|
| |
Van de Vreese.
Het IX. Capittel.
ICk kome tot den anghst, en hare vreemde grillen,
Waer door ons menighmael de gantsche leeden drillen,
En dat wel meesten-deel om eenigh ongeval,
Dat noyt sijn leven was en nimmer wesen sal.
Wie isset niet bekent, dat even stoute lieden,
By wijlen sonder gront en buyten reden vlieden?
Men seydt ons van een Prins, die noyt gewelt ontsagh
Maer van een kleyne muys als doodt ter aerden lagh.
Hoe dickmael wort een slagh, oock tegen hoop, verloren,
Vermidts een rassche schrick het leger quam bekoren?
Wel, vriendenm, leeft gerust, en stilt u bangen geest,
De vrees is dickwils meer als datter wort gevreest.
Het beste dat de Mensch hier over kan bedencken,
Is dat hem buyten Godt niet machtig is te krencken:
En waerom doch beschroomt voor druck of sware pijn?
Het quaet oock even-selfs moet ens ten goede sijn.
| |
| |
DE vreese is een benautheydt ende onsteltenisse, die wy hebben van weghen eenigh quaet, dat wy meenen ons over het hooft te hangen. Wy en spreken hier niet van de vreese Godts, die een beginsel der Wijsheydt is, ende ons so seer in de H. Schriftuere belast wert: noch oock van de ghene die de Ondersaten hebben van hare Overheydt, als prijsselijck zijnde: maer van een quade en ongeregelde vreese, dewelcke is een broetsel van de sonde. Gelijck Adam, na dat hy Gods bevel overtreden hadde, en de daerom vluchtigh ‘was, seyde: Ick vreesde om dat ick naeckt was, ende daerom verberghde ick my. Soodanige vreese is een’ wel-bekende Passie, ende die by na alle d' andere kort op de hacken volgt, gelijck de schaduwe het Lichaem. Want sy vervoeght haer by den gierigaert, dewelcke altijdt vreest dat hy te kort sal komen. By den Eersuchtigen die gestadigh in vreese staet voor verkleyninghe. By den Amoureusen, die dagh ende nacht bekommert is, uyt vreese van een blaeuw scheen te loopen. Ten kortsten, sy is een passie die haer wijt spreydt, ende daer weynig personen af konnen ontslagen zijn. Ia sy is van de quaetste en moeyelijckste van allen, dewijl dat d'ander passien niet quaet en zijn dan so langh haer oorsaeck duert, en deselve tegenwoordigh is: en die wech-ghenomen zijnde mede op-houden: maer de vreese is een quaet ende ongerustheydt die komen kan van yet dat niet met allen is, en misschien nimmermeer wese sal.
Dit quaet dan, dat gheen quaet en is alleen in meeninge ende inbeeldinghe, ende dickwils t'onrecht, hout ons evenwel altijdt gaende, ende berooft ons niet alleen van alle rust ende vreught, maer vervaert ons oock soo seer als het wat over de kerf gaet, dat het ons memorie, reden en verstant doet verliesen; het minste neemt onse moedt wech, beroost ons hert van krachten, en doet het soo bevriesen, dat het alle kou, al het schudden en beven van de koortse te boven gaet, Lucret. lib. 3.
Door vrees is dat het bloedt als in den mensch vervriest,
Soo dat hy menighmael sijn gantsche kracht verliest.
Ia het verweckt dickwils sulcken schrick dat de hairen, ghelijck men seyt te bergen staen; maeckt vleugelen in de voeten, en somtijdts sulcken verbaestheyt, dat de kloeckste loopen als of de vyandt achter haer was, die nochtans daer ontrent niet en is. Van dese Vreese, dewelcke Panicus terror genoemt wert, sijn verscheyde exempelen in de oude en nieuwe Historien te lesen, en zijn daer uyt vele by-een vergadert van Simon Goulart, in het eerste deel van sijn wonderlijcke Historien, die uyt het François in onse tale overgeset zijn.
Wat een groote kracht de Vreese heeft, om veranderinghe in ons Gemoedt en Lichaem te maken, blijkt uyt het exempel van Ferd. Gonzaga, verhaelt by Pontus de Heuter, in het leven van Philips de II. blijckt oock aen verscheyde, die door vreese van doodt geschoten te werden, onversiens van haer gicht genasen, betuyght by Thuanus Hist. 15. Cael. Rhogid. 12. Ant. Lect. 15. en Valetiol. 2 Obs. 4. van andere, die uyt schrick van de sententie des doodts in eenen nacht geheel grijs werden, beschreven van Schalig. exerc. 112. Thuanus Hist. 13. Iunius de Comac. 10. Lemn. 2. de. Complex. 2. Cael. Rhod. 13. Ant. 27.
Het is een vreemde Historie, die sy schrijven van een groot Heer, dewelcke een vroom ende kloeck Krijghsman sijnde, evenwel als hy eerst voor de vyand quam, en den slagh soude aen gaen, soo verbaest werde, dat hy sijn selven vuyl maeckte. Het welck hem van een ander voor den slagh van Pavien verweten sijnde, gaf voor antwoordt, dat hem misschien dese swackheyt wel over soude komen, maer dat hy evenwel al vechtende voor de voeten van sijnen Koningh blijven soude, ende dat den anderen de eerste soude sijn in 't wech-loopen, gelijck korts daer aen oock geschieden.
Garsia de vijfde, een van de vroomste Koningen van Navarre, bevende, als hy ten oorlogh soude gaen, gaf voor antwoordt aen de ghene, die meende dat sulcks uyt blooheyt geschieden, en hem moedt wilde geven: ‘Ghy kent my qualijck, indien mijn vleesch wist waer mijn couragie het brengen sal, 't soude plat van sijn selven vallen.’
Sodanige bysondere Vreese, sijn sommige personen onderworpen, en dese soorte van Schrick en Vreese komt haer uyt onbekende oorsake, waer van het ondersoecken seer swaer is. Want daer sijnder, die hoorende alleen den naem van een krijgsbaer vyant, sullen vervaert sijn: gelijck den naem van Ian Huniades, die soo gevreest was van de Turcken, dat de Minnen daer mede de kinderen plachten te stillen. Wy sien dat de kinderen (die geen verstant en hebben, en dien volgende sonder vreese behoorden te wesen) seer vervaert sijn voor yemandt die ghemomt, ofte swart is, en dat men haer beter doet swijgen met een schoorsteen-veger ofte diergelijcke, als met andere dreygementen.
Dese soorte van vreese en komt niet alleen over de kinderen sonder verstant, maer oock de grootste luyden van staet, ja selve de Stoïsche Philosophen, die onder alle andere de stantvastighste waren, soo dat sy niemant, wie het oock sy, en spaert.
Plutarchus beschrijft in 't leven van Alexander, hoe dat Cassander, die hy al in sijn leven vervaert had met quade onthalingh in Babylonien, uyt eenigh suspicie die hy op hem hadde: daer na gheworden sijnde Koningh van Macedonien, ende van gheheel Griecken landt, ende wandelende op eenen sekeren tijt te Delphis, wierp sijn oogh onder andere beelden, die hy daer stont en bekeeck, op het beeldt van Alexander, ende kreegh daer sulken schrick van, dat hem al de Leden beefden, en men hadt al de moeyten van de werelt, om hem wederom tot sijn selven te doen komen. Dese vrees ende schrik en komt niet alleen den mensche over door het aenschouwen ofte de heughenis van haer ghelijcke menschen, van dewelcke, als sijnde haer ghesworen vyanden, sy eertijts ontfangen hebben, ofte noch ontfangen, eenigh quaedt, onghelijck, ofte straffe, maer daer sijn noch andere verscheyde saken die materie en oorsaeck geven tot dese passie.
Want men vreest niet alleen de Leeuwen, Tijgers, en andere wilde en wreede beesten, die ons konnen om-brenghen, 't welck oorsaeck ghenoegh is om te vreesen: ende men vreest oock niet alleen slanghen, padden, spinne-koppen, dewelcke al sijn het leer kleyne beesjens ons evenwel konnen dooden, aenghesien datse venijnigh zijn; maer daer zijn oock eenighe die van natueren een seeckere tegenheydt hebben, dat sy soo vervaert en verschrickt zijn van beesten, die wy ghestadigh in huys hebben, ende waer van sy niet
| |
| |
beschadight konnen werden, dat het onghelooflijck schijnt.
Wert verhaelt van een groot Prins, die in de Legers tegen den vyandt groote vromigheyt toonde, en ovenwel dapper verschrickt als hy een Muys sagh ofte hoorde in sijn kamer.
Een Engels Edelman sittende aen tafel, werdt qualijck, ende hier ende daer hem keerende, tot dat hy van benautheyt sweete, ghelijck of hem yet quaets overkomen was: ten lesten verstont men van de gasten, die mede aen tafel waren, datter een kat in de kamer moest wesen, vertellende hoe dat den Edelman gewent was altijd zoo t'ontroeren alsser een kat ontrent was, alhoewel hy die niet en sagh, soo drae konde hy ghewaer werden 't ghene hy vreesde ofte hate, ende na dat men ghesocht hadde, werter een onder 't bedt gevonden, dewelcke uyt de kamer gejaeght sijnde, quam hy wederom tot sijn selven, ende beschaemt zijnde, bekende daer in sijn swackheyt. Dese dingen moet men wijten eenige secrete antipathie ofte tegenheydt, die sommige hebben in eenige beesten: even ghelijck wy van d'andere zijde sien sommige heel versoten versnot sijn, sonder te weten waerom, op honden, katten ende andere beesten.
Dese passie streckt hem noch verder uyt: Want den eenen vreest het water, ende 't verdrencken, andere sijn seer verschrickt, en niet sonder oorsaeck, voor den donder. De Keyser Caligula en konde geen kelders diep genoegh vinden om hem te verbergen, als het donderde.
Iovius schrijft van een die zoo vreesachtig van naturen was, dat hy gantsch buyten postuer stont als hy maer een slagh van de donder hoorde, en gelijck een die buyten sijn sinnen is, socht de donckerste en diepste holen, om daer in te kruypen.
Ick heb ghesien de kloeckste Krijghslieden (ende wert mede van een vroom Prince vertelt) dat sy niet en konden sien, datmen haer ofte een ander bloedt liedt, of sy werden qualijck, en waren nochtans ghewent haer deghens bebloedt te maken tot het gevest toe in de ribben van de vyanden.
In 't korte dese passie besprenght ende ontstelt de menschen op verscheyde manieren, ende men vinter weynigh die op d'een ofte d'ander wijse daer mede niet beladen en werden: maer de Vreese komt sommige uyt kleynhertigheyt, andere met eenigh sondament ofte reden, als oock van wegen de menschelijckheyt, ende dat is, 't welck de Philosooph Zena een tot antwoort gaf, die hem verweet dat hy voor een baffende hont, die hem meende te bijten, bevreest was ghe- ‘weest: 't Is seer swaer, zeyde hy, den mensche heel uyt te trecken: willende ons te verstaen geven, dat’ een mensche noyt soo stantvastigh en noyt soo wel op sijn hoede is, dat hy niet al-te-met en toont dat hy de passie onderworpen is. En Agellius is Noct. Art. 1. vertelt hoe dat doen de Philosooph Aristippus, eens over Zee voer, daer een groot on weder op stont, soo datter niet verwacht en werde, als dat Schip en menschen souden vergaen, hy van vreese verbleyckte: het welck gemerckt sijnde van een Soldaet, daer by zijnde, hem al lacchende ende spottende seyde, dat hy hem niet seer Philosoophachtigh droeg, soo seer voor de doodt vreesende, en van sijnen 't weghen, dat hy gantsch ‘niet en vreesde. Dat geloof ick wel, seyde Aristippus want ghy en hebt oock soo grooten oorsaeck niet van vreese, als ick doe: Want ghy niet seer bekommert en zijt om te verliesen de ziele van een boef, maer ick vreese voor de ziele van een wijs man. Uyt’ welcke woorden licht af te nemen is, dat de Stoïsche Philosophen soo wel als andere beweegt konnen werden, door de inbeeldinge van 't quaedt, voor soo vele sy menschen waren, maer dat sy evenwel haer consent daer niet toe en gaven.
Cicero seydt, 1 Tusc. Dat een wijs man niet en verschrickt voor de doodt, dewelcke van wegen de onseekere toe-vallen ons ghestadigh over het hoost hanght, en om de kortheydt des levens nimmerm eer verre kan af-wesen.
Geen wijs man vreest de bleecke doot,
Sy stelt de menschen buyten noot;
Men weet niet wat voor ongeval,
Ons uyt de werelt rucken sal.
Maer, hoe het is of wesen mach
Ons naeckt wel haest den lesten dagh,
En dat vermits ons korten tijdt
Gelijck een post daer henen rijt.
Het is waerachtig datter sommige gevonden werden, die een soo stercken, stillen, stantvastigen ende onbeweeglijcken geest hebben, dat sy van dese passie niet ontroert en konnen werden, al is 't oock dat haer op het alder-onversienste yet overvalt: maer alsulcke persoonen sijnder weynig, en elck een en kan niet wesen als Fabricius, dewelcke (gelijk Plutarchus in sijn leven beschrijft) van de Romeynen gesonden was voor Ambassadeur aen den Koning Pyrrhus: dese Koning willende beproeven het groot hert, en de kloeckmoedigheyt van Fabricius, liet achter het tapijt een Olyphant verbergen ende hem op sijn onversienst briessen, als Fabricius daer voor-by gingh, en minst op dachte. Hy die niet met allen verschrickt en was, seyde al lacchen- ‘de: Heer: u gout en heeft my gisteren niet konnen beweeghen, noch minder van dage uwen Olyfant.’ Diergelijcke exempelen souden noch konnen gevonden werden, hoe wel datse selden gebeuren.
Om nu mede wat te spreken van de remedien tegens de Vreese. Wy moeten in 't eerst ons voorstellen, dat wy ons misschien bekommeren ende ongerust maken in dingen, die niet te vreesen en staen, ende waer uyt ons geen ongemack over het hooft en hangt. Hier van sal ick een kluchtige geschiedenisse by-brengen, uyt de vertellinge van de Koninginne van Navarre, Nouvelle 34. Daer leyt een dorp tusschen Niort en Fors, genaemt Grif, toe-behoorende den Heere van Fors. Her gebeurde op sekeren tijt, dat twee Cordeliers, ofte Grau-monicken, komende van Niort, heel laet quamen in 't voorschreven Dorp van Grif, en t' huys lagen by een Slager. Ende also tusschen haer Kamers, en die van de Slager maer een dun beschot was, so waren sy begeerigh om te luysteren wat de man al teghen sijn Vrou in 't bed soude praten, en hielen derhalven haer ooren dicht aen het beschot. De Slager, die om sijn gasten niet en docht, praten van sijn nering, en seyde onder andere, wijf ick moet morgen heel vroegh opstaen, om te gaen sien ons Cordeliers: daer is een heel vette die ick moet slaen, wy sullen hem daer na
| |
| |
zouten, en daer mede ons profijt doen. En al verstont hy dat van sijn verekens, die hy Cordeliers noemde, so hielen evenwel die twee arme broeders, aenhoorende sulck besluyt, voor vast, dat het op haer kap aen soude komen, en verwachten met groote vreese en anghst den dageraet. Een van haer beyde was heel vet, den anderen wat magerachtigh. De vette wilde hem aen sijnen kameraet biechten, seggende, dat een slagher verloren hebbende de liefde ende vreese Gods, geen meerder werck en soude maken van hem om te brengen, als om een Os, ofte eenigh ander beest: Ende dewijl sy in een kamer besloten waren, daerse niet uyt en konden, als door de kamer van de waert; wel versekert mochten wesen van haer doodt om haer zielen Godt te beveelen. Maer de jonghe Monick die so verre niet overwonnen was van vreese als sijnen maet, seyde: dewijl de deure voor haer gesloten was, datse mosten sien door het venster te geraken: ende dat in allen gevalle haer niet arger en soude overkomen, als de doodt. Het welck de vette oock toestont. Hier over doet de jonge het venster open, ende siende dat het niet seer hoogh van de aerde en stondt, was met eenen sprongh terstont om leeg, ende liep wat hy mocht, sonder sijn maet te wachten: Dese waegden het mede, maer de swaerte van het Lichaem benam hem het loopen: want in plaets van springen viel hy soo onbesuyst neder, dat hy sijn een been dapper quetste. Ende siende dat hy van sijnen maet verlaten was, ende hem niet volgen en konde: so keeck hy rontom, waer dat hy hem best soude verbergen, ende en sagh niet als een verckeschot, waer hy na toe kroop so hy best mocht, en de deur open doende, soo liepender twee groote Verkens uyt, welckers plaets de Monick in-nam, en sloot de Deur achter hem toe, verhopende, als hy eenigh volck soude hooren voorby gaen, om hulpe te roepen. Maer soo haest als het daeghde, sleep de Slager sijn groote messen, ende seyde teghen sijn wijf, datse hem geselschap soude houden, om twee vette Verckens te slaen. En als hy aen 't kot quam daer de Cordelier verborgen was, begon hy wel luyde te roepen, opende de deur: Spring uyt mijn Cordeliers, spring uyt, ick moet van daeg van u beulingen hebben. De Monick niet konnende op sijn been staen, kroop op handen en voeten uyt het kot, roepende soo veel hy konde om genade. Ende was den armen Monick in grooten anghst, de slager met sijn wijf en hadden niet minder: want sy meenden dat Sint Françoys op haer vergramt was door diense van een beest een Cordelier gemaeckt hadden, ende sy vielen op haer knien voor den armen broeder, biddende vergiffen is aen St. Françoys, ende sijn ordre: Soo dat de Monick aen de een zijde riep om ghenade aen de slagher, en de slager aen de ander zijde om vergiffenis aen den Monick, tot datter wel een vierendeel uurs door liep, eer den eenen den anderen gherust konde stellen. In 't laetste de goede Monick, siende, dat de slager niet quaets voor en hadde, vertelden hem de oorsaeck, waerom hy in 't schot gekropen was, waer door haer vreese terstont in lacchen veranderde, behalven dat den armen Monick, die sijn been gequetst hadde, niet wel vrolijk konde wesen: maer de slager leyden hem in sijn huys, alwaer hy hem dede verbinden. Den anderen Monick, die hem in den noot gelaten hadde, liep alle de nacht, tot dat hy 's morgens quam ten huyse van den Heer van Fors, alwaer hy klaegden over de slager, die hy meende dat sijnen maet vermoort hadde, alsoo hy niet gevolgt en was. De Heer van Fors sant terstont na de plaets, om de waerheyt te vernemen. Deselve verstaen hebbende, en vont geen materie om te weenen: maer alleen om voor een klucht te hove te dienen.
Vele zijnder, die ghelijck dese Monicken uyt misverstant, ofte verkeerde inbeeldinghe, haer selven schrick ende vreese op den halsjagen. Maer wat willen wy ons doch quellen in dingen, die noch niet en zijn, en ons noch onbekent zijn ofse komen sullen? Misschien sal de tijdt troost by-brenghen, in plaetse van droefheydt daer wy voor vreesen. Hoe veel kander noch tusschen beyde komen, 't gene dat het quaet mach beletten?. Eenen omgangh van het rat, stelt het onderste boven, ende dickwils van daer wy onsen ondergang verwachten, komt de behoudenis. Als de Koning Françoys de eerste, in den slagh van Pavien gevangen was, meenden een yegelijck dat heel Vranckrijck in hande van Keyser Karel soude komen: maer het viel heel anders uyt, dewijl elck een, oock die te voren sijn grootste vyanden geweest waren, den Koningh te hulpe quamen. Daer en is niet dat lichtelijcker bedrogen kan werden, als des menschen voorsichtigheydt. Het gene datse hoopt, mistse, datse vreest, ontloopt: het ghene sy niet en wacht, overkomt haer. Godt houdt sijnen raet bysonder, 't gene de menschen op d' eene maniere beraemt hebben, besluyt hy op een ander. Laten wy ons niet ongeluckig maken voor den tijt: misschien en sullen wy het gantsch niet eens sien. Het toekomende, 't welck soo veel menschen bedriegt, sal ons misschien soo dra bedriegen in ons vreese als in ons hope. 't Is een vermaerden regel in de Medicijne, dat in hestige sieckten het voorseggen nimmermeer seker en gaet: so is 't oock met de hevigste dreygementen van de Fortuyne. Soo lange aIsser leven is, so lange isser hoop. De hoop blijft so lange alsser adem is.
Maer alsoo dese vreese niet altijdt en komt uyt de gestaltenisse der Natueren, maer dikwils van al te sachte en teere op-voedingh (want om datmen van jonghs op niet opgevoedt en is tot moeyte en arbeydt, vatten wy dickwils de dingen sonder reden) soo moeten wy ons van langer handt gewent maken het ghene ons soude mogen verschricken, ons voor oogen stellen de swaerste perijkelen daer in wy soude mogen vervallen. en de onghelucken met een mannelijcke dapperheyt van selfstegen-gaen. Het is ons veel lichter de Fortuyne te wederstaen, als wy haer bespringen, dan als wy ons tegen haer moeten verweeren. Want wy hebben dan tijt om ons te wapenen, en wy letten op ons voordeel; maer als sy ons verrast, soo leeftse met ons ghelijckse wil. Wy moeten dan toesien, dat wy haer bespringende ons leeren weeren, dat wy ons dikwils een valschen alarm maken; dat wy ons voorstellen de perijckelen die groote Personagien gepasseert hebben: dat wy overleggen, hoe sommige de grootste ontkomen sijn, om dat sy in de selve niet seer ontstelt en waren, en andere in de minste bleven steecken om datse haer kleynhertig hielden.
Daer en is geen sake ter werelt, daer de menschen door de banck meerder voor schricken, als voor de doodt: evenwel en isset dat minder oorsaeck geeft van vreese, en daer in tegen deel meer reden is, om de selfde aen te nemen, en hem selven daer toe te begeven. Soo dat wy nootsaeckelijck moeten bekennen, dat het
| |
| |
maer een enckele opinie, en algemeene mislagh is, die de wereldt aldus inghenomen heeft. Wy staen op 't gemeen los gevoelen, het welck ons wijs maeckt, dat de doot een groot quaet is, ende wy en geven geen geloof aen de wijsheydt, die ons leert, datse een verlossing van alle quaet, en de haven van het leven.
Het bestaet dan alleen maer in een verkeerde opinie, die ons reden wil benemen met het mom-aengesicht van de doot. Seer wel seydt de wijste onder de Heydenen, dat het vreesen voor de doot, was, hemselven wijser te willen maken, als een ander; dat het was veynsen yet te weten 't welck geen mensche en wist. Dit seggen betoonde hy oock in sijn selven. Want aengheport zijnde door sijne vrienden, dat hy doch sijn saeck voor de rechters soude willen verdedighen, om het leven te behouden, siet daer sijn aenspraeck: ‘Mijn Heeren, seyde hy, indien ick u bad, dat ghy my niet ter doodt en soudet brengen, soo soude ick vreesen te spreken tot mijn schade, want ick en weet niet wat sterven is, ofte wat daer gebeurt die voor de doot schricken, schijnen te willen weten watse is voor my, ik en weet niet watse is, noch ook wat men in de ander werelt doet, misschien is de doodt een dingen sonder onderscheyt, misschien oock goedt en aengenaem. De dinghen die ick weet dat quaedt zijn, gelijck sijn even-naesten te beschadigen, vliede ick, maer de gene, die my onbekent zijn, gelijck de doodt, daer en kan ick niet voor vreesen. Derhalven stel ick het aen u. Want ick en kan niet weten, welck voor my beter is, te sterven, of niet te sterven, derhalven kont ghy-luyden daer in doen, wat ghy begeert. Soo sprack hy, en zo storf hy. Maer een’ Christen kan hem noch beter troosten in de doodt, dewijl hy weet de selfde te wesen, eenen inganck van een beter leven. Dan ick en sal in dese materie niet breeder gaen, dewijl onlangs van de verachtinge des doodts geschreven is by den hoogh-geleerden Heere Daniel Heinsius, Ridder, &c. Na wien van die materie yet te willen handelen, is van Troyen te schrijven na Homerus. Derhalven zo sullen 't wy hier by laten blijven, en besluyten, met dit dicht van onsen Poët:
Het schricken voor de dooot dient mede wech-genomen,
Om dat voor haer gewelt meest al de lieden schromen:
En wie dat voor het graf geduerig sit en vreest,
Die heeft tot aller stont een ongerusten geest.
Wat raet voor dit verdriet? leert in u herte wegen
Hoe dattet met de mensch op derden is gelegen,
Stelt is u sinnen vast, dat slecht, dat edel bloet,
Dat al wat adem heest in asch verkeeren moet.
Leert so met stage vlijt u tot de doot bereyden,
Ghy sult als sonder schrick van aertsche dingen scheyden;
Want datmen menigmael in sijn gedachten siet
Hoe swaer het eerst gelijkt, het is ten lesten niet,
Maer boven alle ding begint een beter leven,
Ghy sult u aen het graf vrywillig overgeven,
Ghy sult geduldig zijn tot in den lesten noot,
Een die wel heeft geleeft wat past die op de doot?
| |
Seneca 7. de Benef. 1.
Mors omnium dolorum & solutio & finis est.
| |
| |
| |
Cicero
Lib. 1. de Divinatione
Aliae terrae pestilentes, aliae salubres, aliae quae acutae ingenia gignant, aliae quaeretusae. Quae omnia fiunt & ex coeli varietate, & ex disparili aspiratione terrarum.
| |
Montaigne
au 11. livr. des Essais chap. XII
Si par experience nous touchons à la main que la forme de nostre esprit depend de l' air, du climat, & du terroir où nous naissons: non seulement le teint, la taille, la complexion, & les contenances, mais encores les facultés de l' ame. Et plaga coeli non solum ad robur corporum, sed etiam ani morum facit, dit Vegece.
Idem docent Polib. lib. 4. Cicer. 2. de Divinat. Livius lib. 44. Barclaius 4. Satyr. 2. Bodin. 5. de Rep. 1.
| |
Huarte
en el exam. de ingenios cap. 11.
No solamente se conoce esta variedad de costumbres en regiones tan apartadas, pero aun en lugares que no distan mas que una pequeña legua, non se puede creer la differencia, que ay de ingenios entre los moradores.
|
|
Auteursrechtvrij