De schat der gezondheid

[p. 155]

De zwangerschap

Cats geeft in zijn Huwelijk de goede les van de doktoren:

't Is voor de echteliên geraden om te rusten
wanneer het zwanger wijf gevoelt haar eerste lusten;
wanneer een jonge vrouw haar maag en harte klaagt,
en voelt in haar geheim een teken dat ze draagt.
Want als een tere vrucht zich eerst begint te zetten,
al wat de vader doet dat zal de moeder letten;
wie veel de akker ploegt wanneer hij is bezaaid,
die breekt zijn eerste werk en maakt het al bekaaid.

In de laatste periode van de dracht kan het spel echter geen kwaad doen en men neemt aan dat het de bevalling lichter en de baan gladder maakt.

De hele kunst om de vrucht te behouden is dat de zwangere vrouw oppast met de niet-natuurlijke levensvoorwaarden. Want het gebeurt dikwijls dat een baarmoeder in goede conditie de beste beginselen van ons leven ontvangt en een welgevormd schepsel draagt, dat daarna door verzuim en onachtzaamheid van de moeder verkeerd behandeld wordt. De zwangere vrouw leeft op de juiste manier als ze goed op haar gezondheid let en haar lichaam niet afknelt met te strakke kleren. Want dat beschadigt de vrucht op dezelfde manier als andere in- en uitwendige druk en benauwenis voor de baarmoeder. Daarom zegt Aristoteles dat de vrucht goed en gezond groeit als er geen gewicht op de baarmoeder gelegd wordt. Dat is ook de reden dat de buik geen beenderen heeft, zoals het hoofd en de borst, zodat de maag en de baarmoeder vrijelijk uit kunnen zetten.

Een zwangere vrouw dient zich in het bijzonder te hoeden voor hevige bewegingen van het lichaam, zoals rijden en rossen, hard lopen, dansen en springen, en van de geest, zoals

[p. 156]

schrikken en snel in paniek raken. Dit veroorzaakt dikwijls voortijdige weeën. Toch prijs ik geen luizenleventje aan, omdat zich dan veel ongezonde vochten kunnen verzamelen en de natuurlijke warmte bedolven raakt. De vrouw moet zich in de eerste maanden weinig, in de laatste meer en tegen de bevalling dikwijls bewegen en veel gaan wandelen.

Bovendien moet zij zich wachten voor te grote hitte en kou. Ze kan zelf ziek worden door te lang te hete of te koude lucht in te ademen en de tere vrucht zal daardoor nog veel gemakkelijker beschadigd worden, vooral als het langdurig inademen van hete of koude lucht plotseling gevolgd wordt door inhaleren van vochtige of droge. Wanneer een natte en zwoele winter gevolgd wordt door een droge en koude lente, krijgen vrouwen een miskraam of sterven hun kinderen gemakkelijk, als ze al levend ter wereld komen. Galenus geeft hiervoor als oorzaak dat de lichamen van warmte en vocht los en zacht worden en daarom ontvankelijk zijn voor koude, droge en scherpe lucht. Tere vruchten die helemaal gewend zijn aan zwoele lucht, raken daarom uit balans van een plotselinge, droge kou, vooral als ze wat tenger zijn en door het lichaam van de moeder niet voldoende beschut worden. Een zwangere vrouw moet daarom uit kwade, onzuivere, stinkende en mistige lucht blijven. Ze moet oppassen voor de stank van gedoofde kaarsen, zwavel en dergelijke, evenals voor sterk ruikende kruiden, zoals munt, polei, muskus, en ook voor amber en civet en daarvan vervaardigde reukballen.

Verder dient ze goed voedsel te eten met een verdrogende werking. De hoeveelheid moet genoeg zijn voor haarzelf en de vrucht, zodat ze dikwijls heel wat naar binnen moet zien te werken, al heeft ze geen enkele eetlust. Ze hoeft zich niet streng aan de vastendagen te houden want door veel vasten kan het kind gemakkelijk slap en ziek worden en voortijdig naar buiten willen komen om daar het voedsel te zoeken dat het binnen moest ontberen. Van te veel voeding kan het kind echter stik-

[p. 157]

ken of wordt het zo groot dat het binnen de baarmoeder niet voldragen kan worden. Het kan ook ziek worden omdat een te grote hoeveelheid eten niet voldoende verteert, snel bederft en slecht bloed produceert, dat noodzakelijk slecht voedsel wordt voor de vrucht, die daarvan leeft.

Bovendien moet men spijzen die te koud, te heet of te vochtig zijn niet eten, vooral niet aan het begin van de maaltijd. Ook gekruide spijzen en gerechten met een korstje zijn slecht. Van de specerijen mogen alleen, enkel op het laatst, kaneel en saffraan gebruikt worden. Andere scherpe dingen als look en ajuin moet men laten staan, in het bijzonder als ze de medicinale kracht hebben om water te doen lozen of braken en niezen veroorzaken. Zwangere vrouwen die iets bitters en scherps nemen en daaraan niet gewend zijn, kunnen de tere vrucht bederven: bitterheid en scherpte zijn krachtig genoeg om te doden. Ook zoute dingen moet men schuwen. Aristoteles zegt dat door te veel zout het kind zonder nagels geboren wordt. Hiermee schijnt hij aan te willen geven dat zout het klevende deel van de teelstof wegvreet. Als een kind zonder nagels ter wereld komt, is dat volgens Hippocrates een teken dat het niet lang zal leven. Wanneer de vrouw onbedwingbare zin heeft in iets dat nu niet het beste voedsel is, moet men het haar toch niet geheel onthouden, maar nogal wat door de vingers zien. Men moet evenwel niet over ongezonde kost praten of over iets dat niet te krijgen is, om haar niet tevergeefs te laten watertanden.

Het is nuttig als een zwangere vrouw niet hardlijvig is en elke dag stoelgang heeft. Als dat niet vanzelf gaat, moet ze 's morgens sap drinken van pruimen, krenten en appels, zacht gekookt en goed gezoet en met een kluit boter erin. Als dat niet helpt, moet men niet te snel tot zetpillen of klisteren overgaan, vooral niet vlak voor de geboorte, omdat de scherpte daarvan de baarmoeder, die op de darmen ligt, gemakkelijk kan beschadigen en zo een miskraam kan veroorzaken. Daarom is het beter een zacht middel te slikken, bij voorbeeld rabarber met

[p. 158]

lange rozijnen. Het is een groot misverstand dat aderlaten voor een zwangere vrouw schadelijk is: beide worden dikwijls nagelaten, met gevaar voor vrouw en vrucht. Ik erken echter wel dat men hier zeer zorgvuldig te werk moet gaan. De aderen van de voet mogen bij zwangere vrouwen niet geopend worden, omdat dat het bloed met geweld naar beneden trekt en de vrucht doet dalen. In de achtste en negende maand mag men alleen in uiterste nood aderlaten, vooral bij hen die door een zwakke of slibberige baarmoeder gemakkelijk een miskraam krijgen.

Wat betreft het slapen ten slotte: dit dient 's nachts te gebeuren om het voedsel te koken en te verspreiden. Waken veroorzaakt ziekten, waar dikwijls een miskraam op volgt. De vrouw moet niet meteen na het eten gaan slapen en 's morgens wat langer blijven liggen dan ze gewend is.