't hert na d'uytwendige leden, dat het selve van de natuerlijke warmte verlaten sijnde, den mensche doet van sijn selven gaen, ja somtijts oock haestig doodt blijven.
De blijdschap geschiet om verscheyden oorsaecken. Meest om ons eyghen, ofte vrienden geluck, voorspoedt en welvaert, het welck de rechte blijdtschap is. Somtijdts oock om dat het ons vyanden qualijck gaet, om haer doodt ofte ongeval. Alsoo lesen wy in Suetonius dat verblijdt geweelt is, ende groote vreught ghemaeckt heeft het volck van Romen, over de doot van de Tyrannige Keysers, Tiberius, Caligula, Nero, en Domitianus, van welcke zy hart en wreedelijck getracteert waren. Cusquiniaen beschrijft dat de blijtschap, die door gantsch Italien, en rontom daer ontrent, over het dootslaen van den Keyzer Constans den tweeden, zoo groot was, dat de Gouverneur van Italien, ende de Capiteyns, niet en dorsten het minste teecken van droefheyt voor het volck toonen. Senec. Oedip.
Wie yemandt heest gevreest wanneer by plagh te leven,
Die sal noyt aen sijn graf bedroefde tranen geven.
Groote en onverwachte tijding, en die haeft gebootschapt, maeckt een verbaestheyt, en gelijck als eenen schrick in de gene dieze ontfanght.
Als Philips, Koningh van Macedonien, door de Romeynen overwonnen was, zo liet Quinctus Flaminius op een plaets, daer geheel Griecken-landt by een vergadert was, eerst door 't blasen van de Trompet stilte gemaeckt zijnde, by een bode uyt-roepen, dat het volck van Romen, en haren Veldt-oversten Flaminius, al le de Griecksche steden, die onder het gebiedt van Philips gestaen hadden, geboden voortaen vry en vrank te wesen. 't Welck de Menschen hoorende, stonden door de groote en onverwachte blijdschap geheel verslagen: en in 't eerste geloovende, 't ghene zy gehoort hadden, niet gehoort te hebben, swegen heel stil. Maer als het zelve wederom uytgeroepen werde, so schreeuden zy allegader met zulck een keel, dat de Vogels, die boven haer vlogen, van schrick ter aerden vielen, gelijk Valerius Maximus beschrijft in 't 4. Boek op 't 8. Cap. Livius in sijn 33 Boeck voeghter by, dat de blijdschap grooter was, als datse van de menschen geheel konde gevat werden: dat den eenen den anderen verbaest aenkeeck, ghelijck oft eenen droom was; dat elck een den anderen vraeghden, wat het was, zonder sijn eygen ooren te gelooven; dat niemant oock op het spel, 't welck daer ghespeelt werde, eens acht en nam, geen oogen noch sinnen daer toe verleenende; soo verre had de blijtschap alleene ingenomen het gevoelen van alle andere vreught.
Doen Dionysius de tijding eerst kreeg dat Alexander de Groote tot Babylonien overleden was, heylighden hy de blijdtschap eenen Autaer, en op de eerste tijdingh werde hy soo ontzet van blijdschap, dat hy al zuylende van sijn zelven viel, ende scheen geheel wech te wezen, gelijck uyt de Historie van Memnon verhaelt wert, in de Bibliotheecke van Photius.
En als d'uytdampingh van d'ingeboren geesten, en natuerlijcke warmte te groot en gheweldigh is, dan werdt het leven zelve haestelijck uytgeblust. Van dit ghetal sijn de gene die van te veel lacchen sterven. Men zeyt dat de Comedie schrijver Philemon (want dat sommige het selvige den Philosooph Chrysippus toeschrijven, en kan niet wel aenghenomen werden by de gene, dien de statigheydt van de Stoische Philosophen bekendt is.) Als hy by gevalle een Ezel onversiens zag vijgen eten, den selfden ook wijn dede voorsetten, om dat hy drincken soude: en dat als den Esel die beleeftheyt oock aennam, den anderen soo vol laghs werde, dat hy daer in stickte. Voorwaer my dunckt dat den armen man vry wat onwetende gheweest is in wereltlijcke dingen, die om zo kleynen zake wilde sterven: daer wy alle daegh sien, dat de Ezels wel beter onthaelt werden.
Zeuxis, die al sijn konst en verstant by-bracht, om de schoone Helenae met alle haer fraeyigheyt wel te schilderen, hebbende eens heel na 't leven uyt-gebeelt een oude Bes van het leelijckste fatzoen, en siende dat die groote leelijckheydt uytermaten wel getroffen was, bersten by hem selven soo uyt tot lacchen, dat hy al lacchende sijnen geest gaf.
Wat belanght de gene die gestorven sijn door al te grooten blijdtschap, die zy stelden om haer ofte den haren grooten voorspoedt en geluck, daer van sijn verscheyde exempelen.
Uyt den slagh van Canna, daer de Romeynen een schrickelijcke nederlage gehadt hadden, quam een, die doodt gezeydt was, onversiens t'huys, waer over de Moeder van de blijdtschap soo verschrickte, dat sy doodt bleef.
Sephocles, dien vermaerden Poët van Droevigh-eynde-spelen, die soo dickwils den Prijs gehadt hadde boven sijn mede-Poët: hebbende ten laetsten met sijn alderleste Tragedie mede den Prijs gewonnen, werde soo veel gelucks van een yegelijck gewenst, en sijn hert met soo grooten blijdschap bevangen, dat hy op de plaetse stierf.
Philippides, geen slecht Poët van Bly-eynde-spelen, nu out geworden, siende dat hy buyten hope, in den strijd tusschen de Poëten, de victorie bekomen hadde, stelden zulcken blijdtschap, dat hy midden in de vreught verscheyde.
Maer seer aenmerckens weerdigh is de Historie van een Vader, die door al te grooten Blijdtschap die hy maeckte, om de eer die hy aen sijnen soonen sagh geschieden, in haer armen stierf, gelijck dat van Agellius mede beschreven is. Deze Vader hadt drie zonen jong van jaren, wel opgevoedt, en wel verstaende 't gene zy ter hant trocken, so dat elck voor sijn hooft in d'openbaere spelen van Griecken-land van een byzonder de Prijs verkreegh, en de kroone van victorie. Maer als zy alle drie quamen om haer kroonen te setten op het hooft van haer oude Vader, en hem vrolijck te omhelsen, soo werde den ouden man soo wech-ghenomen van blijdschap, dat hy onder haer handen vooral de wereldt sijn geest gaf.
Ende om soo verre niet te gaen: Leo de Thiende, Paus van Romen, zijnde een groote vyandt geworden van de Françoisen, en verstaende dat de Stadt van Milan, haer van het volck van Keyser Karel ontnomen was, daer hy uyttermaten seer na verlanght hadde, werde soo dapper verblijdt, en sijn hert ontstack met sulcken vreugt, dat hy terstont een koortse kreeg, en korts daer aen sterf, noch jong van jaren zijnde, gelijck onder andere verhaelt wert van Montaigne 1. des Essais 2.
Alsonsus, Hertogh van Ferrare, verstaen hebbende dat de Paus Clemens de Sevende, die hem groote vyant
Auteursrechtvrij