Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

XVIII.

Bij Rieks Frieling is men druk aan het timmeren.

Baas Brinks en zijn knecht Albert, hebben een stuk muur weggebroken en bouwen een nieuwe paardenstal. Rieks loopt er zoo'n beetje bij en doet tusschenbeide dienst als opperman. Wiecher is in het tuintje bezig.

In de keuken zit moeder Annechien aardappels te schillen, terwijl Roelfien wat naait. Als ze op ziet van haar werk en 't wegje langs kijkt, ziet ze iemand aan komen, die regelrecht op hun woning aanhoudt.

‘Goms, moeder, daor komp Klaos zien Hillechien an. Die krieg wij te kovviedrinken.’

[p. 103]

‘Wat, Klaos zien Hillechien? O, die mot zeker is zien waor Wiecher bleev'n is.’

Het duurt een oogenblik en vrouw Eling, die langzaam het weggetje op komt, is de deur genaderd.

Roelfien staat op en laat haar binnen. Ze zet haar een stoel bij de tafel en neemt een stoof uit het hoekje bij 't kabinet, die ze haar toeschuift.

‘Wist er ok 'n kooltien in hebb'n?’ vraagt ze dan.

‘Och, kold heb 'k 't niet, maor 'n klein bewiesien, dat mag wal niet hindern. As men zit dan is 't al gaauw wat trekkig.’

‘Kaanst wal kriegen, laot Roelfien dij maor 'n stukkien doen. As 't te slim wordt, dan doe hum maor weg.’

Hillechien zet zich gemakkelijk neer. Ze neemt haar zakdoek en veegt zich het gezicht af; dan vouwt ze hem netjes weer op en legt hem op schoot. Nu schikt ze haar zwart tibeth rok terecht en strijkt de bont geruite schort glad. Even voelt ze of haar gebloemd zijden knoopdoekje wel recht zit met het platte knoopje voor den hals en na een denkbeeldig pluisje van het groen gestreepte wollen jak genomen te hebben, zegt ze: ‘Ik wol is zien waor Wiecher bleev'n was. Van 't wasschup zin wij niet gewaor wodden en ik wol toch is weet'n hoe 't gunk. IJ liekt er nog al goed van.’

‘O, wij zint best gezond, goed vlukg aalmaol. Wiecher zal wal zoo in hoes komm'n en aans zal Roelfien hum eem is haolen.’

‘Dat kan nog wal. IJ hebt 't zeker drok. IJ zint ok jao an 't timmer'n, heur ik.’

‘Jao, wij kriegt en nije peerdstal. Wij hadden de aole peerdstal bij d' koestal antrökken doe wij gien peerd meer hadd'n. Maor now hebb' wij weer 'n peerd koft en now mus er weer 'n stal weez'n.’

‘Jao, dat giet zoo, nije lue en nij geld en grooter boer, dan mot er timmert wodden.’

[p. 104]

Roelfien krijgt een kleur en zegt: ‘Ik zal Wiecher is roepen. Ik heur hum dunkt mij op deel.’ Ze gaat de deur uit naar de schuur en een oogenblik later komt ze met Wiecher binnen.

‘Dag, Hillechien’ zegt deze, ‘hoe giet er met? Hest er 'n paor pond ofloop'n van d' brink hier hen? Daor hest geliek an, 't wordt aans veuls te slim. Most zörgen, dast niet over de twee'j honderd pond komst.’

Vrouw Eling lacht zuurzoet en krijgt op haar beurt een kleur. Ze veegt nog eens met haar roodbonte zakdoek, vouwt deze nog eens over en zegt dan:

‘As ik er 'n paar pond ofloopen kun, dan hadd' ik ok jao geliek. Elk gooit weg woar hie last van hef, as hie kan.’

‘Dat zegst goed, maor elk kan dan niet en as kaans zöst um wat snaorder¹⁾ te wodden, dan hest geliek.’

‘Zoo daacht ik. IJ hebt dunkt mij goed naor 't zin. IJ ziet er jao zoo best oet.’

Annechien heeft koffie geschonken en legt er een stuk koek bij en eenige koekjes.

‘Toe, Hillechien, mos ankrieg'n,’ noodigt ze.

‘O, maor doe most mij zooveul niet doen. Ik broek niet zooveul zuut. Krieg maor wat weer weg.’

‘Nee, heur, gien spraok van, most opeten.’

‘En schik ij al wat op met je nij getimmer?’ vraagt ze na een poosje. ‘Dat is jao 'n hiel ding zoo maor boer in d' rieg, 'n peerd en 'n stuk of wat koenen d'r bij.’

‘Och,’ zegt Wiecher, ‘kaanst ok zekgen: 't spul wordt op d' aol voet votzet en dan hest ok geliek. Kommaor is an, dan kaanst is zien.’

‘Dat wil 'k wal geern.’ En Hillechien maakt aanstalten om mee te gaan.

Wiecher staat ook op en gaat vooruit met zijn

1) slanker.

[p. 105]

vader's nicht. Moeder Annechien en Roelfien volgen. Wiecher lacht even, als hij de deur van het gangetje, dat van de keuken naar de schuur leidt, dicht doet. 't Is hier donker, want aan den schuurkant is ook een deur en die is gesloten. Vrouw Eling kan maar net door het smalle gangetje. Ze loopt het kleine eindje voorzichtig.

‘Goms, wat hebb' ij hier jao 'n duuster hoekien.’

‘Jao, wij wilt hier nog is 'n lampien hangen, dat dag en naacht brandt,’ zegt Wiecher.

‘Daor leuf ik niks van. IJ met je praoties.’

Wiecher doet de deur open en het gezelschap gaat de schuur door om naar het timmeren te zien.

De baas en zijn knecht zijn druk aan 't metselen. Er staat al een heel stuk van den nieuwen muur. Wiecher loopt er om heen en begint een praatje. De baas komt te voorschijn en geeft eenige uitleg. Hillechien, die nogal nieuwsgierig is, staat vooraan. Opeens verschijnt de knecht. Hij haalt zijn zakdoek uit de broekzak, schudt die een beetje uit en knielt meteen voor vrouw Eling neer. Met zijn zakdoek begint hij haar sloffen af te vegen onder het opzeggen van:

Mejuffer van het hof
Uw voeten zijn vol stof.
Ik ben er toe genegen
Uw voeten af te vegen.

Gij zijt de wijnstok en wij zijn de ranken

Wilt gij ons wat geven, wij willen u danken.

‘O, jong,’ zegt Hillechien, ‘daor wordt mij de voeten jao veegt. Wiecher, Wiecher, dat wussen ij wal.’

‘Dat kunst ok jao wal weet'n. Hest daor dan niet op rekent,’ zegt Wiecher, ‘dan zal 'k dij wal een half kan veurschieten ast gien geld bij dij hest en aners dan haol wij 't op crediet. Klaos Eling is er goed veur.’

[p. 106]

Hillechien kan niet anders dan op de traditioneele halve kan jenever tracteeren. Brinks vindt, dat het voor zoo weinig volk te veel is en stelt voor om, ‘maor 'n paor stooters koeken te haolen’ en die bij de kovvie op te maoken’.

‘Now,’ zegt Hillechien, ‘haolt dan maor drie bij oes bakker. Ik zal hum Zaoterdag wal betaolen.’

Albert zal de koek halen en de vrouwen gaan in de keuken. Rieks Frieling, die alles op een afstand aankeek, begint te lachen.

‘Dat was 'n mooie trek, Albert, daor he'j aal eer van.’

‘Jao, hè,’ zegt deze, ‘hebb' 'k hum dat niet mooi leverd? Daor hadd' Hillechien niet op rekent, dat zie zoo en schelling en aacht 't half cent kwiet wodden zul, maor het stiet er toe.’

‘Jao,’ zegt de baas, ‘dat döt 't. Het is en aold gebroek, dat mot eert wodden.’

De knecht gaat koek halen en een poosje later zitten allen in de keuken en drinken koffie met koek.

‘'t Is ok beter as janever,’ zegt vrouw Eling, ‘now krieg wij vrouwlue d'r ok nog wat van.’

‘O, maor dij lust ok wal 'n zeupien,’ zegt Wiecher.

‘Die lust elk wal, maor schoon janever, dat is toch gien vrouwlue kost.’

‘'t Kun d'r wal 'n vrommes nao weez'n.

D'r zint wal enkelden, die wal 'n borrel janever drinkt.’

‘Van Bessemjan zien Mat, daor zeeden z' 't wal van, dat hie an de piepkan was, maor 't komp niet veul veur.’

‘Het is ok min wark. Veur 'n manspersoon is 't niet mooi, maor en vrommes dat an de draank is, dat is toch al hiel slim. En toch zint er paartie die 't wal doet.’

Even is het stil, dan zegt baas Brinks: ‘Kwan,

[p. 107]

Albert, wij moet maor weer hen. Tied giet zien gang en 't wark waacht op oes.’

Na een poosje vertrekt de bezoekster. Roelfien laat haar uit en gaat een eindje mee. Als ze haar tot het eind van het steegje heeft gebracht, wil ze terug gaan. Hillechien houdt haar tegen en zegt: ‘As ij now te hoop is komm'n wilt en dat wil ik geern hebb'n, dan moe'j dat um Haarm en Fennechien niet laoten. Ik heb hier nog 'n kleinegheid veur dij. Dat ij gien wasschup gavven, daor heb ij geliek an, maor ik wol je toch wat geev'n.’ Ze steekt de hand in haar zak en haalt er een doosje uit, dat zij Roelfien geeft. Deze bedankt haar en wil in het doosje zien.

‘Nee, moest niet eer lös doen, as in hoes en dan most maor is met Wiecher bij oes komm'n veur 'n bedaankien.’ En voor haar doen verdwijnt ze op snelle wijze.

Roelfien ziet naar het doosje en kijkt haar dan na. Ze gaat naar huis terug. Annechien is nog in de keuken. Ze heeft het schillen der aardappels hervat.

‘Moeder,’ zegt Roelfien, ‘kiek is, dat hebb' 'k van Hillechien kreeg'n. Ik mus 't in hoes lös doen. Zuw is zien wat er in zit?’

Roelfien rolt het papiertje van het doosje en doet het open. Ze neemt er een zilveren roomlepel uit.

‘Mos is zien, moeder, wat 'n mooi melklepeltien. Dat hadd' ik now hiel'ndal niet van heur verwaacht. Zie is toch niet zoo schaal¹⁾ as d' mensken heur maokt. Zie hef oes zoo neugt um is te komm'n.’

Annechien neemt de lepel in de hand en zegt: ‘Het is 'n mooie lepel. Wij zult hum Zöndag broeken. En ij moet er maor is met je beid'n hen gaon, as zie daor op gesteld is. Mos maor met Wiecher overlekgen.’

‘Zie zee,’ zegt Roelfien, ‘doe ik teeg'n heur zee, dat dat niet huefd': As 't Wiecher niet was, maor 'k zin nog al wat wies met Wiecher, wij hebt ok 'n Wiecher had.’

1) Overdreven zuinig, weinig kunnen missen.

[p. 108]

‘Dat is ok zoo' Zie hebt 'n paortien had en wicht en 'n jong en daor is 't jonkien van störv'n, dat was 'n Wiecher, naor aol Wiecher-oom nuemt, krek as oes Wiecher ok. Och jao, dat trekt toch al weer.’

Roelfien geeft geen antwoord. Ze gaat weer zitten naaien en haar gedachten gaan onwillekeurig naar oude tijden. Wiecher-oom daar sprak vrouw Fennechien ook over. Die was al oud en in Luten huis gestorven. Hij was nooit getrouwd geweest en had zijn bezittingen zelf beheerd, niet in den algemeenen boel gelaten. Dat had Wiecher's moeder zoo wel eens gezegd. Roelfien moest er over denken en ze had Wiecher-oom toch niet gekend. Opeens vraagt ze: ‘Moeder hest doe Wiecher-oom kent?’

‘Jaowal, die heb ik wal kent. Waorum vraogst daor zoo nao?’

‘Och, moeder Fennechien had 't er is over en zie wol mij daor is 'n keer van vertellen en doe kwaamp Haarm d'r in en is er niet van wodden. En now kwaamp mij dat zoo in 't zin. Daor hef oes Wiecher dat plaos van kreeg'n, niet?’

‘Jao,’ zegt Annechien, ‘dat is zoo. Ik mag 't rechte ok wal niet goed weet'n, maor Wiecher-oom dat was 'n oom van Haarm. En breur toe zien vaoder. Daor wassen Wiecher en Luut en Elsien. Elsien, die is dan trouwt west met Jan Hosteng, daor is Hillechien van. Wiecher die was niet trouwd en Luut van zölf. Maor, dat was wat aans. Doe aol Haarm verstörf, doe hebt zie alles an kaant maokt. Elsien hebt zie ofkoft en Wiecher en Luut hebt doe 't goed verdield. Luut die kreeg 't aolderliek stee en Wiecher die hef d' plaos kreeg'n waor Jans Krel now woont. Hie warkte met Luut op Luut zien plaos, maar de opkomsten van d' aner plaos die bewaord' hie. Doe aol Wiecher störf, doe daacht Luut niet aans of 't was veur hum en Elsien, maor dat was mis. D'r was 'n testament en aal wat Wiecher-oom had, dat had hie

[p. 109]

vermaokt aan Wiecher van Haarm, dat doe nog 'n klein kind was. En 't geld aan Hillechien van Elsien, umdat die naor zien moeder nuemt was. 't Aner jaor kreeg Hillechien doe dat paartien en zie hebt 't jonkien naor Wiecher-oom nuemt. Luut hef niet laank meer leeft. Zie hebt doe in 'n paor jaor tieds veer dooden in Luten hoes had. Och, och, wat was dat 'n een stoere tied. Geld en goed genog, maor wat en tegenslag.’

Annechien zwijgt en Roelfien kijkt haar aan. Dat heeft haar moeder alles meegemaakt, ze kan het zich nog even herinneren. Toen was Wiecher zoo vaak in hun huis. En nu woont Wiecher in hun huis, nu hoort hij er. De oude klok tikt, de ketel zingt en de koffiepot op het warme kooltje pruttelt. Moeder Annechien is in gedachten en Roelfien stoort haar niet. Ze wil Wiecher er eens naar vragen.

De mannen elk in een hoek van den haard, de vrouwen voor 't vuur. 't Wordt al herfstig. De aardappelen zijn meest in huis en Rieks en Wiecher bespreken het al of niet in huis halen van 't vee. Rieks denkt, dat ze maar niet lang meer uitgaan moeten, 't wordt koud; maar Wiecher meent, dat ze er nog best een tijdje kunnen wezen. Er is nog mooi gras en daar ze 's avonds op stal komen, is de koude niet zoo erg. Ze hebben er wel tijd voor om ze te brengen en te halen, zoo druk is het niet meer.

‘Och,’ zegt Rieks, ‘as ij dunkt, dat 't wal kan, dan mag ik 't ok wal liên. IJ zint degeen die blif, ik moet weg.’

‘O, vaoder, dat mienst toch niet,’ zegt Roelfien verschrikt, ‘scheelt er wat an, dat dij dunkt, dat 't niet goed is?’

‘Nee, heur, dat niet, maor ik wol maor zekgen, dat Wiecher langer over 't vee mot gaon, as ik. Ik heb mien beste tied had. Ik pas dommet op je kinner en Wiecher op de boerderij. Elk hef zien tied. 't Is now

[p. 110]

de tied van Wiecher en die mot 't ok maor weet'n.’

‘As dat vaoders mieneng is,’ zegt Wiecher, ‘dan is 't mij goed, maor 't mag ok wal aans um mij.’

‘Laot wij deez maol Wiecher zien zin maor doen dan doe wij laoter is weer zoo as Rieks dunkt,’ zegt Annechien.

Het vuur door vader Rieks wat opgestookt, begint helder te vlammen en verlicht een deel van de keuken.