De schat der gezondheid

Vallende ziekte

Vallende ziekte is een verkramping van het lichaam: opeens valt iemand neer, trekkend met zijn ledematen, terwijl hij zien, horen, noch denken kan. De patiënt raakt buiten kennis. Fernelius en Gorreus menen dat hij urine, ontlasting en zaad laat lopen door spierverslapping. Platerus wijt dit aan het inhouden van de adem en het schudden van het lichaam, waardoor ook het slijm van de hersenen geraakt wordt en als schuim uit de mond komt.

De aandoening wordt veroorzaakt door een kwade damp of vochtigheid die het hersenvlies prikkelt. Gevoelige hersenen, bij voorbeeld van mensen met een scherp verstand, worden er veel door gekweld, zoals te lezen valt over koning Cambyses bij Herodotus, over Caesar bij Suetonius en bij moderne schrijvers over de profeet Mohammed. Het vocht wordt zo kwaadaardig scherp door voedsel als mussen, aal, paling, peterselie, juffrouwmerk en look en door geitevlees en het slapen op geitevellen - omdat de geiten zelf vaak aan vallende ziekte lijden, zoals Hippocrates zegt. Bij ons heeft Gerard Vossius hier voortreffelijk over geschreven. Verder kunnen stank, droefheid, vasten en schrik tot vallende ziekte leiden.

De kwaal is zeer gevaarlijk en soms is verlamming het gevolg, al zegt Fernelius dat nooit gezien te hebben, in tegenstelling tot Galenus en Avicenna. Vallende ziekte is bij jonge

[p. 71]

mensen en niet te lange aanvallen nog het best te genezen. Hippocrates zegt dit ook:

Een die door stuipen wordt gekweld
wanneer hij weinig jaren telt,
die brengt de kunst gezondheid aan;
maar als de jaren hoger gaan
en als hij komt op vijfmaal vijf,
dan staat de dood hem naar het lijf.

De behandeling moet zich richten op de momenten direct na de aanval en ook op het voorkomen van meer aanvallen. De patiënt kan nog jaren leven, behalve als een beroerte volgt. Bij een aanval moet men de lijder in een lichte kamer leggen met het hoofd omhoog en zijn mond openbreken, zodat hij beter adem kan halen en het schuim eruit kan lopen. Vervolgens moet men een lepel teriakelwater of aqua vitae, gemaakt volgens het recept van Matthiolus, ingeven en hem aanroepen, de ledematen zachtjes recht trekken, de uiterste delen stevig binden en van tijd tot tijd losmaken. Als het te lang duurt kan men een sterke klisteer geven of een in wijnruit en azijn gedrenkt doekje voor de neus houden. Om nieuwe aanvallen voor te zijn moet men de kwade vochten afdrijven. Als geneesmiddelen kunnen bij voorbeeld dienen: elandklauw, meibloemen, lindebloesem, maretak, schraapsel van de hersenpan en muskus.