Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

VIII.

De week van Kerstmis en Nieuwjaar is een drukke week. In die week moeten er Nieuwjaarskoeken, knijpkoekjes en rolletjes worden gebakken. Bijna geen huis waar de pot met beslag niet is en waar de platte koeken van gerstemeel met stroop en water tot een vloeibaar beslag geroerd, niet worden gebakken. De ‘körvendraogers’ komen met hun manden waarin oude wijven, stoeties en plassies. Elke huisvrouw heeft die noodig. Nieuwjaarsdag komen de kin-

[p. 40]

deren van familie, buren en vrienden ‘Geluk in 't Nijjaor’ wenschen. Ze worden rijkelijk voorzien van al deze lekkernijen. 's Middags komt het ‘jonkvolk’ en wordt op een borrel of een likeurtje met Nieuwjaarskoeken onthaald. Dit wordt tot laat in den avond voortgezet. En voor al deze bezoekers moet er worden gebakken. Vrouw Luten maakt het beslag en Wiecher zit voor het groote uitgebouwde vuur met twee ijzers te bakken. Harm zit naar gewoonte in den hoek bij den haard en onderhoudt het vuur. Nu en dan wordt er een koek, die ‘verbröddeld’ is, opgegeten.

‘Hoeveul hest wal al,’ vraagt Wiecher, ‘d'r is, dunkt mij, al wel verscheiden stieg gaor. Zul d'r nog wat overbliev'n, of zul 't aal opgaon?’

‘Och, d'r blif aaltied wàt over, maor 't mieste giet op. En dat mot ok jao, as 't niet op gunk, dan hadd' d'r ok jao gien volk west. En dat zul men toch niet begeeren.’

‘Nee, heur,’ zegt Harm, ‘en koppel Nijjaorswenschers, dat mag 'k geern. D'r mot niet veul overbliev'n. Veur de vezieten kun ij wal weer bakken.’

‘Goed, as moeder maor beslag levert, zal ik wal weer bakken, scheuvelloopen wordt toch niet van.’

‘Dat kun ij nog niet weet'n. 't Kan in Jannewaorie ok nog wal vriezen en dan zit 't er vaok vaast in,’ zegt Fennechien.

‘Dat mot aans niet; dan is 't schaodliek,’ zegt Harm, ‘as de daogen langer wordt, dan komp 't wark an en kun wij 't scheuvelloop'n niet waachten.’

‘Daor zul ij wal wachten van maoken moet'n. As 't ies d'r in zit, dan loop ij toch en dan kun ij niet warken,’ meent Fennechien.

‘En helder vörstien, dat is best veur 't laand. Lös weer is niks gien veurdiel. Ik mag liên, dat er nog wat ies komp,’ zegt Wiecher, ‘'t is aans ok goed behalve veur de scheuvelloopers’.

‘Daor mus wij 't dan maor bij laoten,’ zegt Harm.

[p. 41]

‘As wij 't dan maor veur 't zekgen hebt, vaoder.’

‘Nee, jong, dat mot niet, dan komp er roezie en d'r is al verschil genoeg. Zoo as 't is, is 't beste.’

‘Dat geleuv' ik ok wal. Maor 't was smangs wal is makkelk as men 't veur 't zekgen hadd'.’

‘Jao, dat wil 'k ok niet zekgen. Elk hef wal is 'n ding, dat hie gloepend geern hebb'n wil en as 't dan met wenschen klaor was, dan had men niks gien muite.’

Wiecher geeft geen antwoord. Hij doet beslag in 't ijzer, klapt het dicht en legt het op het vuur. Dan kijkt hij strak voor zich en z'n gedachten zijn opeens ver van zijn werk. Ja, als 't met wenschen te krijgen was, dan zou Wiecher 't wel weten. Niet, dat hij geen ‘muite’ wil doen, graag zelfs, maar 't was zoo mooi als dat in eens maar kon. Tot na Nieuwjaar wachten. Dat is maar enkele dagen meer, maar dan duurt het nog een heele tijd totdat het Mei is. En Wiecher verzinkt in gedachten, zóó, dat zijn moeder zegt:

‘Wiecher, denk ij wal um 't iezer?’

Haastig keert hij het eene ijzer om en neemt het andere van 't vuur. 't Kan nog net, maar het baksel is aan den donkeren kant en wordt als ‘verbröddeld’ door Harm opgegeten. Fennechien lacht er om.

‘IJ hebt gien goeie wensch daon, jong, of mussen ij d'r zoo laank over denken?’

‘Ik heb hielendal gien wensch daon,’ zegt Wiecher.

‘'t Is goed, dat de pot gaauw leeg is, aners kun 't overschot jao wal verbrannen.’

‘Zoo is 't, moeder. Wij holt er maor met op, daor hest de leste.’

‘Die moet ij zölf maor op eten. Ik heb de trom vol, d'r kan gienent meer bij.’

Wiecher eet de hem toegeschoven Nieuwjaarskoek op en drinkt zijn kopje koffie leeg. Dan staat hij op, krijgt zijn pijp, stopt ze, neemt een kooltje vuur en steekt ze aan. Dan schuift hij zijn stoel op zijn plaats

[p. 42]

in den anderen hoek bij den haard, neemt de krant van de tafel en begint te lezen. Harm en Fennechien wisselen nog een paar woorden, maar langzamerhand wordt het stil. Wiecher leest, Fennechien is wat gaan breien en Harm trekt bedachtzaam aan z'n pijp. Hij kijkt eens naar Wiecher en zijn gedachten gaan terug naar den tijd, toen Wiecher nog klein was. Verscheiden kinderen waren er geweest en Wiecher was alleen overgebleven. Twee waren groot geworden, Luut de oudste zelfs 18 jaar, de anderen waren jong gestorven, Grietje en Egbert, Marchien, die maar een paar jaar werd en Geert, die pas naar school ging. Allen zijn weggesukkeld, zonder eigenlijk recht ziek te wezen. Wat hebben ze een zorg gehad over hun kinderen, die eerst flink en sterk leken en dan in eens minder werden. In huis moesten ze worden gehouden, want als ze buiten kwamen, werden ze verkouden. Dan begonnen ze te hoesten, af en toe beterde het wat en kregen ze weer hoop. Dan kwam er weer een stootje en zoo kwijnden ze langzaam weg. Zes keer is er een uitgedragen - zes keer!

Alleen Wiecher bleef hun over. Wiecher, die maar in den weg liep in dien tijd van zorg en angsten, zocht dan zijn heil bij de buren. Hij was weinig thuis en meestal bij Rieksen. Toen al ging hij steeds het steegje door en het wegje langs.

‘Laat maar loopen,’ zei de oude dokter. ‘'t Is overal beter dan hier.’

Een groot deel van zijn kinderjaren heeft Wiecher daar doorgebracht en toen Roelfien grooter werd, was hij haar speelmakker. Uit school richtte Wiecher zijn schreden niet naar 't ouderlijk huis, waar alles gedrukt was. Hij liep naar Roelfien, die met hem speelde en later met hem naar school ging. Toen er geen zieken meer waren, was dat langzaam aan, anders geworden en trok Roelfien met Wiecher naar Luten huis. Luut was toen nog gezond en hielp

[p. 43]

reeds in de boerderij. Hij nam de kinderen mee naar het land en liet ze rijden. Men leefde òp in 't oude huis. Twee jongens waren hun overgebleven, die beiden gezond waren. Toen kwam de zwaarste slag. Luut werd ziek en de angst sloeg Harm en Fennechien om 't hart, toen dezelfde drankjes en voorschriften kwamen, die ze goed kenden.

‘Wiecher moet maar naar Frieling gaan, dat is beter dan hier blijven,’ had de dokter gezegd en zoo gebeurde het. Toen alles voorbij was, was het voorjaar: ‘Eerst maar schoonmaken en goed de boender er over en dan moet Wiecher maar weer komen,’ was dokters advies en zoo was Wiecher niet weer gekomen, voordat de koeien in 't land waren. Stil bij zichzelf, bedacht de oude man dit. En hij kijkt nog eens naar Wiecher. Ja, hèm hadden ze behouden, maar wat hadden ze veel verloren! Dan kijkt hij naar zijn vrouw. Opeens rookt hij met felle halen, zoodat Fennechien zegt:

‘Haarm toch, wat zet ij 't er deur, mot aal tebak vanaovend op?’

‘Nee,’ zegt hij. Dan klopt hij zijn pijp uit. ‘Laow' maor hen bedd' gaon.’