen crygen, en dat den selven Coninck, sou achterlaeten eenen sone, die een groot deel vande werelt voor hun soude winnen.
| |
| |
T'is te weten dat d'inwoonders van het voorseyt eylandt is een sterck, straf en barbaers volck van ongeregelt leven en ongetemden aert, aen de welcke dese weth is ghegheven, oft vanden duyvel, oft eenigen toovenaer mede brengende hoe sy hun naer dese valse weth moeten voegen, en op wat manier sy desen Coninck sullen verwachten, niet gelijck de joden hunnen Messias, met deuren en vensters te openen, als het dondert, en blixemt naer de leeringh van hunnen Ta'mud, en Alcaran, maer dat sy tot dien eynde moeten op-offeren alle de vremde mans-persoonen die in't eylandt quamen te arriveren t'sy gerooft oft gecocht, nemende desselfs herten elck in besonder om te verbranden tot assen en de selve assen souden moeten te drincken geven aen de voornoemde barbaren van het selve eylandt met sonderlingh bevel en last, dat den genen die dese assen uyt dronck sonder walginge vanden natuer, den selven sou-men verheffen tot hunnen Coninck, daer-enboven werdt bevolen datmen in dit eylandt sou sien te crygen de alderschoonste Maeghden van vremde ghewesten om den voorseyden Coninck te laeten beslapen, die desen sone gelyck voorseyt is tot welvaert van dit eyland' sou comen te verwecken.
Hier over is eylaes dese allendige en half desperate Auristela met haer getrouwe voester (sijnde beyde gecleedt in mans cleederen) in't selve eylandt op gebrocht en gestelt in een vaste en versekerde plaetse by meer andere mans-persoonen voor gevangene, en heeft aldaer in duysent suchten en beswaerenissen des herten eenighen | |
| |
tydt geseten tot dat sy wederom door seer vremde voorgevallen avonturen van Periandrus verlost is, gelijck hier naer tot verwonderingh van alle weet-lievende lesers sal volgen.
Ick hebbe hier voor verhaelt hoe dat den voornoemden Periandrus de zee was in-gevoert als hy sijn soete en schoone Auristela had moeten verlaeten, sonder te weten waer de selve was gebleven: Soo dient genoteert dat desen vromen Ridder Periandrus (begaeft met alle volmaecktheyt ende schoonheyt, die sonder Auristela niet eenen oogen-blick en socht te leven) op de zee quam te lyden een grouwelycke schip-breuck, waer door het schip gesoncken zynde, alleen over-bleef met dry barbaren de welcke hun selven beneffens desen ongeluckigen Prince salveerden op eenige by een gebonden houten dryvende, waer over Periandrus niet op en hiel den Hemel tot hulp te roepen en te doen sulckdanige clachten die de roovers niet en verstonden, om dat het geen Barbarische, maer een Polsche spraeck was.
| |
O Hemels! thoont genaed' aen my, die ben verlaeten
Van menschelijcke hulp', die my oock niet can baeten
In desen droeven noodt, ten zy gy hulpe sendt
En medelyden hebt met myn bedruckt allendt.
ô Godt en laet niet toe dat ick hier soo moet sterven
En seffens sinck te grondt! om die ick socht te erven
Voor myne bed'-genoot, want schoon ick ben alleen
En sonder hert en ziel, 'k ben eenich met myn tweên.
Als ick op Auristeel eylaes begin te peysen!
Die my ont-rooft is door ons on-geluckich reysen,
| |
| |
De hope van myn trouw, myns herten jeught prieel
Myn Nectars soeten mondt, myn uyt-vercoren deel
Myn eygen zielens ziel, myn levens voester moeder
Myn schoonste morgen son, en ick haeren behoeder,
Behoeder, wat ick segh, had ick myn vleesch en bloedt
Gegeven aen de doodt, mischien waer sy behoedt
En vanden roof bevrydt, ach myn verflaude ermen
Die waren al te swack, om haer ziel te beschermen
De furi' was te groot, die my heeft over-mant
En desen schat ont-rooft, schoon dat het niet als schant
Jae on-eer is geweest, voor mynen naem van eeren
't Gen dobbeleert dees smert, en doet myn spyt vermeeren,
Als ick 't verlies bedenck, ick sien myn lyden aen
Vol vrees en achter-ducht, soo ick te grond sal gaen.
Maer t'al te wreeden loth can noch in rust verand'ren
Want schoon de rampen van de wereldt by malckand'ren
Als in een aerde-clomp oft Chaos waeren saem
En dat den mensch daer door op't sop ten lesten quaem,
Van 't hooghste on-geluck, jae waer de armste slaeve
Godt can hem helpen noch, men raeckt wel in de haeve,
Al heeft-men schip-breuck op de zee geleden, tot
De doodt by naer, noch comt de beste hulp van Godt.
Dese Roovers niet langer connende verdragen dit droef geroep en gekerm van Periandrus, heeft een van hun sijnen boogh gespannen, ende daer-op gestelt eenen scherpen pyl, dreygende alsoo den armen Periandrum te door-booren, in voegen dat hy genootsaeckt was te swygen, alle oogenblicken verwachtende den boogh-scheut, trock sijn schouderen, beet op sijn lippen met gefronste wyn-brouwen, en d'oogen naer den hemel, waer van hy metter herten was wen- | |
| |
schende hulp en genaede, wassende sijn blosende wangen met traenen, die als perels over het aenschyn rolden, waer door desen dreygenden Barbaer sulcken medelyden gevoelde, dat hy den pyl in de locht schoot, ende den boogh ontspannen hebbende, aen Periandro de handt gaf. in teecken van vriendtschap, waer door Periandrus een weynich sijnen adem her-schepte, ende een soete hope ghevoelde van te blyven leven, niet tegen staende dat de baeren hun gedurich over het hooft waeren dressende, en hun de gelegentheyt benamen van den Hemel niet te connen aen-schouwen, om dat een ieder ghenoech te doen hadde om sich op de houten vast te houden, en de selve te bestieren, hoe wel te vergeefs, want alsoo dese houten ondertusschen waeren los gegaen, en van malcanderen gespleten, zyn dese dry Barbaren on-geluckichlijck verdroncken, blyvende Periandrus alleen op noch twee over-ghebleven ghebonden houten dryven op Godts genaede, en vervolgende sijn voor-seyde clachten, sprack aldus:
O Doodt ô felle doodt! nu sal ick haest genaecken
U wreede bitterheyt, en tot myn eynd' geraecken?
Ach Godt en laet my niet wanhopende vergaen,
Midts ick op u betrouw', siet uwen dienaer aen,
Nu d'ongeluck my dwinght de wanhop' te verkiesen
In dees peryckelen, die myn hop' doen verliesen,
Van langer op dit hout te leven, midts ick sien
Dat sterren, son en maen voor myn allenden vlien,
Myn wenschen is om niet, ick moet het wenschen laeten,
Ick wensch by haer te zyn, en 't wenschen can niet baeten
| |
| |
Want die ick wensch is wech gevangen oft vermoort
Die naer myn wenschen oft myn clachten niet en hoort,
Ach Auristela ach! ach oorsaeck van myn suchten
Die voormaels hebt geweest myn oorspronck van genuchten,
En nu van myne doodt, die gy mischien oock smaeckt,
't Is tydt dan dat de doodt nu oock een eynde maeckt
Van myne jammer clacht, 't gen' liefd niet wilt gedoogen,
En daerom heeft myn wil door liefde geen vermoogen.
Neptuyn die t'onrecht siet hoe my de doot vervolght
Geen medelyden heeft, maer blyft gelijck verbolght,
Hebt gy misschien ô doodt! de liefde doen begeven
Van Auristeel, neemt oock om myne liefd' myn leven,
Die ick haer alle twee van jonghs heb toe-geseyt
Dat wy vereenigen eeuwich in eeuwicheyt.
Desen verduldigen Periandrus aldus herwaerts en derwaerts gedreven comende door de woeste zee, die nu eenichsints ghestilt was, quamp ten lesten in eenen hoeck des waters, en sijn selven op-gherecht hebbende, sach van veer een schip ont-decken, het welck door de stormende baeren van den gestoorden Neptunus ende felle winden van Eolus ter syden by desen hoeck ghesalveert, ende al-daer ghevlucht was: de Pilooten oft Boodts-gesellen van dit schip, desen droeven Jongelinck op de voor-seyde houten siende dryven, hebben terstont uyt naturelijck mede-lyden den selven met een cleyn schuyt comen vissen, ende alsoo op het voor-schreven schip geholpen, zynde by gheval het selve schip van Arnaldus, daer sijn beminde Auristela op gheweest hadde, hoe wel hy dat niet en wist.
Arnaldus met een vrindelijck medoogen, beval terstont dat-men desen armen Jongelingh | |
| |
sou her-cleeden en wel tracteren, soeckende te weten wie hy was, en van waer hy quamp, maer Periandrus door al te grooten flauwicheyt ende swackheyt, half doodt en cost niet antwoorden en oversulcx met stercken wyn gelaeft ende van schoon geviert lynwaert verandert zynde, werdt in een cleyn camerken van het schip geleyt, op een goedt sacht bedde, wel gedeckt om tot sijn selven te comen.
Taurisa die (gelijck voor-seyt is) op het selve schip noch was, Periandrum ghedurich aen-sien hebbende, hadde het geluck dat hy was slaepende neven haer camerken in't selve schip, met hope dat sy des nachts (als een iegelijck in sijn ruste sou wesen) de gelegentheyt mocht hebben om Periandrum aen te spreken, door de splete van een planck, af-scheydende hun camers.
Periandrus in den voor-avondt een goede wyl tydts gerust hebbende, en ontrent den middernacht wacker wordende, begonst eens te bedencken, waer hy was, en hoe hy aldaer soo geluckichlijck mocht geraeckt wesen, en niemant hoorende oft siende vervoorderde sijn clachten aldus:
O Godt waer ben ick hier! is iemant over-comen
Een vremder avontuer, is't spoock, oft zyn't maer droomen
Ick twyffel in't geloof, hoe, ben ick noch op zee?
Oft suff' ick, neen, ick ligh te droogh hier tusschen twee
Verwermde laekenen die myne leden decken
Op sachten swaenen-dons, en weer tot liefde wecken
Als ick 't geluck bedenck dat my den goeden Heer
Heeft toe-gesonden, om ten lesten eens de eer
| |
| |
En lanck gewenst geluck van Auristeel te vinden,
Soo sy in't leven is, door hulp van dese vrinden,
Die my uyt het gevaer van d'alder-wreetste doodt
Geholpen hebben, als ick was in meesten noodt
Van sterven, ach! soo sal't met Auristeel oock wesen
Soo ick haer vinden can, soo ben ick heel genesen,
Ach! wist ick waer sy mach gevaren zyn, 'k en souw
Noch hel noch doodt ont-sien om haere vaste trouw.
Taurisa naer dese droeve clachten met d'oogen vol traenen, gedurich geluyster hebbende, en cost haer selven niet langer op-houden sonder aen Periandro de avonturen van sijn liefste te verhalen, hoe dat Auristela met Cloélia haer voester van Barbarische Zee-roovers ghevangen was, tot haer leetwesen, en meerder spyt van den Capiteyn Arnaldus, die haer gekocht hadde. Vremde Fatael van het menschen leven! wonderlijcke fortuyn! Naer dat Taurisa allen de voor-verhaelde on-gevallen en rampsalige on-gelucken van Auristela aen den voor-seyden Prince Periandro van eerst tot lest geseyt hadde, en besonderlijck hoe dat Auristela van zee-roovers in een woest en vremt Eylandt (d'welck Arnaldus wel kende) ont-voert was, hem oock uyt-leggende de voor-geroerde, seldsaeme ende vervloeckte Weth, die aldaer scherpelijck onder-houden werdt, beneffens de liefde die den Capiteyn Arnaldus tot Auristela had' gedragen, als sy voor een vrou-persoon ont-deckt was, en wat sy hem tot bewaerenis van haer eer, wys gemaeckt hadde. Waerover Periandrus (als nu versekert zynde waer sijn liefste en schoon Auristela gelandt was) | |
| |
hem met een groote droefheyt des herten (swemmende by naer in sijn eygen traenen) ten hooghsten verwondert heeft, en tot noch veel meer drift van liefde ontsteken zynde als hy verstont dat Auristela soo gestreden hadde voor haer eer, die noch niet en was geschonden: heeft bedacht een on-gemeyne en seer seldsaeme hulp-middel, die hy in dese ghelegentheyt tot sijn voor-nemen bespeurde, om tot sijnen wensch te gheraecken, te weten, hoe hy aen den voorschreven Capiteyn Arnaldus sou wys maecken dat Auristela sijn eygen suster was, die hy op zee verloren hadde, ende alle middelen socht haer te vinden, om desen Barbarissen Capiteyn alsoo te bewegen tot bermherticheyt, en te vallen in de hope van sijn verlossinge, gelijck hy gedaen heeft, ondertusschen hem verhaelende sijn vremde avonturen, werdt den Capiteyn (die de schoonheyt van Auristela niet en cost vergeten) soo beweeght en met sulcken liefde ontsteken tot Periandrus, dat hy hem vrindelijck om-helsde, en beval hem neder te sitten, vraegende aen Periandrus, die een schoon Jongelinck was en aen Auristela in schoonheyt niet veel en verschilde, oft hy geen hulp en cost bedencken om sijn Suster te connen vinden, ende hem te leveren waerop Periandrus antwoorde, dat hy (connende weten op wat custen sijn Suster was vervaren, al waer het in't voor-geborcht van de hel) de selve daer uyt sou haelen, schoon dat hem coste sijn eygen doodt, sich geveynsende oft hy nievers afgeweten en hadde, 't gene hem nochtans (gelijck voor-seyt is) Taurisa secretelijck hadde ont-deckt.
| |
| |
Als Arnaldus hem nu verhaelt hadde waer Auristela was, ende tot dien verclaert de gelegentheyt vande wet, in het voorschreven Eylandt, antwoorde Periandrus, dat hy bedacht hadde een van de beste hulp middelen des werelts, om syn suster te verlossen, en aen Arnaldus te leveren, te weten hoemen hem sou cleederen in vrouwen habyt, en alsoo voor een maeght, oft vrou-persoon aen de barbaren van het voorseyt Eylant vercoopen, om Auristela te connen achterhalen. Dese woorden behaeghden aen Arnaldus soo seer dat hy sonder uytstel Periandrus dede veranderen inde cleeren van een vrou, soo costelyck als hy cost bedencken, die daerdoor oock soo verandert was, dat hy scheen de alderschoonste nimph des werelts te wesen, wiens aenschyn en vrindelijck gelaet, een ieder die hem aensach en niet en kende, dede verlieven, de zee dan gestilt synde, heeft Arnaldus syn schip seer fray en costelijck doen op cieren, met vliegende sye vlaggen, gestrepte seylen, standaerts en vanen, hun verheugende in't geclanck der trompetten, en ander instrumenten, hebben soo ghevaren naer het voorschreven eylandt, en ten lesten daer-by gecomen synde, in't gesicht vande inwoonderen en barbarische volcken, staende op den oever, en siende dit Ryck op-geciert Schip aencomen, en den witten doeck in teecken van kennisse op de lansie steken, schoten hun pylen inde locht en thoonden alle teeckenen van vrintschap, om t'selve schip te bewillecomen, t'welck niet op en hiel van te laten hooren hun Canon scheuten, daer het sterck van versien was, en hoe het schip | |
| |
den oever meer en meer was naderende, hoe den hoop vande barbaren meer was groeyende, het schip en cost niet gevoegelijck aen het landt comen om den cleynen vloet des waters, midts de zee daer op en af gaet, welcken niet tegenstaende quamen ontrent 20. barbaren in zee, by dit schip over de drooge santplaet hebbende geladen op hun schouderen een barbarisse vrouwe maer schoon van wesen, de welcke was hun tael vrou om malcanderen te verstaen, en vraeghde in polse spraeck wie sy waren, en oft sy mischien een dochter te coop brochten, waer-op Arnaldus gheantwoort hebbende dat jae, wysende op Periandrus gecleedt synde in vrouwen gedaente, toonde dese vrou een groot teecken van vreught siende de schoonheyt van den selven, waerover terstont vier barbaren uyt den hoop gingen, om t'selve hunnen Gouverneur te adverteren, seggende Arnaldus daerentussen aen dese tael-vrouwe: by aldien het waerachtich is, het gene by de weth alhier aen d'inwoonders is geprofiteert, soo can de selve in dese schoon Maeght volbrocht worden, by den gene die haer sal beslapen, en de asschen van het eerste verbrandt jongelincx hert, sonder walg indrincken, vraeghde oock, oft sy noch sommighe ghecochte vrouwen in dit eylandt hadden, waer-op dese tael-vrouwe antwoorde datter noch waeren, maer gheen soo schoon als Arnaldus aenbrocht, die lichtelijck daer-door, sou comen Coningin te wesen, men hadde daer-en-tusschen Periandrus ooghen gheblint met een syden vloers, om dat hy onversints met syn ghesicht, de herten | |
| |
sou doorstralen die hem aensaghen, als het sou worden ontdeckt, gelijck t'gebeurde, den Gouverneur belast hebbende hem te ontbinden, en Periandrus in schyn van een vrou aensiende, wirp syn selven daer voor ter aerden, aenbiddende soo hem docht een hemels belt, en gedaen hebbende veel ander teeckenen, van blyschap, en contentement, quam met den prys terstont over-een en cocht alsoo Periandrus in plaets van een vrou, voor menichte stucken van gout perelen en gesteenten, dat sy aen Arnaldus toewirpen midts de selve aldaer in grooten overvloet syn, als hy Periandrum was leverende, en gheloefde Arnaldus eer corten tyt noch een soo schoone dochter aen te brengen, en hem te vercoopen, Periandrus omhelsde al die in syn schip waren, met de oogen naer den hemel, en vol tranen, segghende al-soo aen Taurisa, ende Arnaldus, adieu, die hem daer liet, en trock wederom te rugh, met voornemen om niet veer van het eylandt te blyven, ende naer eenigen tydt wederom te comen, om Taurisa te vercoopen, waer door hy alsdan verhopte een teecken te verwachten van Periandrus, oft hy Auristela gevonden soude hebben, oft niet, alswanneer hem geen middel en sou gebrecken, om Auristela met Periander te verlossen.
T'is daer-naer gebeurt, dat den Gouverneur van dit Eylandt, Periander, die sy altemael meynde een vrou te syn, ten voorschyn brocht, om te laeten sien, ende oock om den genen, die haer soude beslapen, te doen uytdrincken de asschen van het eerste levende hert, datmen volgens | |
| |
de geprofiteerde weth sou verbranden, waerover seel veel volcx is vergadert, ende onder andere gecomen eenen hooverdigen, en opgeblasen barbaer, met naem Bradamirus, die een vande cloeckste en sterckste mannen was, van het heel Eylandt, eenen mispryser, ende verachter van alle rechten en wetten, uytstekende boven de eygen hooverdye, ende soo stout dat hy by niemant en cost vergeleken worden, als by syn eygen selven, desen Bradamirus als hy periander sach, dacht in syn selven dat hy voor hem was, en hem alleen toequam, en sonder te willen wachten dat hy volgens de weth, sou moeten doen hebben de versochte proeff, versocht datmen hem Periander soude geven voor syn vrouwe, maer den Gouverneur daer-op geen acht nemende, liet Periander seer triumphantelijck dragen, op de schouders van eenighe barbaren, die onder malcanderen vochten, wie hem eerst sou moghen dienen, hy werdt gebrocht met veel vreught, en genucht, in een groen-open-velt, al-waer een schoon tente was gespannen, bedeckt met costelijcke wilde beesten vellen, gedurich vergeselschapt synde met de voorschreven barbarissche tael-vrou, die Periander was troostende, hoe wel hy haer niet en verstont, daer naer beval den Gouverneur, datmen sou brengen den schoonsten jonghman, van alle de gevangene slaven, om hem te verbranden, ende op te offeren, ende de asschen van het hert te laten drincken, aen de gene, die volgens de weth, daer-toe sou belustich wesen, ende alsoo de proeff te doen, van de profecye, het gebodt werdt volbrocht, men | |
| |
spreyden op de aerde veel schoon vellen, in plaets van Ammelakens, waer-op wert geworpen veel soort van droogh fruyt, daer oock veel barbaren by gingen sitten, en begosten de principaelste van hun daer van te eten, en met malcanderen vrolijck te wesen, presenterende aen Periander, die sy altemael meynden te syn, een rechte vrou-persoon, het beste dat sy hadden van hunne drooghe vruchten, doende hem nedersitten, maer was vol droefheyt (soo hy hem geliet) en weygerde al dat sy hem wilden geven, gedurich niet doende als weenen en suchten, Bradamirus bleef overeynt staen, en steunende op synen boogh, en cost hem niet versaden, om Perianders schoonheyt te aenschouwen, en suchte gedurich met desen jongelingh, die sich een vrou verthoonde.
T'is nu te weten, dat Auristela aldaer oock in mans cleederen gevangen sat, ende altyt (ghelijck voorseyt is) voor eenen jonghelingh werdt aenghesien, synde uytermaten schoon, en in schoonheyt, boven alle de andere ghevanghen jongelingen uyt-stekende, werdt aldus als eenen misdadigen mensch, met verblinden ooghen ten voorschyn gebrocht, om te sterven, ende op-gheoffert te worden, haer voester-vrou met naem Cloelia die met haer uyt het vaderlandt was gereyst, ende met haer gevangen sat, quam achter naer gevolght met groote lamentatien, ende druck des herten, om dat sy het eynde van haer beminde Auristelas ongheluckich leven sach naken, ende als een lammeken naer de slach-banck leyden, Periander wesende in vrouwe cleederen, | |
| |
siende desen verblinden jonghelingh die een maeght was, om synen twil gedoempt te sterven, en datelijck kennende de voester-vrou Cloelia, begost achterdencken te crygen, dat desen jongelinck Auristela was die hy socht, sonder haer te connen kennen (midts sy verblindt was. Men beval datmen hem sou offeren, en desselfs hert verbranden, waer-over desen rampsaligen jongelingh, te weten Auristela, werdt de armen op den rugh gebonden, en op d'aerde knielende, om t'hooft te scheyden van het lichaem, begost Cloelia met luyder stemme te roepen, en te seggen dusdanighe reden als volght.
GEnadich over-Heer, soo ghy oyt had med'oogen
Met een benauwde maeght, ick bidde slaet u oogen,
Op haer onnooselheyt, want die ghy t'off'ren tracht
En is geen jongelingh, dus staetet in u macht.
Haer reyn en kuyse siel te helpen uyt het lyden
Die (om haer eel gemoet en eere te bevryden
Van vuyl onreynicheyt) haer uyt gegeven heeft
Voor eenen mans-persoon, haer dan genade geeft.
Ten opsicht van haer eer, die sy soeckt te bewaren
Jae liever vallen wilt in't uyterste beswaren
Als te verliesen t'gen' sy boven t'leven mint
Dat is de ryne eer, die alle goedt verdint.
Sout ghy de schoonste bloem des werelts connen krencken?
Gelijck dees' maeghet is, wilt op u Weth eerst dencken
Die ghy te vast ghelooft, want soomen haeren hals
Geeft aen het scherpe sweert soo is de proeve vals.
Die in des' weth bestaet -
Dit geseyt hebbende keert haer selven tot de benouw- | |
| |
de en bedruckte Auristela die aldaer als eenen jongelingh geblindt en gebonden was, knielende voor het sweerdt seggende
- Wel sal sy noch niet spreken
Terwylen datmen hier door haere doodt wilt breken
De regels vande weth, seer edele Princers
En hebt gy geen gehoor, spreckt eens myn liev' meesters
Spreckt en beschermt u lyf om de getrouwicheden
Die ick u heb bethoont, hoort eens naer myne reden
Die ick van jonghs-af aen heb met myn melck en bloedt
Aen dese borsten, selff gekoestert en gevoedt.
DE barbaren met verwonderingh luysterende naer dese clachten, en dese woorden, hoorende sonder te verstaen, doch aen hun by de voorseyde tael-vrouwe uytgeleydt synde, wederhielen den slach, die de schaduwe van het sweert was thoonende, inden witten albasten hals van Auristela, waer-over den Gouverneur beval datmen haer soude ontbinden, ende aen haer handen, ende oogen, geven volcomen vryheyt, Ick laet den leser bedencken, met wat verwonderingh Periander dit altemael moest aenhooren, wat blyschap hy in't herte gevoelde, siende verschynen syn schoon Auristela, wat tonghe sou sulcx connen uytspreken, oft wat penne beschryven, dit seer seldsaem en vrempt voorgeval. Als was syn hert bynaer besweken, en de wangen door de on-uyt-sprekelijcke blyschap schier verdroncken in tranen, heeft sonder de wreetheyt van alle de omstaende barbaren aen te sien, oft te vreesen Auristela om den hals ghevat, en soo vast gehouden met syn armen, dat | |
| |
het ongeloovelijck sou schynen, die het naer den natuer sou willen beschryven, gelijck een ieder in syn gemoet mach bepeysen. Segghende ô alderliefste helft van myn siel! ô stantvastige colomne van myn hope! ô weerdsten pandt van myn herte, ick en wete niet, oft ick seggen wil dat ick u gevonden heb, tot myn geluck, oft ongeluck, hopende meer tot myn geluck, als ongeluck te wesen, terwylen my in u teghenwoordicheyt gheen ramp, oft ongeval en can overcomen, gesien ick in u tegenwoordicheyt liever sou sterven, als in u af-wesen te leven, siet hier uwen broeder Periander, siet uwen beminden, siet uwen getrouwen dienaer, leeft meestersse, want in dit eylandt en is voor u gheen doodt, maer wel voor my soo ick bekent waer, betrouwt u op den Hemel die ons can helpen, en verlossen, allen de barbaren waeren niet alleen verwondert, maer beroert en ontstelt, over de liefde en vrintschap, die dese twee malcanderen bewesen. Auristela was alsoo seer verwondert als haren vrindt, ende getrouwen vryer Periander, daer sy soo seer naer getracht hadde om te sien, als hy om haer te vinden, seggende: beminden broeder ick geloof, en hope, dat dit ons leste ongeluck sal wesen, gheluckigen vondt, maer ongeluckige plaets, malcanderen gedurich omhelsende, en de aerde met tranen bedouwende Periander werdt hier door ontdeckt, dat hy een jongelingh was, en door de barbaren verstaen, dat hy om syn suster te verlossen vande doodt, sich had verandert in vrouwen habyt, en liever alsoo wilde vercocht worden voor een slavinne, | |
| |
om syn suster te vinden en te verlossen, als sonder perykel van syn eygen leven te verliesen, ende gelijck de selve barbaren geloofden, dat dit suster ende broeder was, soo is't gebeurt dat Bradamirus (beweeght door een naturelijck medelijden, met dese twee jonghe sielen) geloofde dat sy soo bitter waren weenende, om hun aenstaende doodt, quam voor uyt en nam Auristela met d'een handt, en met d'ander handt Periander, seggende met een groote hooverdy, en stout vermeten: niemant en sy soo stout, soo hy langer wil leven, van dese twee te hinderen, oft aen te raecken, dese schoon Auristela hoort my toe, en sal myn vrou wesen, om dat ick haer begeer, en desen jongelingh Periander sal vry gaen, om dat Auristela t'selve versoeckt. En meynende hun samen uyt den hoop te leyden, werdt den Gouverneur in gramschap ontsteken, en niet connende verdragen dit stout vermeten, spandt synen boghe, ende sette daerop eenen pyl, waer-mede hy Bradamirus door het hert boorden, en alsoo ter aerden drongh.
Een iegelijck was hem daerover seer verwonderende, ende verbaest van sulcken stouten feyt, maer soo haest en was den scheut niet gegeven, en Bradamirus om-hals gebrocht, oft de wraeck is terstont ghevolght, want den Sone van den barbarissen Bradamirus, peysende dat syn voeten snelder waren als syn pylen, quam met twee sprongen desen Gouverneur toegheloopen, en doorstack hem met eenen steenen poignaert, soo datmen hem oock datelijck sach geven den lesten adem, ende naer syne doodt de wraeck volbrengen, ende alsoo dese twee ongeluckige | |
| |
waren d'opperhoofden van het eylandt, wirden de vrinden van wedersyden onsteken tot weder wraeck, en verweckt tot sulcken gramschap, dat onder hun is opgestaen een groot ghevecht en krakeel, jae schoten soo dapper d'een naer d'ander, met snelle pylen, datter veel op de plaets syn doodt gebleven, malcanderen aenvallende met steenen, messen, en poignarden, scherp gepinde stocken, en andere hatelijcke instrumenten, sonder dat den sone medelijden hadde met den vader, oft den vader syn vrou, oft kint aensach, oft eenige bermherticheyt onder hun was te vinden, tussen dese wonden en slagen, tussen dese gequetste en dooden, stonden de oude Cloelia, de voorschreve tael-vrou, Auristela en Periander, met de grootste verbaestheyt des herten, doch sonder hinder oft letsel, overmidts sy hun selven uyt het meeste gedrangh van het gevecht hadden geretireert, alwaer sommighe vande vrinden van den vermoorden Bradamirus, hadden in't brandt gesteken de bossen, toebehoorende den Gouverneur, die soo schroomelijck waren brandende, dat de hitte d'een en d'ander dede verschuyven, dit gevecht was als een oordeel, en bleef duren. De voorseyde gevangenen niet wetende waer vluchten, nochtans de ghelegentheyt siende, om te connen vluchten, door de groote confusie die daer was, door het gecraeck van brandende boomen, het gedreygh van alle het volck, en het gejammer van de gequetste, ende midts den donckeren nacht was aencomende, doch verlicht door de vlammen des viers, is by hun ghecomen een barbarisch jongelingh, seggende in- | |
| |
de spaense spraeck, vrinden volght my naer, ick sal u altemael salveren, ende bewaren, gelijck sy deden, hoe wel dat sy dicwils vande voorseyde vlammen, en hitte des viers, werden wederhouden, doch eyndelijck quamen aen den zee-cant, gaende over den oever, heen en weer dolen, somtyts cruypende op handen en voeten, somtyts liggende plat ter aerden, somtyts recht, en somtyts crom, tot dat sy ten lesten gesien hebben een groot licht, het welck hun in't eerste seer dede verschricken en vreesen, maer verstaende uyt den mondt van den barbarisen jongelinck die hun leyde, dat syn vader was, begost wederom moet te scheppen, als sy den selven saegen, en hoorden spreken, aen den welcken den sone begost te verhalen, de reden van het schroomelijck gevecht, en grooten brandt, die in't eylandt was opgestaen, waer-door het meestendeel vande inwoorders verbrandt, ende vermoort waren, ende dat hy daer uyt niet meer als dese vremdelingen gebrocht hadde, om hun te salveren, ende te verlossen, den vader heeftse seer vrindelijck onthaelt, ende geleydt naer syn wooninge, in een speloncke, oft caverne, daer de bergen hun dinden voor mueren, ende daecken, al-waer twee vrouwen met licht verschenen, d'een oudt ontrent dertich, en d'ander 15. jaeren, schoon van gedaente, en vrindelijck van spraeck, de welcke Auristela, Periander, Cloelia, en de voorseyde tael-vrou seer wel onthaelden, leydende hun binnen in een speloncke, om hunnen benauden boesem met een koelen aesem te verfrissen, en te geven de gewoonelijcke mael- | |
| |
tyt, om daer-naer te rusten, als sy aldaer eenige daegen geweest waren, en dat een iegelijck syn avontueren aen de voorseyde barbaren verhaelt hadde, is Cloelia aldaer gestorven, ende ondertussen in't gesicht crygende eenige schepenen, de welcke hunne coopmanschappen daer quaemen veylen, ende vermangelen op andere waren, syn alsoo daer-mede gheluckichlijck voort gevaren te langh, om hun andere avonturen, tot het eynde van hun leven voorts te schryven.
Maer om de uytcomst, te weten soo ist voorder gebeurt dat Maximinus, des voorseyden Perianders ousten broeder (naer dat hy synen oorloogh volvoert, en het velt verlaten hadde) t'huys comende syn schoone Sigismunda, hier voor genoemt Auristela niet en vondt, is half rasent van spyt, en gedreven door een oprechte en getrouwe liefde, de selve gevolght, de welcke hy naer eenigen tydt, ten langen-lesten binnen de stadt Roomen, beneffens synen voorschreven jonghsten broeder Periandrus, geheeten Persiles gevonden heeft, en door de langhdurighe reyse, en grooten arbeydt, inde selve oost en west te soecken, verswackt en sieck geworden synde, is binnen Roomen comen aflyvich te worden, naer dat hy het houwelijck tussen Persiles, ende Sigismunda hadde toegestaen.
Ende daer-om en is het vrempt verhael, van dese historie, hier maer gevoeght, om te thoonen wat cracht datter inde liefde verborgen is, en hoe de liefde menich mensch, jae Keyser, Coninck, en Prins, heeft geleydt uyt de palen van hun vaderlandt, en gebrocht in het grootste | |
| |
gevaer des werelts, en hoe de liefde veel machtiger, en stercker is, als de grootste Monarchen van het heel aertryck, en meer slaven onder haer gesach houdt, als alle de barbarisse vorsten, die sedert het begin des werelts, tot aen den dach van heden oyt hebben gehouden. Hier sietmen een jonge dochter haren tydt verquisten, met minne-liedekens, en cortisaen brieven te schryven, om haren vryer te becoren, daer een ander haer selven op te proncken, om hem te behaegen, een ander besich om eenighen slechten cost te eten op dat sy niet te seer en sou blosen, en door een wit bleeck aenschyn haeren vryer te verleyden, en meer andere sotternyen die by Jongh-mans en Dochters worden geplogen, om malcanderen in de slavernye des houwelijcx te brenghen, en als dan sonder hope van verlossinghe daer-in met groot nae-berouw te sterven, want men siet dickwils ghebeuren dat vele vrouwen hun mans sullen thoonen de grootste vriendtschap als sy hun meest soeken te bedrieghen, waer op wel dient het gemeyn spreeck-woordt dat niemandt soo grooten vermaeck en geniet om hem te vreken als een vrouwe doet wanneer sy haer mach vreken op den man. Francisco de Quevedo seyt in sijnen boeck van de Spaensche Droomen oft Seven gesichten, dat de betaelinghe die van sulcken wraeck ghedaen wordt, de vermaekelijckste en grootste wraeck is die de vrouwen connen nemen.
Multi in foro felices videntur, domi moribus uxorum cruciantur.
Veel schynen op straet geluckich te zijn, die 't huys door
| |
| |
de vrouw gecruyst worden:
Daerom en isser geenen swaerderen last als een vrouw die van naturen quaet, spytich en qualijck om temmen is, want haer quaetheyt is soo groot datse haer noynt en betert om goedt te worden, daer het nochtans beter is quaet te wesen om eens goedt te worden als goedt met voor-nemen van quaedt te zyn, want vele vrouwen geven hun voor goedt uyt tot datse naer wensch ghetrouwt zyn, wanneer hun goedtheyt meest sal verkeeren in boosheyt, daerom moetmen eerst wel over-leggen het gene men begint, bysonder het Houwelijck dat sonder over-peysen den mensch in het allendichste verdriet can brengen, de beste conditie die een vrouwe aen den man can voor-stellen, dat is de eerbaerheyt die sy moet bewaren en noyt verliesen, om dat de eerbaerheyt allen Ryckdom, Geleertheyt en Schoonheyt te boven gaet, oversulcx moet de vrouwe haer voegen gelijck den Arminius, d'welck een suyver beestjen is, dat sich selven veel eer sal laeten vangen als vuyl maeken. Eyndelijck een vrouwe die quaet is sal onder de oogen van den man veel schoonder schynen als sy doot is, als wel in't leven, om dat hy sy selven daer van verlost siet, even ghelijck eenen soldaet hem veel schoonder verthoont inde batalie doot zynde als gesont en levent inde vlucht. Nochtans worden de wyste en sterckste mannen des wereldts door de liefde soo verleydt, dat sy on-aengesien eenich redelijck gebruyck, de selve soo lanck sullen volghen tot dat sy daer van overwonnen zyn. De sieckte der liefde heeft daerom haeren oorspronck uyt de ledicheyt ende | |
| |
dertelheyt, die seer qualijck can getemt worden, ten waer door wercken van penitentie: waer-op Petrarcha seyt, Ei macque di otio è di lascivia humana: dat te seggen is, sy is uyt menschelijcke dertelheydt en ledicheyt voorts-gecomen. Al de gene die aen de ledicheyt voorts-gecomen. Al de gene die aen de ledicheydt onder-worpen zyn, sullen veel dertelder van natuer wesen als de gene die in slavernye leven, oft hun sinnen becommeren met eenighe fraey oeffeningh van studie, oft const-hanteringe: Die de ledicheyt bemint comt licht tot oncuysheyt en groote armoede, en bederft sijn eygen ziele, ghelijck de byl oft eenich ander instrument van stael oft yser sal verroesten als het niet en wordt ghebruyckt, soo oock de verstanden die niet en worden gheoeffent, blyven bot en plomp, jae vallen door de ledige gepeysen in den strick van veel sonden.
Een vande grootste Heeren van Perssen niet wetende sijnen ledighen tydt over te brengen als met wandelen, slapen, eten en drincken sonder sijn verstandt tot eenige goede wercken te ghebruycken, comende in den winckel van Apelles begonst te spreken vande ployen en schaduwen die hy inde schilderyen was siende, dat die niet en waren geschildert naer behooren, op de wys gelijck den schoen-maeker buyten sijnen leest daer van oock had willen oordeelen sonder verstandt en kennis, waer over Apelles niet connende swygen, seyde aen desen Persiaenschen Vorst, siet dese jongers die myn verwen vryven, besagen u met groote verwonderinghe als gy niet en spraeckt, en waren verbaest over u schoon purpere syden cleederen, goude keten | |
| |
en ander juweelen, en nu lachen sy met u, om dat gy spreeckt van dingen die gy niet en hebt gheleert en oordeelt sonder kennisse, dese beschaemtheyt nam haren oorspronck uyt de botticheyt des verstandts, de welcke voorts-comt uyt de ledicheydt, wesende het oor-cussen van den duyvel.
|
|
Auteursrechtvrij