Niet naar de maan gaan

3.

Goede Pieter,

Soms hebben wij hier enkele goede dagen. Wij gaan zwemmen, wij liggen onder de palmen. Ik maak weliswaar geen vorderingen bij mijn taak, maar ik heb geen haast meer. Ik ben je dankbaar voor je brief, want nu weet ik dat jij evenmin krijgertje met de tijd wilt spelen.

Wij waren beiden aan een periode van rust toe, Pieter; jij omdat het werk van de afgelopen jaren je zozeer had afgemat, ik omdat het nietsdoen mij volkomen had uitgeput. Ik kon je voor mijn vertrek al nauwelijks meer helpen. Jouw taak - regeren, beter: meeregeren - lag mijlenver buiten mijn gedachtenwereld. De manier waarop er in onze gouvernementskringen voortdurend gehandeld moet worden kon ik verstandelijk nog wel aanvaarden, maar mijn hart was er niet bij. (Wel bij jou maar dat behoef ik je niet te zeggen.) Geldt dat ook voor de vrouwen van je collegae? Is hetzelfde waar voor ministersvrouwen?

Ik dacht en ik denk dat jij jouw werk uitmuntend doet maar ik zag en ik zie de werkelijkheid ervan niet. Niets lijkt mij zo onbevredigend als regeringsbezigheden; de nutteloosheid ervan, de vergeefsheid ervan is voor mij in het oog springend. Je moest zo'n regeerder hier eens zien, in Portmany! De man doet niets, maar op het moment dat hij iets doet, zijn er een paar mensen meer ongelukkig. Hij vervult zijn taak dus uitstekend door niets te doen.

[p. 152]

Niet boos worden, Pietertje van mij, toe, ik herinner mij heel goed wat jij daarover vaak hebt gezegd; jij hebt inderdaad duizend goede redenen om mij van gedachten te willen doen veranderen, mij te willen bekeren bijna. Maar politiek is voor een vrouw van mijn overtuiging een uitermate zinneloos bedrijf. Weet je nog dat ik altijd de grootste moeite had om Kamerleden ernstig te nemen? Weet je nog dat ik vaak aan die beestachtig vervelende diners aanzat en mij plotseling moest verontschuldigen omdat een opkomende lachkramp het decorum van jullie regering aan flarden zou hebben gescheurd? Je was daar dikwijls geprikkeld over, je vond dat ik toch wel kon doen alsof. Maar ik kon het niet. Denk je eens in: je zit aan tafel, je bent omringd door mensen die zich zelf - te goeder trouw - zo belangrijk vinden, die zich zelf zo ernstig nemen, die zo vreselijk overtuigd zijn dat het heil van het land van hen afhangt - en dat, lieve Pieter, is nog allemaal te harden, zó zijn wij mensen wel - maar dan laat de vrouw van een Excellentie bij het dessert een geconfijte kers precies in de opening van haar galajapon vallen; en niemand van jullie ziet het, jullie praten gewoon door alsof er niets aan de hand is, jullie zijn druk bezig met de halsstarrigheid van Edward Heath; en jullie blijven stekeblind want niemand van jullie wil zien dat die arme ministersvrouw daar zit met een geconfijte vrucht in haar brassière, hetgeen veel afschuwelijker is dan de problemen waarmee jullie in de maag zitten; en zij mag niet opstaan, zij mag niet tegen haar tafelheer, de minister-president, zeggen: Prime Minister, wilt u mij even helpen, ik heb een rode kers in mijn... eh, in mijn japon laten vallen; en hij, hij mag nog veel minder antwoorden: Mevrouw, dat is nu niet nodig, voor uw belang moet het landsbelang wijken; ober, reik mij eens even de sauslepel aan! -

En weet je nog dat de minister van X. eens bijna stikte in een

[p. 153]

visgraat en dat jullie er met rode hoofden bijzaten alsof er een attentaat op hem werd gepleegd, maar dat jullie niets zeiden terwijl hij rochelde, niet eens een woord van troost voor zijn ongeluk? En dat niemand van jullie hem zelfs op de rug klopte? Weet je dat wel, Pieter?

Ik kon na zoveel jaren niet meer doen alsof. Ik was blij dat ik naar Portmany kon gaan waar ik iets kon doen, niet voor het volk maar voor één man. Je weet wel dat ik even blij ben over de reis die jij nu moet maken. Suriname is mooi. Je zult vrienden ontmoeten, je zult het land zien. Nee, vlieg niet over Portmany, waarom zou je dat doen? Ik houd van je, ook als je ver weg bent. Ga, Pieter van mij, en kom uitgerust terug; kom vooral terug met een tikje humor, met het inzicht van het betrekkelijke der (regerings-) zaken, kom terug met die genegenheid voor één vrouw die niet Justitia is, die blinde feeks, maar misschien Mercedes, jouw lieve vrouwe van Barmhartigheid.

Allons, ik heb Mark een paar van die verhalen ‘uit regeringskringen’ verteld. Hij heeft eindelijk weer eens gelachen. En hij had zelf onmiddellijk een hele collectie van gelijksoortige vertellingen bij de hand. Ik vertel je er één, grof natuurlijk. Maar anders gaat het onderscheid met de fijnheid verloren! De ober in een duur restaurant meent op te merken dat een gast bezig is een servet van het huis onder de tafel te laten verdwijnen; hij gaat naar de gast toe en hij zegt: Mijnheer, neemt u mij niet kwalijk, onze servetten zijn niet om mee te nemen, waarop de gast zeer ernstig antwoordt: Ober, u vergist zich, ik had vergeten mijn broek dicht te knopen en ik was juist bezig het onheil te herstellen.

Kortom, Pieter, wij zijn wat vrolijker, wij zijn wat minder formeel, wat minder omzichtig met elkaar. Het moet wel, anders kom ik nooit klaar. Ik geloof nu dat ik niet vergeefs hier ben,

[p. 154]

maar ik heb nog niet de moed gevonden Mark openlijk te vragen of hij van plan is eeuwig hier te blijven en of hij soms van zin is zich zelf buiten het leven te plaatsen en buiten de wereld van de mensen. Ik weet dus ook nog niets over de toekomst van de twee jongens. Bel de oude baron maar eens op en zeg hem dat hier alles redelijk goed gaat; redelijk goed is ten slotte een mooie term waarmee wij onze onzekerheid omschrijven. Aan jou beloof ik dat ik zelf niet lang meer in twijfel zal verkeren. Mark en ik hebben eindelijk een gesprekstoon gevonden, een overeenstemming tussen twee stemmen. En dat is al veel. - Nora.

Toevoeging later: in mijn vrije tijd lees ik weer eens De Gebroeders Karamazow. Vreemd dat je na jaren op heel andere dingen in zo'n boek gaat letten. Ik kon me niet herinneren dat ik ooit deze passage gelezen had: ‘Liefde zal ons in alles onderwijzen; maar wij moeten leren de liefde te veroveren hoe moeilijk dat ook is; liefde is een bezitting die duur gekocht wordt ten koste van veel arbeid en veel tijd; want wij moeten niet slechts zo nu en dan liefhebben, wij moeten altijd beminnen. Er is geen man die niet eens een ogenblik lang liefheeft, maar daartoe zijn zelfs de verdorvenen in staat...’ Kun jij je dit woord herinneren, Pieter?

Dostojewski schrijft het in de toespraak van Vader Zossima. N.