Niet naar de maan gaan

4.

Echtgenoot en Vriend,

Laat mij je deze keer eens de gebeurtenissen van een dag op Portmany beschrijven en oordeel dan over de begeerten van ons hart; want er is één vraag die ons doen en laten schijnt te beheersen: wát wensen wij dan wel van dat leven, waarnaar dorsten wij dan wel, welke honger drijft ons?

[p. 155]

Mada Cavalla - de vrouw die mij om vuur vroeg - gaat om twee uur 's nachts op de stoeptreden van een nonnenklooster zitten, slikt twintig slaaptabletten en valt in een dodelijke slaap. Maar 's morgens om vier uur luiden de zustertjes de klok van hun sombere convent en openen de buitenpoort opdat de eerste vromen van de nieuwe dag in hun kapel kunnen mishoren. Zij vinden natuurlijk de vrouw op de stoep. Zij lééft derhalve. De nonnen verplegen haar en zij denken dat zij van Mada een heilige kunnen maken. Maar, Pieter, deze Mada heeft al die tijd geweten dat de poort zou opengaan, zij heeft erop gerekend dat zij gevonden zou worden, zij heeft erop vertrouwd - en welk een vermetel vertrouwen! - dat zij de volgende morgen zou wakker worden te midden van biddende smekelingen. Wat heeft zij dus begeerd? Een bittere komedie waarin zij zelf de hoofdrol zou spelen, zó verklaart Mark het, maar hij haat dit schepsel dan ook. -

David Dewey, een Amerikaanse vriend van Veronica en Mark, komt met de avondboot aan en gaat voor de nacht logeren bij kennissen, een jong echtpaar. Midden in de nacht hoort hij uit de echtelijke slaapkamer een erbarmelijk gekerm, een klagende vrouwenstem, soms een hees gegil. Hij meent dat zijn vriend bezig is de vrouw te wurgen. Hij staat op, rukt aan de gesloten deur van de kamer en schreeuwt woedend tegen zijn vriend: ‘Don't kilt her, Goddamn, don't kill her.’ De noodkreten achter de deur krijgen het karakter van een agonie. Dewey trapt het paneel uit de deur, breekt binnen, vastbesloten zoals dat heet een moord te verhinderen. Het licht in de kamer is aan. In bed, de lakens hoog opgetrokken, liggen vriend en vrouw. Zij gilt hysterisch tegen Dewey:

‘Donder op! Wat heb jij ermee te maken als wij elkaar de nek omdraaien?’

‘Doe dat dan morgen wanneer ik er niet ben,’ antwoordt De-

[p. 156]

wey nog; hij trekt zich vervolgens beschaamd en kwaad in zijn eigen kamer terug. En zijn vrienden doen niets van dien aard. Zij spelen alleen maar een afschuwelijk spel. Zij tergen de goden, maar welke losprijs moeten de goden dan betalen opdat zij niet langer de hemel tarten? Wat begeren zij? -

In San Miguel, een naburig dorp, staat de bakker achter de toonbank van zijn winkel. Zijn vriend, de slager, komt binnen met een dubbelloops jachtgeweer over de schouder.

‘Het seizoen is nog niet open, José,’ zegt de bakker tegen zijn vriend, ‘we kunnen morgen pas gaan jagen.’

‘Jawel, maar ik open het seizoen vandaag, Pepe,’ antwoordt de slager. Hij neemt het geweer van zijn schouder en schiet Pepe tweemaal door zijn buik. De man sterft te midden van zijn zoete broodjes. José gaat rustig naar de Guardia Civil en laat zich opsluiten. Die twee waren vrienden, Pieter, vrienden! Maar de bakker, een falangist, had de slager, een anarchist, vijfentwintig jaar geleden in de burgeroorlog krijgsgevangen gemaakt, anders niets, Pieter. -

Drie jonge vrouwen wachten 's nachts aan de stadspoort een jongeman op, zij ontvoeren hem, slepen hem naar een verlaten strand en snijden hem testikels en penis af. Zwervende soldaten vinden hem, brengen hem terug naar de stad, een dokter naait hem dicht; de man lééft. Een van de drie jonge vrouwen was zwanger, Pieter. Maar zij hanteerde zelf het mes, terwijl de twee anderen de minnaar vasthielden. Nata lex, Pieter, ons eigen recht om te verminken? Eer of oneer? -

Ik schrijf je over deze gebeurtenissen - de ware verhalen zijn hier sneller dan de wind - omdat zij ons raken, jou en mij, Mark en mij, en vroeger natuurlijk Mark en Veronica. Zij staan niet los van ons, zij zijn deel van ons zelf. Ik huiver voor de drift in mijn eigen hart, ik voorvoel de begeerte die mij zou kunnen vel-

[p. 157]

len. Waarom doen wij zulke dingen niet? Waarom jij niet, Mark niet, ik niet - terwijl de scheiding tussen doen en niet-doen zó ijl is, zó onmeetbaar klein? Of is het zo dat wij het wel doen maar dat onze daden niet blijken, alleen maar niet blijken?

Kijk, Pieter, vier klaarblijkelijke daden, vier klaarblijkelijke motieven! Maar ik heb nu het dagboek van Veronica gelezen en ik weet dat niets zo onzeker is als de zekerheid die wij kennen. Weet je nog hoe Marks telegram ons trof omdat het zo onverwacht was, zo nooit-gedacht? Dat wil zeggen, Pieter, jij en ik hadden het niet verwacht, de oude baron en zijn kleine barones op dat schamele kasteel zaten er niet op te wachten, vriend Jerôme had er nooit aan gedacht, zo min als trouwens alle andere vrienden rondom Veronica en Mark. Niemand van ons kende namelijk de geheime Veronica, niemand van ons had ooit de geheime Mark gekend. Wij kenden het opgaan van de zon in hun leven, wij zagen de avond komen maar wij rekenden alweer op de morgen, precies zoals Mada Cavalla rekende op ‘het wonder’ dat toch wel zou gebeuren. Of wij zagen zoals David Dewey de nacht in het leven van twee vechtenden, een man en een vrouw in bed, maar zelfs de wanhoop van die nacht was een spel, een droom waaraan wij geen deel hadden. Of wij waren aanwezig in de bakkerij van José toen zijn vriend Pepe binnenkwam en, wat ons betrof, had het seizoen open moeten zijn; wat ons aanging, hadden de twee mannen samen op jacht moeten gaan. Of ten slotte kenden wij de jongeman aan de stadspoort, hij kwam bij ons op bezoek, wij wisten wel dat hij een Don Juan was, maar wij achtten hem om geheel andere redenen; en wederom, in ónze ogen, had hij nooit op een strand van dit eiland zijn mannelijkheid kunnen verliezen, juist dat was immers onmogelijk omdat wij óók de jonge vrouw kenden en omdat wij aannamen dat zij niet eens een haan kon slachten.

[p. 158]

Wie, Pieter, is de onbekende vrouw aan de poort van het nonnenklooster? Wie zijn de onbekende vechtende lieden in bed? Wie is de onbekende Pepe die zo'n goede vriend was van de onbekende José? Wie is de vrouw met het mes die wij nooit zullen leren kennen?

Ik ken nu Veronica en ik ken nu Mark - voor zover als hun geheimen mij zijn uitgeleverd. Maar ik zou nu reeds tegen Mark willen zeggen: ‘Saluut, goede Mark, laten wij vreemden voor elkaar zijn opdat wij vrienden kunnen blijven.’ Ik zou het ontbrekende deel niet willen kennen, niet willen zien, nooit. Liever vlieg ik naar jou terug, liever verlaat ik het eiland zonder geheimen. Maar toch blijf ik hier, ik zal alle wegen tot het einde gaan -niet meer omdat ik nieuwsgierig ben naar datgene wat Mark doet of heeft gedaan, niet meer omdat ik nog te weinig van Veronica weet, maar wel omdat ik wil weten wat jij en ik doen, wat jij en ik zullen doen en wat jij en ik zullen vermijden of niet zullen vermijden. Ik wil mijn eigen geheime Nora kennen en ik wil, wanneer ik terugben, de geheime Pieter kennen. Goed? Wees dan maar sterk, steenrots van mij, en wees er tegelijk van overtuigd dat wij tweeën tot nu toe vele voordelen hebben gehad boven de anderen; wij waren immers zulke praktische mensen! Wij keken wel eens naar de diepten, maar wij hingen nooit over de rand van de put omdat wij de bodem wilden zien. Wij waren wel wijzer, Pieter, wij waren zelfs zó wijs dat wij het bestaan van de bodem aannamen zonder dat wij hem ooit gezien hadden. Maar dat kan niet meer sinds Portmany. Ik zal zeer onwijs zijn. Mag ik beginnen met jouw geliefde auteur Marcus Aurelius aan te halen: ‘Ken u zelf’? Wanneer ik bij je teruggekomen zal zijn, zul je een andere vrouw hebben, een avonturierster die de wetmatigheid van de zekere banen naar de maan heeft verlaten. En wat een avontuur moet dat voor jou zijn!

[p. 159]

Dank je voor je vertrouwen. Vertel me later hoe de vliegvelden waren die je gezien hebt, of beschrijf ze voor me in je brieven. Ik houd van luchthavens, ik houd van lange startbanen, ik houd van de verkeerstorens van het geluk. Schrijf erover, ja? - Nora.

Merk je hoezeer mijn taal en mijn spraakgebruik door Mark beïnvloed worden? Iedereen om hem heen leert zijn taal spreken, waarom is dat zo? Jij hebt het nooit geleerd, maar jullie praten dan ook dikwijls volmaakt langs elkaar heen. Heb ik de taal van de dichter overgenomen, leef ik dan in zijn wereld? Schrijf, Pieter, schrijf. - N.