Niet naar de maan gaan

24. Portmany, mei 1956.

Anderhalf jaar geleden noteerde ik voor het laatst een paar woorden in dit boek. ‘Escapists of the world, unite!’ Het waren woorden van Mark, niet van mij. Bovendien bedoelde hij de anderen, niet zich zelf. Nu, alleen mijn goede oude Mark kan zulke dingen zeggen en precies het tegenovergestelde doen. Precies drie jaar geleden vroeg ik mij zelf nog vaak af waarom iedereen Mark zo bewondert. Nu wéét ik het: zij bewonderen hem om wat hij zegt, zij zouden hem veroordelen indien zij wisten wat hij doet.

Ter controle noteer ik voor mij zelf voorbeelden, tien stuks. Niet als bewijs tegen Mark, maar als een bevestiging voor mij zelf. Anders zou ik twijfelen aan de juistheid van mijn waarnemingen. Twijfelen? Weten!

1. Acht jaar geleden verscheen Marks bundel ‘Terzinen voor Nika’. Zijn bewonderaars - vooral jonge meisjes - menen oprecht dat de gedichten voor mij zijn geschreven. Mark moedigt zulke misverstanden aan. In het gezelschap van vrienden spreekt hij over mij alsof ik zijn Laura ben. De werkelijkheid: de terzinen zijn geschreven voor een stuk of vijf winkelmeisjes toen Mark achttien jaar en verliefd was; ik ben natuurlijk niet zijn Beatrice maar zijn Assepoester; dichters zijn fraudeurs, Mark incluis.

2. Toen wij voor de eerste keer naar Portmany vertrokken, gingen wij Atlantis ontdekken, nietwaar? De waarheid is eenvoudig dat Mark zich in zijn eigen land onmogelijk had ge-

[p. 102]

maakt, in elk geval zich nauwelijks kon handhaven. Bovendien, Mark had alles geregeld, ik behoefde mij nergens zorgen over te maken. De werkelijkheid? Het geld voor onze expeditie heeft hij praktisch gestolen van goedgelovige mensen; onze schuldeisers achtervolgen ons over de halve wereld; ik weet dat nu pas: is mijn Markje geen bedrieger?

3. Hij zegt en hij schrijft dat hij het heeft opgegeven een prins te willen zijn, dat hij een gewoon, hardwerkend man wenst te zijn, dat dichters geen enkel recht hebben zich zelf als uitverkoren te beschouwen. Je moet hem horen tijdens een lezing voor ‘gewone mensen’. De arme bedrogenen zijn tot tranen toe geroerd door Marks eenvoud, door zijn oprechtheid, door zijn bedeesde bescheidenheid. Lachwekkend, ik kon lachen totdat mij de tranen in de ogen stonden! Het precieze tegendeel is waar: Mark bescheiden? Er bestaat geen hoogmoediger man; Mark bedeesd? Hij is onverbiddelijk hard; Mark beminnelijk? Hij is hatelijk; Mark en gewone mengen? Hij duldt hen nauwelijks of hij verveelt zich in hun gezelschap; Mark geen prins meer? Neen, hij is met hart en ziel pretendent, hij verwacht elke dag het bericht van zijn kroning, hij is voorlopig tevreden incognito te zijn, maar niet incomunicado.

4. Zie 5. Zie 6. Zie 7, 8, 9 en 10. Idem, idem, semper idem. Gisteren was Luis Dospuntos (een Duitser die eigenlijk Ludwig Zweipunkt heet) bij ons op bezoek. Hij klaagde lang en breed over zijn vrouw. Oude verhaal van alle mannen die over hun vrouwen klagen: geen begrip, geen steun, geen aanmoediging, eeuwige twijfel, eeuwig gebrek aan vertrouwen. Ineens stond Mark op: ‘Nu is het genoeg,’ zei hij scherp. ‘Luister eens, Ludwig, ik veracht mannen die over hun vrouwen klagen. Ik duld niet dat in mijn huis over vrouwen gejankt wordt. Houd ermee op of ga naar huis.’

[p. 103]

‘Du verstehst mich nicht, Mark,’ antwoordde Zweipunkt geslagen. ‘Du bist wohl sehr glücklich.’

Mark en ik lachten allebei. Maar voor mij was het voorval pijnlijk: Mark had de ellendige Luis uitmuntend begrepen. Hij herkende natuurlijk juist Ludwigs erbarmelijkheid als de zijne. Maar Mark klaagt niet, nooit, tenminste niet over mij. Mark draagt integendeel zijn lot manmoedig zoals dat in de taal van mannen heet. Hij werd woedend omdat Zweipunkt in mijn bijzijn de kwetsbare kant van hun mannelijke wereld liet zien. Hij zelf wenst door te gaan voor onkwetsbaar. Een man die klaagt is een oud wijf; natuurlijk: een wijf.

Nota, een uur later: ik begrijp ineens waarom Mark niet klaagt! Hij heeft het klagen vervangen door een veel mannelijker manier van verachting. Ik zou het niet precies kunnen omschrijven, maar ik herinner mij dat Sem Presser eens sarcastisch schreef over mensen die hun leven ‘zonnend, zingend en zuipend’ doorbrengen aan de stranden van de Middellandse Zee. Nu, dát doet Mark. Dát is zijn voorschrift voor het eenvoudige leven van een gewone, hardwerkende man. Ik lach er bijna zelf om. Toe dan, meisje!