Een ambachts man verteert den kost in sijn bedrijf,
En van gestage spijs soo wast een jeughdigh lijf.
Maer een die niet en woelt, en heeft nu rijpe-jaren,
Die mocht soo ruymen Kost na desen beter sparen,
Hy ete somtijts laet, en dan eens weder vroegh,
Maer tweemael op een dagh dat is voor hem genoeg.
DAer staet oock te letten op den tijt, wanneermen dient te eten. Hier werdt eerst gevraeght, Of het ghesonder is maer eens des daeghs, ofte dickwilder te eten; waer in oock eenighe verscheydenheydt valt. Want men kan dickwils en veel, ofte dickwils ende weynigh, ofte veel ende selden eten. Dickwils ende veel eten, ghelijck eertijdts de schermers en worstelaers deden, en is noch voor het lichaem, noch voor de geest gesont. Wat de ander manieren belanght, het is beter dickwilder, als eens te eten. Want alsoo salder niet sevens te veel spijse ingeslockt en de maegh overladen werden, noch het Lichaem en sal niet uytteeren. Het is een misslagh dat sommige meenen, datmen in Ouden tijden maer eens daeghs plach te eten: het welk gesprooten is, (Muret. 4. Var. 12.) uyt den Brief van Plato, in dewelcke hy schrijft, hem seer mishaegt te hebben, datmen in Sicilien tweemael daegs sat wert. Maer het is een ander ding te eten, een ander sat ofte volte eten. Siet Dempster, over Rosin. 5. Antiq. 7. Hierom seyt Celsus seer wel, dat het beter is tweemael, als eens daeghs te eten: en beyde genoegh, als het maer verteert werdt. Maer ofmen nu oock meer als tweemael eten mach, en wanneer, daer van kan dit in het gemeen gheseydt werden: datter soo vele tijdts moet gaen tusschen het eenmael en het ander, dat de voorgaende Kost heel verteert kan zijn, en dat den honger, de beste sauçe, wederom gekomen is. Want soo lange men geen honger en krijght, dat is een teycken, dat de Spijse noch in de maegh, ofte in de aderen is. Evenwel en moetmen niet, so haest men honger begint te voelen, aen het eten vallen: noch oock den honger lange lijden. Want dat is beyde schadelijck. Te eten soo dra men honger begint te krijgen, veroorsaeckt veel raeuwigheydt. Want de krop van de Maegh sijnde seer gevoeligh, wert haest beweegt, en al wacker gemaekt, alsser maer wat voedzel, het welck hem noch niet verdeelt en heeft, overigh is. Langh oock hongher te lijden, vervult de Maegh met quade humeuren, diese uyt het lichaem treckt.
Soomen nu vraeght, hoe dickwils datmen eten moet? 't gesontste is, voor een mensche van middelbare jaren, en die wel ghematight is tweemael daeghs te eten. Want daer door kan het ongemack, het welck door te langh vasten, ende te dickwils eten veroorsaeckt, voorgekomen werden. 't En is oock niet schadelijck tweemael daeghs sijn bekomste te hebben: alsmen soo veel niet en eet, dat het de maegh beswaert. In de rest, moetmen de jaren, de gematigheyt, de maniere van leven, ende de gewoonte wat toe-gheven. De kinderen moeten dickwils eten, want sy niet veel sevens verteeren: en hebben veel van doen, niet alleen om ghevoedt te werden, maer om te groeyen en te wassen. Stock-oude Luyden; die mede slappe krachten hebben, en veel Kost niet verdragen en konnen, moeten dickwils ende weynigh sevens eten. Maer middelbare oude Luyden konnen best teghen het vasten. Die van middelbare jaren, dewijlse tusschen beyden ghestelt sijn als sy tweemaels alle daeg eten, soo konnense haren honger versadigen, en haer krachten genoeg versterken.
Daer en is nu oock geen minder onderscheyt van wegen de Complexie. De gematighde, daer wy hier insonderheyt van spreken, hebben haer in de middel maet. De gene die warm van natuere zijn, en konnen niet wel honger lijden: maer gaen door te veel vasten lichtelijck van haer selven. Ende moeten derhalven dickwils eten, insonderheydt de ghene, die de gal veel op-breeckt. Maer die koudt van complexie zijn, konnen langher honger lijden. 't En schaet oock de vochtige niet, datse wat langh vasten. Want den honger verdrooght. Die dun en schrael zijn, en een open huyt hebben, in dewelcke het voedsel veel vervlieght, moeten dickwils eten: ende die vet zijn, en dicht van huyt, soo dickwils niet. Hier beneffens moet oock gelet werden op de oeffeninge, arbeyt, en maniere van leven. De ghene die haer weynigh, ofte tamelijk oeffenen, hebben genoeg aen tweemael daeghs te eten: maer die meer en grooter arbeyt doen, mogen 's morgens wel onbijten, en na den middagh schoven: want als sy sulcx niet en doen, soo en zijn de krachten niet sterck genoeg om den arbeydt te wederstaen.
Hier moet mede grootelijcks acht genomen werden op de gewoonte. Want, gelijck Hippocrates seydt in het tweede Boeck van de maniere van Spijse in felle sieckten op den twee-en-twintighsten Text, soo voor de ghene, die eens, als die tweemael ghewent zijn te eten, is het schadelijck ende ongesondt schierlijck te veranderen: en die niet gewent zijnde middagh-mael te houden, evenwel 's middaghs eten, werden daer door slap, loom, ende beswaert. Ende indien zy daer op des avonts wederom eten, so rispen sy zuer, ofte krijgen den loop. Want de Maegh wert buyten ghewoonte overlast, ghewent zijnde tweemael op te drogen, niet tweemael te swellen, ende tweemael spijse te verteeren. Daer beneffens, ghelijck hy daer mede verhaelt, inde vier-en-twintighste Spreuck, die tweemael des daeghs gewoon zijn te eten, indien sy haer middagh-mael niet en nemen, werden flaeu, ende krijgen pijn voor 't hert. Het schijnt dat haer inghewant hanght, maeken heet water, en verbranden kamerganck: sommige hebben eenen bitteren mont, holle oogen, de slagh van 't hooft klopt haer, en de buytenste deelen van 't lichaem zijn kout. Vele oock, gelijck hy in de volgende spreuck leert, die gheen middaghmael gehouden hebben, en konnen des avonts niet eten: dewelcke als zy 's avonts eten, werden seer beswaert, en verteeren de spijse qualijcker, als of sy 'smiddaghs gegeten hadden.
Dewijl nu voor een gematight mensche, ende van middelbaren ouderdom, bequaemst is, ten zy de noot hem bedwong te wercken, tweemael des daeghs te eten: laet ons gaen sien, op wat ure van den dag hy eten moet. Alsoo eenen natuerlijcken dag (gelijck de Autheuren dag ende nacht noemen) bestaet uyt 24 uuren: zo en schijnt niet ongevoeglijck den selven in tweegelijke deelen af te meten, en datter twaelf uren quamen tusschen den noene en het avontmael. Maer dewijlder ook acht moet genomen werden op andere dingen, tot de maniere des levens behoorende: so heeft het gemeen gebruyck vast gestelt, dat de tijt van het middagmael tot het avont eten korter is, als van het avont-
Auteursrechtvrij