Westfriesland, Tessel en Wieringen
(1955)–Herma M. van den Berg–
Auteursrechtelijk beschermdSijbekarspelBenningbroekDE HERVORMDE KERK, oudtijds S. Petrus in Banden toegewijd, is een grotendeelsGa naar margenoot+ gepleisterd, eenbeukig dorpskerkje, welks koor is afgebroken en dat een dakruitertje boven de westgevel draagt. Het kerkje is aan de oostzijde van het dorp op een ruim verhoogd kerkhof gelegen en behoort in eigendom toe aan de Hervormde Gemeente. Oudh. en Gest. ii, blz. 468; van der aa ii, blz. 277; N.H. Oudh. i, blz. 54; joosting enGa naar margenoot+ muller i, blz. 73; id. 8e afd. blz. 49; Gen. en Herald. Ged. ii, blz. 112 e.v. | |
[pagina 210]
| |
Ga naar margenoot+ Het schip, fig. 50, bestaat uit zes traveeën die door eenmaal rechthoekig versneden steunberen gescheiden worden. Tegen de oostwand is ter plaatse van het koor een consistoriekamer gebouwd.  Fig. 50. Benningbroek. Herv. Kerk
Het muurwerk meet aan de zuidzijde 70-74, aan de noordzijde 76-82, aan de oostzijde 80 en aan de westzijde 71. Alleen aan de ongepleisterde westgevel is de baksteen te zien, die 18,5 - 19 × 3,5 - 4, 10 lagen 47 meet, afgewisseld met partijen van 17,5 × 4, 10 lagen 52; in de top 21 × 4,5 - 5, 10 lagen 61; de vrij aanzienlijke muurdikte en een oud wijkruis tegen de binnenzijde bewijzen evenwel dat deze 17e eeuwse steen slechts tot een bemetseling behoort, die aangebracht zal zijn na het afbreken van de toren, weergegeven op het tekeningetje van 1687. Of de slechts 4 meter hoge steunberen tegen de westgevel een restant van de toren bevatten is wegens bemetseling thans niet meer na te gaan. Om de vrij brede ingang loopt een zandstenen waterlijst rechthoekig om. De noord- en zuidmuren vertonen, waar de pleister afvalt, brokken tufsteen aan het plint. Ook de oostelijke sluitmuur verraadt hier en daar de aanwezigheid van tufsteen aan de ongeveer 2 meter brede oude gedeelten. Het midden is dicht gezet na afbraak van het koor, dat blijkens de moet van de triumfboog en blijkens het tekeningetje van 1726 vrij laag en smal geweest is. Aan de spitsbogige vensters is geen profilering meer te onderscheiden. Ga naar margenoot+ Van het inwendige zijn de eerste twee traveeën afgeschoten door middel van een oud eiken schot. De kerk is gedekt door een houten tongewelf dat in de eerste twee traveeën onbeschoten is en in de overige van een stuclaag is voorzien. In de eerste travee zijn de trekbalken nog aanwezig en rusten op geprofileerde consoles, xvi, fig. 50. In de andere traveeën zijn ze vervangen door jongere trekbalken die zonder muurstijlen op de muren rusten. Van de sluitstukken dragen er twee jaartallen nl. 5105 (voor 1505?) en 1548, waarschijnlijk duidend op de bouwdata van het schip. De overige sluitstukken zijn voorzien van het wapen van Hoorn?, een huismerk, een sleutel (S. Pieter), een ster en een klok aan een tuimelbalk. Afgietsels ervan in het Westfries Museum (cat. h 1934, nr. 72). Het torentje dat uitwendig in de xixe eeuw vernieuwd werd, is inwendig grotendeels ouder; op de tuimelbalk is een verminkt jaartal 179. te lezen. | |
[pagina 211]
| |
De inventaris bestaat uit: een gave doch zwart gelakte eiken preekstoel met bijbehorend achterschot en klankbord;Ga naar margenoot+ de kuip versierd met kussenpanelen tussen getorste kolommen, is gemerkt i.d / l.l. 1661; op het achterschot een wapen en ‘Jacobus Pennokius 1661’; pl. CII-214; een hoogst eenvoudige koperen preekstoellezenaar gemerkt g.o. kerkmr 1724;Ga naar margenoot+ een houten voorzangerslezenaar met Anno 1661. In de noordelijke buitenmuur is een grafzerk uit 1628 gemetseld met de voorstellingGa naar margenoot+ van een ruiter te paard en twee kinderen (cf. j. belonje in Westfriesland's Oud en Nieuw 1926, blz. 70 en 1932, blz. 98). In de toren hangt een klok, hoog 84, diameter 108 met opschrift: jhesus mariaGa naar margenoot+ johannus gherardus de wou me fecit anno domini mcccccxxv.
De boerderijen B 28 en B 39 zijn vrij gaaf gebleven Westfriese stolphoeven opGa naar margenoot+ vierkant grondplan, midden xixe eeuw gebouwd. | |
SijbekarspelDE HERVORMDE KERK, eertijds de H. Laurentius toegewijd, is een geheel vrijGa naar margenoot+ ten zuiden van de dorpsweg, op een enigszins verhoogd kerkhof gelegen eenbeukig gebouw. Het koor en de toren zijn afgebroken; de laatste is vervangen door een dakruiter boven de westgevel. Het gebouw is eigendom van de Hervormde Gemeente Sijbekarspel. Oudh. en Gest., blz. 461; van der aa xiii, blz. 227; N.H. Oudh. i, blz. 54; joosting enGa naar margenoot+ muller i, blz. 76; Gen. en Herald. Ged. v, blz. 60;Het schip, fig. 51, wordt door eenmaal versneden steunberen, in vijf traveeën verdeeld;Ga naar margenoot+  Fig. 51. Sijbekarspel. Herv. Kerk
in de xixe eeuwse westgevel, wordt door een zich verjongende uitmetseling de onderbouw van een toren gesuggereerd. De oostgevel is door drie steunberen geschoord, waarvan de middelste tot de dichting van 1815 behoort. De muren zijn met uitzondering van de westgevel met een pleisterlaag bedekt, die hier en daar | |
[pagina 212]
| |
 Fig. 52. Sijbekarspel. Boerderij Beukenhof S 59
| |
[pagina 213]
| |
afvalt, zodat te constateren is dat de baksteen aan de voet van de muur beneden de uit tufsteen bestaande plintlijst 18,5 - 19 × 4 groot is. Inwendig is hier en daar secundair verwerkte tuf te vinden. De vensters vertonen onder de bepleistering aan de noordzijde een diep holprofiel, aan de zuidzijde zijn ze eenvoudig afgeschuind; in de derde travee aan deze zijde is de boog van een gedichte ingang te herkennen. Inwendig zijn de eerste twee traveeën voor dienstruimten afgeschoten; het tongewelf,Ga naar margenoot+ dat over de gehele kerk zonder bouwnaad doorloopt, is in dat gedeelte onbeschoten. De trekbalken met gesneden sleutelstukken en de muurplaten met afschuining en rozetten versierd, zijn overal nog gaaf. In de sluitstukken van het gewelf zijn letters, een wapenschild en het jaartal 1547 vermeld. Het jaartal 1547 in het houten gewelf kan zeer goed het bouwjaar van het schip aangeven. InGa naar margenoot+ de beide buitenste steunberen aan de oostzijde zijn materialen te onderscheiden, die erop wijzen dat deze restanten van het afgebroken koor zijn, waartegen het schip is opgetrokken; zij zijn dus vóór 1547 te dateren. Van de verdwenen toren aan de westzijde waren bij oppervlakkig sonderen enige fundamenten te vinden, evenwel op een dergelijke afstand van de westmuur, dat aangenomen moet worden, dat nog een travee van het schip mede afgebroken werd, waarop details in kap en muurwerk mede wijzen. De kerk bevat: een preekstoel met bijbehorend achterschot van drie panelen en klankbord; de kuipGa naar margenoot+ versierd met gesneden friezen, kolonnetten en panelen waarop de wapens van Medemblik, Alkmaar, Hoorn, Enkhuizen en Sijbekarspel zijn aangebracht, xviiia, pl. CII-214; op het overigens onbelangrijke doophek een smalle doopboog uit dierornamentGa naar margenoot+ samengesteld en bekroond met een schildje waarop het wapen van Sybekarspel en der familie Cos en de initialen g.i.g., xviib; een koperen lezenaar met lofwerk, xviib; Voorts drie grote 12-arms koperen kronen van verschillende afmeting, de grootste gemerkt: jan teunissen pieter cornelius 1644. In het torentje een oud uurwerk en een klok, hoog 81, diameter 104, met inschrift:Ga naar margenoot+ laurens brinckhuysen me fecit, enchusae anno 1682; n. kos secrets. a. koomen. bmr; de wapens van Sijbekarspel, Kos en Koomen. Het ornament van de rand bestaat uit adelaars en kreeftenscharen.
DE ROOMS-KATHOLIEKE KERK bezit een klokje uit 1695 van Cl. Fremy.Ga naar margenoot+
Verschillende grote BOERDERIJEN in dit dorp zijn volgens het WestfrieseGa naar margenoot+ principe gebouwd rond een vierkant hooivak; de oudere zoals s 19 hebben een uitgebouwd voorhuis, dat tot voor kort, zoals gebruikelijk bij dit type (vgl. te Twisk), vrijwel gesloten was. De jongere xixe eeuwse stolphoeven bezitten in dit dorp een voorgevel over de volle breedte met twee deuren en bekroond door een houten topgevel. De Beukenhof s 59, fig. 52, pl. XCIX-207, ong. 1800, is zeer goed bewaard; jonger en door grote ruiten en een aanbouw ietwat verminkt is s 21. (Opmetingen van de boerderijen s 19 en s 21 berusten in het archief van de Rijksdienst voor de Monumentenzorg). |
|