Het verschijnsel Bob Evers

[p. 86]

II.2 De constructie

De constructie, genoemd in de titel van dit hoofdstuk, heeft betrekking op twee soorten van terugkerende feiten, die op zich mede het handelsmerk vormen van Bob Evers; we zouden het kunnen verwoorden als ‘chaotisch-lachwekkende taferelen, die gepaard gaan met een ongekend spektakel’.

Dat is natuurlijk een prachtige volzin, waarmee u vooralsnog geen kant op kunt. Daarom heb ik - als voorbeeld - uit de serie een aantal scènes opgepikt die ik nader onder de loupe zal nemen.

II.2.1 Eerste feit: het incident

Wat opvalt in de serie, is dat een klein incident vaak de functie blijkt te hebben van een onschuldig vonkje in een benzinevat. Het grote geheim in dezen schuilt in het feit dat Willy van der Heide uiterst zorgvuldig achtergronden en omstandigheden construeerde, die een bijzonder vruchtbare voedingsbodem vormen en waaruit een haast onwaarschijnlijke chaos ontkiemt, op gang gebracht door een simpel voorval.

Voorbeeld 1. Deel 5 (De jacht op het koperen kanon), blz. 113 e.v.

Het gaat hier om inspecteur Jansen, werkzaam bij het bureau Marnixstraat te Amsterdam. Wanneer Willy van der Heide hem ten tonele voert, wordt in één klap duidelijk dat het humeur van deze politieman vèr beneden het nulpunt is. Om maar iets te noemen:

1.	Hij had de afgelopen nacht tot vier uur gewerkt.
2.	Van zijn chef had hij een uitbrander gehad.

[p. 87]

3.	Zijn vrouw was drie dagen geleden, na een fikse ruzie, naar haar moeder vertrokken.
4.	Zijn bed was al in vier dagen niet opgemaakt.
5.	Zijn flat was één grote rommel van vuile borden, pannen en kopjes.
6.	Hij had een puist op zijn neus die, zoals bekend, behoorlijk pijnlijk kan zijn.

Kortom: inspecteur Jansen was verzeild geraakt in een dusdanige mengeling van privé-problemen en problemen op zijn werk, dat hij op dat moment op de grens van overspannenheid balanceerde.

En uitgerekend op dat moment belt Arie Roos bij hem aan en bestookt hem vervolgens met een aantal onbegrijpelijke vragen over Engelse vrouwen en koperen kanonnen.

Dat de veelgeplaagde inspecteur Jansen hiermee slechts aan het begin staat van een serie krankzinnige voorvallen, is te lezen in het volgende hoofdstuk (‘Moeilijkheden op een politiebureau’).

Voorbeeld 2. Deel 12 (Kabaal om een varkensleren koffer), blz. 19 e.v.

De laatste zinnen van deze bladzijde, die tevens het tweede hoofdstuk afsluiten, luiden:

‘Arie! Gooi het raam open en brul alles bijelkaar!’
Dát was een klusje naar Aries hart!

Voor alle duidelijkheid: Arie en Jan zijn door ‘de groene man’ opgesloten in de kamer van het pension Zeerust. Het bevel dat Jan aan Arie geeft om ‘alles bij elkaar te brullen’ dient dan ook om de aandacht op hen te vestigen. In het hoofdstuk dat hierop volgt (‘Paniek in Scheveningen’) is te lezen dat Arie in die opzet perfect slaagt.

Ook hier zijn het weer een aantal factoren te zamen die een gigantisch sneeuwbaleffect tot gevolg hebben. Zoals Willy van der Heide terecht opmerkt, zou een roodharige jongen die uit het raam van een pension staat te schreeuwen onder normale

[p. 88]

omstandigheden hooguit een klein oploopje tot gevolg hebben. Een of meerdere mensen zouden dan naar de portier lopen met de mededeling dat er iemand amok staat te maken.

In dit geval echter worden Aries doodskreten onmiddellijk in verband gebracht met het bescheiden rookpluimpje, afkomstig uit een kamer boven hem, alwaar een Javaanse vrouw, tegen de huisregels van het pension in, een portie sateh roostert. Door Aries lawaai schrikt zij dusdanig, dat zij in paniek haar kamer verlaat en de sateh laat aanbranden, waardoor deze nog meer rook gaat produceren. Hierdoor meent iedereen die zich binnen Aries gehoorsafstand bevindt (lees: binnen een straal van honderd meter) dat pension Zeerust bezig is af te branden.

Voeg daarbij het feit dat er zich in de hele omgeving zowel hulpvaardige als nieuwsgierige mensen bevinden, die ieder op hun eigen manier reageren, dan kan het ook niet anders lopen of er ontstaat een consternatie van jewelste. De voorbarige conclusies en de halve berichten die dan van mond tot mond ook nog eens extra worden vertekend, maken deze consternatie alleen maar groter. Met de grootste moeite kan de ijlings gearriveerde politie uiteindelijk de zaak tot bedaren brengen.

Voorbeeld 3. Deel 23 (Wilde sport om een nummerbord), blz. 55 e.v.

Detective Hubary, Arie en Bob worden in het Chinese restaurant door twee werknemers van bendeleider Dalmonte onder bedreiging van een vuurwapen gesommeerd zonder problemen met hen mee te gaan. De ene bandiet, Joe, loopt dan naar achteren om de telefoonverbinding van het restaurant onklaar te maken, terwijl de andere, Pietro Rossi, het drietal aan tafel onder schot houdt. Dan haalt Arie een stunt uit door Rossi een bord bami in zijn gezicht te duwen. Het moge duidelijk zijn dat er dan een vechtpartij ontstaat, waar eveneens de haastig teruggekeerde Joe aan deelneemt. Deze had overigens in de keuken vier Chinezen (vader plus drie zoons) met behulp van zijn pistool ertoe moeten provoceren ongehinderd voor hun ogen het telefoontoestel te vernielen. Hij moest ze echter in de steek laten, omdat zijn collega Rossi in het restaurant in moeilijkhe-

[p. 89]

den kwam (de vechtpartij, ontstaan naar aanleiding van Aries stunt). De vier Chinezen komen daarop in actie. Hoe het komt dat zij direct handelden in de trant van ‘van dik hout zaagt men planken’, illustreer ik met een citaat van bladzijde 59 en 60, hetgeen de verhelderende achtergrondinformatie verschaft:

Nu waren de drie Chinezenzoons in de keuken de hele avond al wild geweest in plaats van tam, want ze hadden met zijn drieën een tweedehands auto gekocht, voor de somma van negenhonderd dollars van een mede-Chinees, een vierde Chinees dus. Nu was direct daarna gebleken, dat een van de drie de dag tevoren naar die vierde Chinees was toegegaan en hem gevraagd had, of hij tien procent kon verdienen als hij een klant aanbracht voor een tweedehands auto. Dat was hem beloofd. Dus de drie zoons van de dikke eethuiseigenaar moesten elk als aandeel driehonderd dollars betalen. Dat hadden ze ook gedaan. En toen had de vierde Chinees aan de derde zoon negentig dollars teruggegeven, zijnde tien procent die hij als provisie had verdiend. Het gekrakeel dat dáárover was ontstaan (de derde zoon was van mening dat hij niet verplicht was die negentig dollars met zijn twee broers te delen) duurde nu al vijf volle uren zonder respijt en het was de reden geweest dat de dikke vader bij het buffet was gaan staan om naar de radio te luisteren.

Een tweetal vragen die zich nu bij u zullen opdringen luiden waarschijnlijk: Hoe kan die ruzie in vredesnaam vijf uren aan de gang zijn? Het zou toch logisch zijn als die vader op zeker moment met zijn vuist op tafel slaat met de mededeling dat het genoeg is?

Welnu, dat is nou nèt wat de vader niet kan doen, omdat hij op twee verschillende manieren tussen twee vuren in zit. Enerzijds zit hij in tussen twee fronten, gevormd door resp. de derde zoon en de twee andere zoons. Wanneer het nu alleen dit feit betrof, was het niet zo ingewikkeld. Tenslotte beëindigt iedere vader een meningsverschil tussen zijn kinderen dusdanig, dat

[p. 90]

de ene partij in het gelijk gesteld wordt en de andere zich moet schikken.

Waar het hem in zit, is dat de vader uit hoofde van zakenman in zijn hart de handelwijze van de derde zoon niet afkeurenswaardig kan vinden. Behalve met de breuk, die ontstaan is tussen zijn drie zoons, zit hij ook met het probleem welke pet hij moet opzetten als hij al pogingen zou ondernemen om het conflict te beëindigen: die van vader of die van zakenman?

Kort samengevat: het is hem onmogelijk om een standpunt in te nemen resp. zijn mening te geven, hetgeen niet wegneemt dat bij alle vier de Chinezen, door de inmiddels vijf uren durende kibbelarij, de bloeddruk tot ongekende hoogte moet zijn gestegen.

Dat Joe dan komt binnenwandelen met zijn pistool en de telefoon vernielt en er vervolgens een vechtpartij losbreekt in het restaurant, is natuurlijk de druppel die de emmer doet overlopen. Anders gezegd: de vier Chinezen zijn dan precies in de goede stemming voor een stevige knokpartij.

II.2.1 Tweede feit: het sneeuwbaleffect

Dit heeft alles te maken met gebeurtenissen en/of geruchten waar niemand het juiste van weet en waarvan de gevolgen op dusdanige manier samenvallen, dat het totaal overzicht van alle betrokkenen volledig zoek is.

Voorbeeld 1. Deel 6 (Sensatie op een Engelse vrachtboot), blz. 56 e.v.

Hier komt Jeffries op het politiebureau van Eastham met het verzoek om politiebescherming, omdat hij vermoedt dat iemand in Bromborough hem een uiterst belangrijke brief afhandig wil maken. (Wat het exacte hoe en waarom betreft blijft hij nogal op de vlakte tegenover de politie.)

Welnu, de politieman Dinwiddie brengt de bal aan het rollen door (tegen alle voorschriften in) dit in vertrouwen mede te delen aan zijn verloofde Maisy. Dan duurt het niet lang of de

[p. 91]

gehele omgeving is ervan overtuigd dat er een bende atoomspionnen, waaronder Russische agenten met vuurwapens en snelle auto's, rondsluipt in Bromborough. De gevolgen zijn bekend: heel Bromborough wordt gealarmeerd.

Arie Roos wordt in zijn kraag gegrepen in de tuin van tandarts Drake. De laatste heeft al een paar dagen last gehad van pruimendieven en is er heilig van overtuigd dat met Arie de dader is gevonden. Bob en Lois overvallen een wildvreemde, in de veronderstelling dat ze Jeffries te pakken hebben. John wordt gesignaleerd met een touw rond zijn middel; hij weet echter aan de aandacht te ontsnappen door onder te duiken in het dorpshuis.

Daar zitten twee Finse seizoensarbeiders stilletjes appelcider te drinken. Deze twee heren zijn door het nuttigen van de alcoholische verfrissing echter vrolijk geworden en hebben zich voor de grap uitgedost in een gaspak plus rookmasker. Dan wordt per abuis de luchtalarmsirene - op het dak van het dorpshuis - in werking gezet. De toch al gealarmeerde bevolking, uitgerust met fakkels, stokken en knuppels, spoedt zich onmiddellijk hier naar toe en treft John aan met twee geheimzinnige mannen, die - naar het schijnt - Russisch spreken. De vreemde gaspakken worden dan aangezien voor pakken die bescherming moeten bieden tegen radio-actieve straling.

Het duurt dan een hele tijd voordat alles weer rechtgetrokken en tot de normale proporties teruggebracht is.

Voorbeeld 2. Deel 15 (Een raderboot als zilvervloot), blz. 80 e.v.

Wachtmeester Van Praay loopt te piekeren over een schip (De Waterjuffer), dat twee dagen tevoren in het Kanaal van Hansweert ontplofte. Er waren totaal geen aanknopingspunten te vinden; het onderzoek was op niets uitgelopen.

Midden in zijn overpeinzingen wordt hij geconfronteerd met een overstelpend aantal zaken, die kop noch staart lijken te hebben.

Allereerst signaleert hij Hennie Schol, die beweert dichter te zijn. Van Praay vermoedt dat er iets niet klopt in de bewerin-

[p. 92]

gen van Schol. Vervolgens pakt hij pa Roos op, die gewapend met alarmpistool, bijl en lasso door de weilanden sluipt. Dan loopt Bob Evers in de val; ongelukkigerwijs komt in het verhoor de naam Roos ter sprake, waardoor Van Praay er op dat moment echt niets meer van begrijpt. Als er dan tot overmaat van ramp een staaf goud wordt gevonden door een van de boerenzoons, is de chaos compleet.

Kortom: allerlei zaken die iets met elkaar te maken hebben, worden in hoog tempo ten tonele gevoerd, tot wanhoop van de toch al veelgeplaagde Van Praay.

Als uiteindelijk alle vogels gevlogen blijken te zijn, rest hem niets anders dan een politie-alarm te verspreiden.

Zo zijn er nog tal van andere voorbeelden te vinden in de Bob Evers-boeken; ik heb er slechts een kleine greep uit gedaan.