Panpoëticon Batavum

Sestiende boek.

Zoo gaan wy dan gerust, en op dat goed vertrouwen,

De Rederykeren hen op 't Thooneel beschouwen.
Hunne eerste toeleg was het vormen van de jeugd,
Door vatb're lessen tot de zedelyke deugd;
De zegening, en lof uyt deze te betragten;
En schande, schade, en straf door 't strydige te wagten;
Meest by gevallen op de Vaderlandsche grond,
Op 't laag Thooneel, en Taal; 't hoogdravener bestond
Voor vroom, en trouw te zyn; gehoorzaam aan de wetten
En voor de vryheyd zig gemoedigd optezetten,
't Zy naar geschiedenis, of kloek verzierde stof.
Met schrandre vindingen, de dapperheyd ten lof;
Men ligte ook lacchende de fyne guyteryen
Haar schyndeugds manteltien; men leerde zig te vryën
Van lamm're tongetiens, en op zyd hangend hoofd;
't Oog hebben in de hand, om niet te zyn beroofd,
Te ligtelyk verschalkt door eenig fyn-mans streken;
Dog niet naam-kundiglyk een mensch in 't hert te steeken.
Als oyt ^* Archilochus, die, door zyn minne-nydt,
Tot raserny vervoerdt, den bitt'ren gal van spyt

* Archilochus ] Poëet van Paros; die eerste uytvinder was der maat van Vaarssen, Jambici geheten; deze was zoo bittere schimpdigter, dat zig Lycambes derhalve verhing: want deze zyn dogter aan Archilochus verloofd, weygerende te geven, wierd die boosaardige daarom zoo verbitterd, dat hy hem lelyk afmalende, tot zyn zelfsmoorder maakte: wat de herkomst van de naam dezer Jambici belangd, wil men genomen hebben uyt de ongeschikte gezangen van de Boerinne Jambe, die daar door de droevige Ceres, haar dogter Proserpina zoekende, den eerstemaal tot lacchen verwekte. Deze Poëet wierd, om de onbeschaamtheyd zyner Vaarssen, uyt Sparte gebannen, en zyne Poësye verboden te lezen

[p. 249]

 

Uyt zyne Vaarssen spoog. ons Schouwburg, 't welk veel menschen,

 

Om 't byster slegt gerugt der speelders leven, wenschen

 

Ten afgrond neêrgestort, zoo eerlyk was voorheen

 

Dat de allerzedigste, der burgren niet alleen

 

Als kyker, maar ook zelf, als spelend Personagie

 

Te voorschyn quam, dog niet, als thans, om hooge gagie

 

Maar enkele eere-drift, eêlmoediglyk gevest

 

Op hun verdiensten voor het Algemeene Best.

 

Aldus zag Amsterdam aanzienelyke Leden

 

Van haaren ^† Agtb'ren Raad in dit gezelschap treden;

 

Om hunne Geesten, door bekommering vermast,

 

Nu voor een korten Tyd diens swaaren pakx ontlast

 

Te leyden in een Hof van Lelien en Roozen;

 

Met geurige ademtogt hun zorgen te verpoozen;

 

In lieve t'zamenspraak van Letter-oeffening,

 

In konst, en overleg van 's Weirelds handeling,

 

In Kerk- en Staats-belang, gedreven in den yver

 

In liefde bloeiënde, goedgunstiglyk; en nyver,

 

^‡ Te vorderen, den Naam van 't Rederykerschap

 

Tot eene Aanzienlykheyd, als van den hoogsten trap:

† Agtb'ren Raad. ] Hunne namen zyn te zien by T.V. Domslaar , in zyne Beschryving van Amsterdam, zynde hy doenmaal zelf een der eerste Regenten van onze Schouwburg geweest, toen Hoofden geheeten.

‡ Te vorderen. ] Om welke oorzaken, en wat reden deze Broederschappen, in de meeste steden van Holland, althans hebben uytgediendt, behoord niet tot myn Penn, of 't Panpoëticon, en nog minder te redeneren, of het voor de Regeering, of Burgerye oorbaarder zoude wezen, die weder in swang te doen gaan. 'k Weet wel, dat, zintz het verdwynen der Rederykeren in veele steden, egter nog in zommige der zelver Maatschappyen van Poëten zyn opgekomen; dog, myns wetens noyt als de Rederykers, met Octroyen en bescherming der Magistraten: van zulke was wel het eerste, en voornaamste in myn jeugd, dat onder de Zin-spreuk Nil volentibus Arduum , gevolgd van, in Magnis voluisse sat est, van beyder werker inhoud te veel bekend is, om 'er hier meerder van by te halen, terwyl de oude Kameren in meest alle de Zuid-Hollandsche Dorpen, en zommige Steden, als Leyden, Schiedam, in wezen blyven, en als nog zoo veel hunne magt toelaat, volharden in hunne oude oeffeningen; dog hoe langs hoe meer zig uytstrekkende naar die van onze Schouwburg: waar na zy ook Tragedien en Comedien verthoonen, door het lezen van Vondel; en andere Thooneelspel-digteren, naarstig lezen, en voor malkander, eerst afgezonderd, opzeggende, zoo bequaame Speelders werden, dat twee Regenten van onze Schouwburg, en andere aanzienlyke Lieden, my in goeden Ernst hebben verklaardt, onder de Rederykers bekende boeren zig goede Thooneelspeelders in het opzeggen, en gebaarden, bevonden; voor het overige meest hunnen ouden trant behoudende.

[p. 250]

 

Om door gemeenzaamheyd Beschermers te verstrekken:

 

Wat wonder dat die stand de braafsten op kon wekken,

 

Om zig tot Leden van een lichaam aan te bien,

 

Waar by ze, als Broederen aanzittend, konden zien

 

Hunne Hooge Ovrigheyd; 't welk hen ook moest verpligten,

 

Om hun gehoorzaamheyd liefd-dadig te verrigten.

 

Van daar die Agting voor de Rederykery

 

In voorige Eeuwen, eer de Spaansche dwinglandy

 

Bestond ons Vaderland geweldig te over-romp'len,

 

En Vryheyd van 't Gemoed, en Eygendom, te domp'len

 

In traanen, bloed, en vlam. toen de Gemeenzaamheyd

 

Door steeken, en gevley, wierd listig aangeleydt;

 

Om tusschen de Onderzaat, en Vorsten te onderhouwen

 

Een onderlinge liefde, in wederzyds benouwen.

 

Van daar, dat ^* Koning Flip wierd lid der Maatschappy

 

Des ^† Gentschen Balzems, zelfs in Neerlands Poëzy,

* Koning Flip ] Zoon van Maximiliaan, en Maria. 'k Heb het geene ik van hem aanmerk uyt de opdragt van Lucas de Heere, in zyn Boomgaard der Poësien aan den H. Adolf van Bourgondien, Hoogballieuw van Gent, en Viceadmiraal Generaal, 't welk ik hier byvoeg, om dat niet bedenkelyk is, de voorn: de Heere aan een Persoon van die Agtbaarheyd het verhaalde, zonder kenbaare waarheyd te hebben voorgestelt.

† Gentsche Balsem ] Dit was het blasoen van de Rederyker kamer, door dien Prince ingesteld, die ook zelfs uyt Nederland met zyn jonge Vrouw Joanna naar Madrid vertrokken, zyne genegendheyd voor de Rederykers, de Poësye oeffenende, gelyk ook veele der Ridders van 't Guldene Vlies: ook zagmen byzonderlyk den yver, en arbeyd der Nederlandsche Kameren, als de Prins Philippus, (namaals Koning) zoon van Keyzer Karel de Vyfde, zyn afscheydsreyze nam, beschreven door Juan Christoval de Estrella in 't Spaansch te Antwerpen gedrukt 1552. waar in blad 86. men leest de loflyke instelling, en oeffeningen der Rederykeren, daar van de Schryver zegt, ‘dat zy met zoo veele Voorregten, en Vryheden waren voorzien als geene ander Broederschap.’

[p. 251]

 

Werk-dadig medgezel. Waar in, als ^* Gulde-Broeders,

 

's Lands Adel, en de Kerk verstrekten tot behoeders.

 

't Was des geen wonder, dat op 't voorbeeld van de Vorst,

 

Het Rederykerschap zoo hoog wierd opgetorst,

 

En veel Geleerden aan die Kamers niet ontzagen

 

Hun Naam als Leden, of hun Werken op te dragen.

 

't ^† Zouvrayn Hoog-Hofgeregt, alwaar de Poëzy

 

Onzydige uytspraak kreeg met roem van elkx waardy.

 

Hier deden ook diens Tyds beroemde Letterhelden

 

In Vreemde Spraken hun Bataafsche Vaarssen gelden;

 

Een Eere-Erkentenis die Rym-Konst toegejuygd.

 

Hoe trefflyk heeft dit Een voor veelen overtuygd!

 

Die in wat Talen-Kunde, en allerhande maten

 

Van Grieksche, of Roomsche voet, en vorm is naargelaten,

 

Opslokker ^‡ Heynsius, zyn Lof van Libers glas,

 

Als of die Kamer een Atheensch Odeum was,

 

Waar in met hand geklap op aller braven tongen,

 

Zyn Wyze Aloudheyd wierd de Glory toegezongen.

 

Wel, Leyden, draag tog zorg voor die geheugenis,

 

Gelyk als onze School in hem Doorlugtig is.

* Gulde-Broeders ] 't Woord gulde, nu gilde, betekend in oudhollands (zoo D.L. Meyer aanmerkt) een algemeene maaltyd. 't welk zoo zynde, dit woord aanleyding geeft tot den grondslag dezer Maatschappyen, het gemeene Welwesen, gelyk door het t'zamespyzen een gemeenzame vriendschap werd bevestigdt. Zoo wel onder de grootste Weireld-Vorsten, als de geringsten des Volkx.

† Souvreyn ] Zoo noemd Lucas de Heere den Rederyker-Kamer.

‡ Heynsius ] Het berigt zynent wegen hier opgesteldt is my toegekomen, door zeker eerlyk man, gewezene Rederyker, die het boven verhaalde in de Archiven der Leydsche Kamer had gelezen.

[p. 252]

 

Myn Digt-lust hoefdt gy ook een groote Mane-kyker

 

Om te Amsterdam te zien den Reuse-Rederyker,

 

Die zyne kuyf verheft zoo rustig in de lugt

 

Van 't Panpoëticon? een Man, die niet berugt

 

Door Oorlogs-daden, kreeg het Ridderschap, en 't Wapen

 

Van 't Oud Bourgondisch Huys, voor deugd hem ingeschapen,

 

Bekleed met Talen-kunde, en Letter-weet, en wat

 

In Eerlyke oeffening een Edelman bezat.

 

Myn Digt-lust toeft gy nog om ^* Roodenburg te noemen,

 

Waar op uw Vader-Stad zoo hoog verdiend kan roemen!

 

Dat was een dorperheyd Hem, en uw Naam onwaard

 

Met wien geen Rymer in gantsch Neêrland evenaard,

 

^† In zulk een menigte van Digt ter Schouw-Thoonele

 

Als viel hem deze lust uyt 's Moeders Bloed ten deele

* Rodenburg ] 't Is my wel hertelyk leed van dezen voortreffelyke Amsterdamschen Poëet, en Rederyker niet meerder, en netter onderrigting te geven; ook wat naarstigheyd ik daar toe heb aangewendt; om des zelfs Ridder Ordre, en Ampten, aantemerken, egter diend daar omtrent zeker opschrift van een Brief in het Fransch, wiens opschrift in Hollandsch luyd, als volgd, ‘aan de Heer Theodorus Rodenburg, Ridder, Raad, en Ordinaris Afgezant van den Heere Hertog van Holstein enz. Resident van de Hanze Steden, en Duytsland, Agent der Republyke van Hamburg by zyn Hoogheyd, den Prince Cardinaal Infant; op het Slot Nassauw buyten Brussel.’ ook vind men in de Latynsche Vaarssen onder zyn Afbeeldzel, dat hy zes Koningen in hunne eygene Taal heeft begroet; zonder dat'er bystaat, of ik uyt de geslagtgenooten heb konnen te weten komen, welke die zyn geweest, en by wat gelegendheyd dit is voorgevallen; het eenige 't geen ik van dezelve heb kunnen vernemen, is, dat de Roodenburgen hunne stam afleyden van Mannen, zints het Jaar 1240. ter tyd in regeering van Amsterdam geweest; gelyk dat uyt de Registers dezes Stads Magistraten te zien is, zynde Raden, gecommitteerden ter dagvaart, Wagtmeester & dat geslagt heeft ook den naam Bet aangenomen, zynde onzes Theodoors moeder geweest Elisabeth Spiegel , dogter van de beroemde H. Laurensz.

† In zulken menigte ] 24 Thoonneelstukken, waar ik'er in myn jeugd met algemene behagen heb zien verthoonen Celia en Prospero. behalven deze zyn van Rodenburg verscheyde zeer aartige Kamer- en Tafel-speelen. zeer lebbig en vinnig, werd hy door M.G. Tengnagel uytgevunst, zeggende, die om 't meest schreef, niet om 't wel, al zyn 24 spellen zyn niet waardig eene spel; dog veel geleerde Mannen zyner Eeuw (en nog in die agting) hebben'er beter gevoelen af, en wie zyne Werken met een opmerkend oordeel leest, kan 'er alomme in vinden alles wat de Poësy boven het Prosa doet agten, in vindingen, uytbeeldingen enz: behalve een bethooning van aller vrye konsten oeffeningen, belezenheyd der oude Schryveren, en Talen-kunde.

[p. 253]

 

Met geest van ^*Betstevaar; dog wie zyn Beeltenis

 

In lauren denkt te zien, hy wagt geweldig mis;

 

Neen zulk bloedvlakkig loof, krantz door de Moord bevogten,

 

Past geenen Roodenburg om 't vreedzaam Hoofd gevlogten;

 

Maar 't geurig ^† Eglentier, 't geen Geest in 't breyn vergaard,

 

En ^‡ Nardus, 't welk een lyk in 't Balzemen bewaard;

 

Gewassen 't zaam geknoopt, om kenlyk te berigten

 

Der beyde Kameren vereenigde gewrigten,

 

In liefde bloeiënde. Hy was vernufteling,

 

Die, zonder staal, of vlam bragt tot verdediging

 

De onstrafb're Digt-kunst, wien de Haat, en Nyd den Christen

 

Als onveroorelooft, met opspraak wil betwisten.

 

Wat Reden-Vesting-bouw een ^§ Borst-weer van die kragt

 

Onoverwin'lyk, als door Roodenburg bedagt!

 

Zoo doed hy ^↓ Adeldom die uyt de deugd komt ryzen,

 

Als de Eene, Aleenige gewaardigd in zig pryzen;

 

Om dus zyn Wapen-schild, en Zin-spreuk, en Blasoen,

 

Ten dienst der Poëzy, kragt-dadig te voldoen.

 

Zoo leve Theodoor op aller Vroomen Tongen;

 

Zoo werd hem 't ^# Zegel-woord alomme toegezongen;

 

Hy blyve die hy was, de Roem van zyne Stam,

 

En in de Poëzy de kroon van Amsterdam,

* Met geest van Betstevaar ] H.L. Spiegel.

† Eglentier ] Loof om 't oud Amsterdamsch Blasoen.

‡ Nardus ] Lavendel der Vlamingen. J. Bodaeus in zyn vertaalde Theophrastus den Lavendel betwist te zyn Nardus spicata, en dat deze onder de Balsem-kruyden werd geteld, hoefd geen bewys.

§ Borst-weer ] Poëtens Borst-weering, bekend Boek van T. Rodenburg tot verdeediging der Poësye, onverbeterlyk geleerd, en niet te wederleggen.

↓ Adeldom die ] Nobilitas sola est, atque unica Virtus, spreuk uyt Juvenal. Sat. VIII. door Rodenburg zig toegepast, als den eersten Edelman in zyn geslagt.

# Zegel-woord ] chi sarà sarà, Italiaansch, die het zyn moet, zal het zyn.

[p. 254]

 

Die geene schenzugt hem zal van het Hoofd doen vallen,

 

Zoo lang'er Regt voor Deugd leeft binnen onze Wallen.

 

En allerminst door hem, dien ik min dulden kon,

 

Als op Jan Vos die ^*vuyl-verkeerde Salomon.

 

Dat Breêrô in de Kroeg, en Kermissen der Boeren

 

Verkeerde, om hun gedrag, en sprookjens te beloeren,

 

En meer natuurelyk te brengen op 't Thooneel,

 

Schoon 't niet zoo juyst behoefdt, heeft zyn verschooning-deel;

 

Maar welk een Eerlyk oor is duld'lyk in ^† Tengnagel

 

Te hooren dat zoo vuyl uytgieten van Jan Hagel!

 

Men noemde een aartigheyd van Vinding, Digter-gril,

 

Dat hy het heymelykst der Sluyk-Min straffen wil.

 

Men ziet zyn ^‡ Maneschyn dus gunstig door de ving'ren,

 

Bordeelen in, en uyt, als huys-genoot doorsling'ren

 

En 't geen 'er omgaat, met der Hoeren monster-rol,

 

Naam-kundigen op te doen, als afgesloofde Pol,

 

En Opper Roffiaan, naneef van ^# Juvenalis.

 

En meer gelyk te zyn den vuyl-bek Martialis,

 

Als Zedenmeester, met wiens mantel ook dit paar

 

Bedekken wilde 't vuylst der woorden, en gebaar

 

Van 't Roomsche Hoerendom. Tengnagel thoond zig makker;

 

En zyne Poësy gegroeidt op zulken akker;

 

En deze fyne Quant, die ons tog nimmermeer

 

Deed zien een Eenig stuk tot Roem van Deugd, en Eer

 

En, door zyn vuyle Geest, niet kon, of wilde maken,

 

Spart tegen Roodenburg zyn onbeschaamde kaken.

 

ô Was hen alle drie de Lust, en Penn verstompt,

 

Hoe zeer men hunne styl verschoond heeft, en vermompt!

* Vuyl-verkeerde Salomon ] Rusting.

† Tengnagel ] Zie zyn Poësy, uytgegeven, onder den Tytel van zyn Geest in de andere Weireld der verstorvene Poëten. dog de straf over het berispelyke verbied niet den lof over het roemwaardige, gelyk zoo is, zyn Spaansche Heydin, een voorwaar welgeschikt Thoonneel-stuk.

‡ Maneschyn ] Tytel van een deel des Geest van Tengnagel.

# Juvenalis ] Satira VI.

[p. 255]

 

En dat Petronius door vlammen was verlooren,

 

En noyt, om 't schoon Latyn, zoo zorgeloos verkooren!

 

Noyt was den Christen zoo veel schande-vuur bekend;

 

Tot wat verschooning zig 't ^* School der Geleerden wend;

 

Als kon men, buyten hem, het regte Roomsch niet leeren,

 

En gaat het allersnoodst met dezen lof vereeren,

 

Dat ^† al de Boevery is zuyverheyd; my 't lest

 

Van 't stinkend vuylnis-vat, en ^‡ broeiënd hoere-nest.

 

Ga voort, myn Digt-lust, om den lof dier Maatschappyën

 

Zoo 't u op 't herte legt, haar vleug'len uyt te spryen,

 

Te thoonen een model der Vryheyd, Vreede, en 't Regt,

 

In 't Rede Rykerschap voor 't Vaderland gelegt.

 

De Dwinglandy, om 't Volk tot slaverny te dwingen,

 

Bedagt Eer-Ampten der verscheydene Ordeningen,

 

Waar door ze elkander, uyt een jalousye, en spyt,

 

Verswakken mogten in een blindelinge strydt:

 

Hier in de Geest'lykheyd tot Staat-zugt ingespannen,

 

Sterkt met haar staf het swaard, en moedwil der Tyrannen:

 

Dit tuyg de mantel van 't gekruyste Broederschap.

 

Hoe moedig stelde zig de Rede-Ryker schrap,

* School der Geleerden ] Dat de Heydenen, die de allervuylste verthooningen der Bordeelen in hunne Floralia, en Bacchanalia openbaarlyk, en langs de straaten bedreven, denke niemand vreemd, van henlieden deze Petronius ten Hemel werd verheven. maar dat Christenen hem zoo hoog opzetten, is my zeer ergerlyk; gelyk ik zie in de additie van J.P. Lotechius van 16 voortreffelyke Mannen, behalven Gyraldus, Goddastus, Wouwer, Bourdelot, Gabbemae, veel anderer jongen Poëten. aanwyzingen van Bordeel-taal, en gedrag in andere ter schoole toegelatene Poëten, waar onder ook Virgilius, gelden by my zoo weynig, als het ontschuldigen van een dief, met te zeggen, deze, of geene heeft zoo wel gestolen, als ik. Ten aanzien van dit zoo naakt ontdekken der wellustigheden, had ik wel gewenscht in de vertaling van Arnobius te wezen uytgelaten, zoo vele vuyle gedagten in het uytdrukken der namen van de Heydensche Godheden omtrent den byslaap.

† Al de boevery ] Purissimae impuritatis, tanto indicitius composuit, quanto apertins.

‡ Broeiënd Hoere-nest ] Calidum Veteri centone Lupanar. Juvenal. Satyr. VI.

[p. 256]

 

Om Neêrlands Vryheyd, spyt den Tabbaard, en den Myter,

 

En in wat Kap, of Rok op 's Volkx vermogen wryter,

 

Kloekmoedig 't hoofd te bien. 'k Zie dus 't Gemeene-best

 

Der Grieksche Burgerstand in hun beleyd gevest:

 

Want schoon me in 't Broederschap deed grootse namen gelden

 

En Keyzer, Koning, Prins, of Albeschik hoord melden,

 

't Is slegts gelyk een Rol der Speelders, voor een Tyd,

 

Ten last, en van welk ampt hy wenscht eerlang bevryd;

 

Dog zoomen 't immer wil voor Heersching aangenomen,

 

't Zal, als de Vrouwe-Huyf op 't hoofd der ^* Dogen komen,

 

Die met den Tytel van Doorlugte Hoogheyd praald,

 

Maar in die Heerlykheyd zoo laag, en eng bepaald,

 

Dat hy niets, als Souvrain is magtig uyt te voeren,

 

Aan wien zyn Hofstoet diend, om beter te beloeren

 

Al wat hy ook by Nagt, en Heymelyk bestaat,

 

't Geen in een stip weêrstreeft Bevelen van de Raadt.

 

‘ô Heylige afterdogt! voorziene Jalousyen,

 

Om 's Volkx Gemeen-belang, en Wel-vaart te bevryën

 

Van overheersching, daar 't Eenhoofdige gebiedt,

 

By Ampt voor 't leven met de Wapenen, op ziet.’

 

Maar is myn Digt-lust ook, met zig zoo diep te steken

 

In 't Rede-Rykerschap, te verre, en laag geweken

 

Van 't Panpoëticon? ô neen, zy had veel meer,

 

Als trouwe Minnares der Vaderlandscher Eer,

 

Haar liefde-pligt, in 't oog des Weirelds laaten blyken.

 

En, voor de Burger-stand de Alleen-Voogdy doen wyken;

 

Met dezer Mannen Werk te brengen over een

 

In hunne Kameren, gelykende, als voorheen

* Doge ] Groot-Hertog van Venetien. van des zelfs Vorstelyke Tytels en Heerlyke Staat, Hofhouding, en Eerbiedenis hem aangedaan, zyn ontallyk veele Schryvers zeer breed uytweydende, dog van zyne weynig minder als Slaafsche onderwerpelykheyd aan den Senaat, moetmen lezen den Geheymschryver van den Graaf d'Avaux. S. Dedi. gewezene Afgezant van Vrankryk te Venetien, en voor al Amelot, zelfs aldaar Ambassadeur is geweest, in Nederduyts vertaald.

[p. 257]

 

De ^* Amphictyonsche Raad der groote Grieksche Steden,

 

Hunne onderlingen hulp beloofden als hun leeden;

 

Om Macedoner, Pers, en Thrax, te wederstaan,

 

En tweemaal 's Jaars vergaard, om 't noodig te beraên,

 

Hoe Griekenland, zoo lang 't haar kragten 't zamen spande,

 

En uyt Gemeen-Belang den Eygenbaat verbande,

 

Soo als een steyle klip in al de barrening

 

Maar toen de jalousy, en Heerschzugt haar beving,

 

En schendige Haat, en Nyd, om Ampten, tweedragt baarde,

 

En kleyne op groote Stêen in 't wrokkend harnas schaarde,

 

Heeft Lacedaemons list, met den verstaalden vuyst

 

Der Perssen, dezen Burgt tot spranklen vergruysdt.

 

Rampspoedig Hellaas wrak, maar Baak den Batavieren

 

Om onze welvaarts Hulk voorzienlyk te stieren.

 

Zoo sproot uyt deze schetz der Rede-rykery

 

Dit groote Tafereel, en Neerlands Poësy

 

Mag haar uytspanningen altyd, alom verbreyën,

 

Al bleef zy Jaar en dag, en mylen wegs verscheyen

 

Van 't Panpoëticon. 't Zy Digters minne-vuur,

* Amphictyons ] naam der Vergadering van gantsch Hellas, dat is Griekenland en alle de onderhoorige Eylanden. Van de oirsprong des naams zegt de aloudheyd, dat Amphictyon was zoon van Helenus, zommige willen van Deucalion, en Pyrrha; dog dit heeft geen waarschynlykheyd: naardien Griekenland onder zyn bestuuring geenszins zoo magtig was. Deze Vergadering was eerst een 't zamenkomst der 7 groote Steden Athene, Sparte, Thebe, Corinthe, Epidaurus, Argos, en Nauplium; dog naderhand hebben zig daar ook bygevoegd meest alle Grieksche Volkeren, en Steden Afgezondenen. hunne dagvaarden, zitplaatzen, en besluyten leestmen zeer omstandig by Pausanius, Strabo, Diodsicul. en andere omtrent deze komt in 't byzonder aanmerkelyk op de dienstyds Staats-gewyze Regeering van Griekenland in zoo wel overeenstemmende gelykenis met die van ons Vaderland, als of die was geschikt naar het model der Ouden, en is by uytnemendheyd daar in te bemerken, dat yder der voornoemde Steden, en Volkeren, hoewel in de algemeene bestemming aan malkander verbonden, yder egter zyns lands Regten, gewoonten, en Godsdiensten, en Financien bleef behouwden, en ten andere, dat men noyt een Veldheer voor 't leven aansteldt, en ten hoogsten niet langer, als voor drie jaaren, zoo ook in veele andere Ampten, tot behoudenis der Algemene-Vryheyd, en dat deze niet te handhavenen de eygentlyke oorzaak des ondergangs van die doorlugtige Burgersstaat is geweest. 't geen duydelyk aanmerkt Dionys. Halicarnass. Lib. IV. Cap. XXXX.

[p. 258]

 

Door afzyn niet verflauwd, maar in 't verpozings uur

 

Ter Rustbank, zoo het viel, myn yver ingeschooten,

 

De Liefde op 't Vaderland tot vlammen deed vergrooten

 

'K heb menigmaal beloofd den Landsman op te doen

 

Den overryken oegst van 't glory-ryk zaysoen,

 

't Welk in de Aloudene Eeuw, de Letterliên ontmoete,

 

En zonder onderscheyd van stam, of staat, begroete

 

Den triomfeerder, en 't geluk zyn gantsch geslagt,

 

In Eere, en Agtbaarheyd, en Welvaart toegebragt,

 

Op hunne kinderen, en Neef, en Na-neef Erflyk,

 

En in 's Lands heygenis, door zege-merk, onsterflyk.

 

Wat wonder, dat daar toe het gantsche Volk verscheen,

 

Als tot den grooten Roem den kleynen ook gemeen.