Het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Een vertelling uit het Drentsche boerenleven

IX.

Oudejaarsavond gaat ieder, die kan, ter kerke. Wiecher en zijn moeder gaan samen. Vader zal op 't huis passen.

Onder de preek komt Fennechien aan 't denken. Och, dominé zei het zoo mooi: ‘Ga met moed de toekomst tegen, God is met u, allerwegen’. Dat was soms wel noodig, meent ze. Och, wat kan het soms moeilijk wezen om ‘met moed’ de toekomst tegen te gaan. De laatste jaren waren goed. 't Was hun meegeloopen. Ziekte was verre gebleven en dat waren ze zooveel jaren niet gewoon. Telkens als ze

[p. 44]

de laatste jaren op Oudejaarsavond hier zit, ziet ze terug op 'n jaar zonder ziekte en dood. Ziekte en dood waren vroeger dagelijksche gasten, jarenlang. En nu, o, hoe dankbaar is ze, dat ze toch nog één heeft behouden, die gezond is. Ze zit een beetje dwars van de preekstoel. Als ze zich een klein eindje omkeert en omhoog kijkt, ziet ze hem boven op de banken naast het orgel. Haar oogen worden vochtig, als ze het Oudejaarsgezang meezingt:

Uren, dagen, maanden, jaren
Vliegen als een schaduw heen.

Ja, denkt ze, het is als een schaduw en voor ons was het een schaduw, die voor de zon viel. En evenals Harm voor een paar dagen z'n huwelijksleven, al starend in 't vuur, naging, zoo overdenkt Fennechien vervlogen jaren, bij de flikkerende petroleumlampen in de kerk. Haar gedachten gaan over de kinderen, die niet meer zijn, over het stille huis, waar zooveel jong leven had kunnen zijn. Nog eens dwalen haar oogen naar haar kind. Daar boven op ‘de beun’ daar hebben Harm en Wiecher sinds jaren een plaats. En als haar blik naar het kerkruim dwaalt, ziet ze Roelfien zitten. Roelfien, gebogen over haar boek. Het blanke, blozende gezicht, omlijst door oorijzer en kanten muts, is even te zien. ‘Roelfien liekt mooi met 't ooriezer,’ denkt ze, ‘het is 'n knap wicht en 't is 'n goed wicht.’

De slotzang is ten einde; allen staan op, ook Fennechien. Bij het heengaan wacht ze Roelfien op in het breede middenpad en verlaat, naast haar gaande, de kerk.

‘Geef mij dien stoof maor,’ zegt Roelfien en ze neemt haar de eiken kerkstoof uit de hand, ‘ik gao toch an je hoes langs.’

‘Domnei hef mooi preekt,’ meent Fennechien, ‘maor 't was lang niet waarm in d' kerk, 'k zin er kaold worden.’

[p. 45]

‘Ik heb er gien hinder van had,’ zegt Roelfien, ‘maor in die bovenste hokken, daor is 't nooit waarm. Goed dast een stoof hast, aners was 't kaold genog. Kaolde voeten maokt je hielendal kaold.’

‘Lao'w eem op Wiecher wachten, dan ku'w te hoop hen hoes gaon.’

Als Wiecher even later vanuit de toren, die toegang geeft tot de bovenste plaatsen, bij hen komt, gaan ze samen naar huis. Wiecher wil de stoof wel dragen, maar Roelfien beweert, dat de jongste bedelaar 't pak moet dragen en zij dus de stoof naar huis brengt.

‘'t Is aoreg kaolder,’ zegt Wiecher, ‘'t zal wal vriezen, de wind is zoo fien en vlak Oost. Dat tref wij niet, dat wij d'r liek tegen in moet. Moeder mot de doek maor goed veur d' mond hollen, aners kan zie nog wal verkolden worden.’

‘Jao,’ zegt Fennechien, ‘dat meug wal goed weez'n.’

Bij Luten huis neemt Wiecher de stoof van Roelfien over. Roelfien gaat om het huis heen, het steegje door naar haar eigen huis. Ze vindt het nu wel koud en ze slaat haar doek vaster om zich heen. ‘Wiecher hef geliek men zul verkolden worden.’

Als ze thuis komt, heeft moeder Annechien ‘spekdikken’ gebakken. Dat doet ze elk jaar en de roggen Nieuwjaarskoeken, waarin een schijfje spek of worst is gebakken, vinden gereede aftrek. In vele huizen bakt men ‘spekdikken’ en eet ze bij een kop koffie. Om de tafel en 't vuur gezeten, wordt het afgeloopen jaar herdacht. Een enkele keer komt er een prater, maar gewoonlijk blijft ieder op Oudejaarsavond thuis.

Roelfien vertelt van de preek en wie er al in de kerk waren. Dat het heel vol was en ze veel bekenden zag, menschen die anders zoo niet uit huis komen.

‘Jao,’ zegt Annechien, ‘Aoljaorsaovend komt er

[p. 46]

veulen in d' kerk, die 't hiel jaor in hoes blieft, dat mus niet zoo weez'n.’

‘Och, zie maokt 't jaor goed in ien keer,’ zegt Rieks. ‘Elk is niet eev'n kerks en elk kan 't ok niet eev'n goed waachten. Waor klein kinner zint, daor mot men veul laoten, wat aners gedaon weur.’

‘Ik wil ok gienien nuemen,’ zegt Annechien, ‘ik kun ok wal 'n keer vaoker gaon, maor Roelfien maokt wal goed veur oes, die mag nog al geern hen gaon.’

‘Jao, um d' aner Zöndag en vaoder giet ok ja wal hen en as moeder niet zoo an de pot gehecht was, zul die ok wal meer gaon.’

‘Och, zoo slim is dat niet, maor ik mag liefst zölf op de pot passen.’

‘En as Roelfien now is te trouwen komp, duurst hum dan de pot wal toevertrouwen of most dan nog met um eten te koken?’

‘As die tied komp, komp die plaog, dan zal Roelfien zuk d'r wal met redden, zie kan hier ok ja introuwen.’

‘Maor zie kan ok bij 'n aner introuwen, die heur de pot wal toevertrouwt.’

‘Wat mien ij?’ Annechien ziet hem wantrouwig aan.

‘Wat ik zekg, aans niks,’ zegt Rieks, maar hij kijkt schuin naar Roelfien en knipoogt.

Roelfien zegt niets. Annechien schenkt koffie in en Rieks klopt de pijp uit. Even is het stil, dan zegt Rieks: ‘Annechien mös oes Roelfien toch bij de pot kriegen, want al trouwt zie hier in, d'r kan toch 'n tied komm', dat zie koken mot en dan is 't makkelk, as zie 't kent.’

‘Oes Roelfien kan wal koken, dat döt zie vaok genog. Zöndags dan is 't mien dag, dan is Roelfien vrij.’

Nieuwjaarsdag is druk, de heele dag loopt het aan. Tegen den avond zegt Roelfien: ‘Now zin ik d' hiel dag d'r niet oet west, 'k moet nog eem hen Luten hoes, dat is mij nog nooit gebeurd.’

[p. 47]

‘Je vaoder hef d'r oet de kerk west en Wiecher hef hier west, maor most er toch hen gaon.’

Roelfien gaat naar Luten, waar ze blij ontvangen wordt. Haar ‘geluk in 't Nijjaor’ klinkt Wiecher als een voorspelling in de ooren. Hij lacht zoo gul, dat zijn moeder hem aankijkt en zegt: ‘Heb ij 'n kanner nog niet eer zien?’

‘Jaowal, maor 't maokt verschil of ik Roelfien 't Nijjaor of win of Roelfien mij.’

Fennechien ziet er geen verschil, maar als het Wiecher genoegen geeft, vindt ze het best. Harm is niet thuis. Hij heeft nog een nicht in 't dorp wonen, waar hij naar toe is. Fennechien doet niet meer aan Nieuwjaar wenschen evenmin als Annechien. Zij wachten de bezoekers af en een moet er toch thuis zijn. Men kan op Nieuwjaarsdag het huis niet alleen laten.

Als Roelfien een poosje gepraat heeft en de Nieuwjaarsgaven heeft gebruikt, staat ze op om weg te gaan.

‘Blief nog maor een toertien,’ zegt Fennechien.

‘Nee,’ is 't antwoord, ‘dat mot maor niet. Wij moet zoo metien eten en dan wollen wij um Nijjaor. Ik wol de leste niet geern weez'n.’

‘Heb ij 't op d' aovend spaort? Wiecher zeg ok al, dat zie 't aovend wilt. D'r hef vanmiddag ok niet veul jonkvolk west.’

‘Dat zal wal. Wij hadden overlegd, dat wij 's aovends gaon wollen en dan wat vroo.’

‘Toe dan maor,’ zegt Fennechien. ‘Waor is Wiecher now bleev'n? Ik miende, dat die in hoes bleef tot Haarm d'r weer was.’

Roelfien gaat naar de deur en als zij op ‘de deel’ komt, wacht Wiecher haar op.

‘Roelfien,’ zegt hij, ‘hoe denkst over 't aovend?’

‘Och, Wiecher, ik wil wal geern, maor ik duur niet te best.’

‘Nijjaor daor zeg gien mensk wat van en wat

[p. 48]

zul 't dan nog. Het is toch eerliek wark, daor niks op te zekgen valt.’

‘As de mensken d'r maor gien praot van maokt, daor zin ik wal bang veur.’

‘Ik niet, maor ast liever hest, da'k dij alleen maor naor hoes breng, dan is 't ok wal goed.’

‘Laot wij dat maor doen, niet al te gaauw weez'n.’

‘O, Wiecher, Wiecher,’ zegt Roelfien, als ze buiten is. Dan loopt ze vlug den hof over en door het steegje naar huis.